Jak bez kłopotów sprzedać wierzytelność

Nabywcą wierzytelności może być firma profesjonalnie zajmująca się obrotem wierzytelnościami albo inny kontrahent, który przejmuje prawo majątkowe w postaci wierzytelności za kwotę niższą niż wartość nominalna skupowanej wierzytelności. W praktyce wątpliwości budzi opodatkowanie VAT tego rodzaju transakcji. Z kolei brak obowiązku naliczenia VAT wiązałby się z koniecznością zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC).

[b]Transakcja nie podlega PCC, gdy przynajmniej jedna ze stron w związku z jej dokonaniem jest opodatkowana VAT lub z niego zwolniona.[/b] Trzeba zatem ocenić, czy mieści się ona w zakresie opodatkowania VAT. Jako opodatkowaną VAT ustawa wymienia odpłatną dostawę towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium Polski.

[srodtytul]To nie towar, lecz usługa[/srodtytul]

Jednak wierzytelność towarem nie jest. Dlatego jej sprzedaż można rozpatrywać jedynie w kategorii świadczenia usług w rozumieniu ustawy o VAT. Jest ono definiowane jako każde świadczenie, które nie stanowi dostawy towarów. Wierzytelność jest prawem majątkowym. To prawo do żądania od innego podmiotu określonego świadczenia (wyrażonego pieniężnie). W tej kwestii początkowo zarówno organy podatkowe, jak i sądy administracyjne prezentowały niejednolite stanowisko. W większości przypadków sprzedaż wierzytelności była analizowana jako świadczenie ze strony zbywcy wierzytelności. W dalszej konsekwencji prowadziło to do wniosku, że jedynie obrót wierzytelnościami obcymi (nabytymi uprzednio od innych firm) był traktowany jako usługa do celów VAT. Natomiast sprzedaż wierzytelności własnych była wyłączona z zakresu opodatkowania VAT, a tym samym powinna podlegać PCC.

Stanowisko to uległo jednak zmianie w ubiegłym roku. Zgodnie z najnowszą linią orzeczniczą [b]to nabywca wierzytelności świadczy na rzecz zbywcy usługę pośrednictwa finansowego, niezależnie od sposobu dalszego wykorzystania nabytej wierzytelności – w celu windykacji czy też dalszej odsprzedaży[/b] (por. [b]wyroki WSA w Warszawie z 7 marca 2007 r., III SA/Wa 2208/06; z 23 kwietnia 2007 r., III SA/Wa 3131/06; 11 maja 2007 r., III SA/Wa 2260/06 i 15 października 2007 r., III SA/Wa 1201/07[/b]). Usługa ta polega na zwolnieniu wierzyciela z konieczności windykacji długu oraz ryzyka jego nieściągalności w zamian za określone wynagrodzenie. Wynagrodzeniem tym jest zwykle różnica między wartością nominalną wierzytelności i kwotą a jej ceną wykupu (tzw. dyskonto).

[srodtytul]Jaka stawka[/srodtytul]

W związku z tak zdefiniowaną usługą kolejna wątpliwość dotyczy określenia poszczególnych elementów wyznaczających zasady jej opodatkowania: właściwej stawki VAT, momentu powstania obowiązku podatkowego, a także podstawy opodatkowania. Usługę skupu wierzytelności należy przede wszystkim odróżnić od usługi ściągania długów czy faktoringu. Te dwie ostatnie podlegają opodatkowaniu VAT według stawki 22 proc., bo ustawa wyłącza je z katalogu usług pośrednictwa finansowego zwolnionych z VAT. Natomiast sama usługa obrotu wierzytelnościami, czyli skupowanie ich we własnym imieniu, jest zwolniona z VAT.

[srodtytul]Od czego jest podatek[/srodtytul]

Obowiązek podatkowy powstaje zgodnie z ogólną zasadą, czyli z chwilą wystawienia faktury, nie później niż siódmego dnia od wykonania usługi (jeśli beneficjentem usługi – zbywcą wierzytelności – jest podatnik VAT). Za wykonanie usługi należy uznać moment nabycia wierzytelności, bo wtedy następuje uwolnienie zbywcy od ciężaru egzekwowania wierzytelności. Moment ten strony powinny określić w umowie – będzie to albo data zawarcia umowy, albo data zapłaty za wierzytelność, jeśli strony wprowadzą w umowie takie rozwiązanie. Z pewnością nie należy się wówczas odwoływać do momentu spłaty długu przez dłużnika bądź zbycia wierzytelności przez podmiot, który je nabył.

Należy też określić podstawę opodatkowania usługi nabycia wierzytelności. Jest nią obrót, czyli kwota należna pomniejszona o należny VAT, który w tym przypadku nie występuje. Jako podstawę opodatkowania należy zatem uznać wynagrodzenie nabywcy wierzytelności (jednocześnie usługodawcy), czyli różnicę między wartością nominalną wierzytelności a ceną, jaką nabywca płaci wierzycielowi (jeżeli umowa nie przewiduje innych zasad ustalania wynagrodzenia, np. w postaci odsetek za nieterminową płatność ściąganych od dłużnika lub też odrębnej kwoty wynagrodzenia).

Odmienną opinię wyraził w omawianej kwestii [b]WSA we Wrocławiu w wyroku z 3 kwietnia 2007 r. (I SA/Wr 89/07)[/b], stwierdzając, że świadczenia nabywcy wierzytelności nie mogą być traktowane jako usługi w rozumieniu ustawy o VAT, gdyż nie ma tutaj elementu „odpłatności”. Sąd niezasadnie uznał, że transakcja ta powinna podlegać PCC. Jednak stanowisko takie jest odosobnione.

[i]Autorka jest doradcą podatkowym w MDDP Michalik Dłuska Dziedzic i Partnerzy[/i]

[ramka][b]Kiedy trzeba zapłacić[/b]

[b]Zbycie wierzytelności może jednak podlegać PCC w sytuacji, gdy przedsiębiorca dokonujący jej nabycia nie działa w charakterze podatnika w rozumieniu ustawy o VAT.[/b]

Jeśli nie jest to podmiot profesjonalnie zajmujący się obrotem wierzytelnościami, a przynajmniej nie wykaże zamiaru wykonywania tego rodzaju transakcji w sposób częstotliwy (więcej niż raz), organy podatkowe mogą nie zaakceptować uznania jego świadczenia za usługę pośrednictwa finansowego zwolnioną z VAT.

I opodatkować zbycie wierzytelności PCC.

Trzeba zatem liczyć się z możliwością wystąpienia sporu z organami podatkowymi, jeżeli nabycia wierzytelności nie dokonuje instytucja finansowa. [/ramka]