Zgodnie z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego z 11 grudnia 2007 r. (U6/06) przepis rozporządzenia ministra finansów nakazujący oczekiwać przy pomniejszaniu VAT należnego na potwierdzenie odbioru faktur korygujących przez nabywcę jest niezgodny z konstytucją. Wydany bowiem został bez delegacji ustawowej i ponadto jako zapis modyfikujący niekorzystnie dla podatnika podstawę opodatkowania powinien być ujęty w ustawie, a nie w rozporządzeniu. Trybunał jednak stwierdził, że zapis ten może obowiązywać do 18 grudnia 2008 r. i dopiero od tej daty zostaje usunięty z obiegu prawnego.
Wydawałoby się, że w takiej sytuacji przepis nadal (do wspomnianej daty) obowiązuje, i to mimo korzystnych dla podatników orzeczeń wydanych przed wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego (np. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 5 lutego 2007 r., III SA/Wa 2297 /06). Jednak orzeczenie WSA w Bydgoszczy z 30 lipca 2008 r. (I SA/Bd 249/08) wskazuje, że podatnik nie musi czekać na potwierdzenie odbioru faktury korygującej od nabywcy, aby obniżyć VAT należny. WSA stwierdził, że czasowe zawieszenie eliminacji z obrotu prawnego przepisu uznanego za niekonstytucyjny, zawartego w rozporządzeniu, nie oznacza automatyzmu w jego stosowaniu i przyjęcia tej normy prawnej przez sąd. Przepis ten oprócz niezgodności z konstytucją jest również niezgodny z przepisami Unii Europejskiej. Zdaniem sądu warunku posiadania potwierdzenia odbioru faktury korygującej jako podstawy dla obniżenia obrotu nie można usprawiedliwić brzmieniem art. 11 (C) (1) szóstej dyrektywy, który, co do zasady, umożliwia państwom członkowskim określenie warunków obniżenia podstawy opodatkowania we wskazanych w nim przypadkach. Wymóg posiadania potwierdzenia odbioru faktury korygującej w praktyce znacznie utrudnia, a czasem uniemożliwia, obniżenie podstawy opodatkowania w sytuacjach, w których na mocy powyższego przepisu dyrektywy państwa członkowskie mają obowiązek umożliwić podatnikom dokonanie takiej korekty. Ponadto kwestionowany przepis prowadzi również do naruszenia podstawowej zasady podatku VAT, tj. zasady neutralności, w szczególności gdy uzyskanie potwierdzenia odbioru faktury korygującej przez nabywcę trwa kilka miesięcy po jej wystawieniu, a także gdy potwierdzenie to w ogóle nie dociera do sprzedawcy. W takich wypadkach, pomimo że podatnik zwrócił odpowiednią część wynagrodzenia nabywcy, zmuszony jest finansować VAT do czasu złożenia deklaracji za miesiąc otrzymania potwierdzenia, a jeśli nie wpłynie, ponosi ciężar tego podatku. W związku z tym przepis ten nie powinien być stosowany w polskim prawie podatkowym. Takie samo stanowisko zajął WSA w Warszawie w wyrokach z 26 czerwca 2008 r. (III SA/Wa 655/08) oraz z 14 maja 2008 r. (III SA/ Wa 172/08).
Niestety, Ministerstwo Finansów zamierza po prostu zapis z rozporządzenia wprowadzić do ustawy. Usunięty zostanie wtedy problem zgodności z konstytucją, ale pozostanie problem zgodności z prawem unijnym. I wtedy, być może dopiero po wyroku ETS, będziemy zmuszeni całkowicie usunąć z obrotu prawnego tę regulację. Co ciekawe, część organów podatkowych, idąc za orzeczeniami sądów administracyjnych, liberalizuje w tej kwestii swoje poglądy. Przykładowo w interpretacji Izby Skarbowej w Warszawie z 12 czerwca 2008 r. (IP-PP2-443-846/08-2/AS) czytamy: „Jeśli konieczność korygowania wielkości sprzedaży jest spowodowana zwrotem towaru od kontrahenta, nie jest wymagane potwierdzenie odbioru faktury korygującej (...). W takiej sytuacji podatnik ma prawo do obniżenia podatku należnego o kwotę wystawionej z tego powodu faktury korygującej w rozliczeniu za miesiąc, w którym tę fakturę wystawił”.
Autor jest doradcą podatkowym w Kancelarii Doradztwa Podatkowego Pama s.c.
