Dzięki temu zapłacą niższy podatek w tym roku, w którym zainwestowały w działalność. A zaoszczędzone pieniądze mogą przeznaczyć np. na następne zakupy. Jednorazowa amortyzacja może się nie opłacać jednak tym, którzy ponoszą straty podatkowe i nie zdążą ich rozliczyć w okresie osiągania przychodów.

Jednorazowo możemy zamortyzować środki trwałe zaliczone do grup 3 – 8 Klasyfikacji Środków Trwałych (KŚT), oprócz samochodów osobowych. Preferencja nie dotyczy więc wymienionych w grupach 1 i 2 KŚT nieruchomości. Nie rozliczymy w ten sposób także wartości niematerialnych i prawnych. Przypomnijmy, że mogą to być m.in. autorskie lub pokrewne prawa majątkowe, licencje, know-how. Jak czytamy w piśmie ministra finansów z 29 stycznia 2008 r. (odpowiedź na interpelację poselską nr 359): „wartości niematerialne i prawne stanowią odrębną od środków trwałych grupę aktywów majątku przedsiębiorstwa (...) do których nie ma zastosowania przepis dotyczący jednorazowych odpisów amortyzacyjnych (...) jednorazowych odpisów amortyzacyjnych podatnicy mogą dokonywać wyłącznie od środków trwałych zaliczonych do grup 3 – 8 Klasyfikacji Środków Trwałych (kotły i maszyny energetyczne, maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania, specjalistyczne maszyny, urządzenia i aparaty, urządzenia techniczne, środki transportu, narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie) – z wyłączeniem samochodów osobowych”.

Ustawodawca wprowadził limit jednorazowych odpisów – rocznie 50 000 euro (w 2008 r. jest to 188 000 zł). Przy czym nie wlicza się do niego odpisów od składników majątku, których wartość nie przekracza 3500 zł.

W ramach tego limitu możemy rozliczyć kilka środków trwałych. Na dodatek firmy, które są małymi podatnikami, w następnym roku mają nowy limit. Potwierdza to interpretacja Izby Skarbowej w Warszawie z 7 lipca 2008 r. (IP-PB3-423-707/ 08-2/JG), w której czytamy: „jeżeli spółka w kolejnych latach będzie spełniała definicję małego podatnika, każdego roku będzie mogła dokonać jednorazowych odpisów do łącznej wysokości 50 000 euro. Nie ma przy tym znaczenia ilość środków trwałych, od których podatnik dokonał takich specjalnych odpisów”.

Ulga dotyczy zarówno nowych, jak i używanych składników majątku. Jak czytamy w piśmie ministra finansów z 3 lipca 2008 r. (odpowiedź na interpelację poselską nr 3486), nie ma przeszkód, by stosować jednorazowy odpis także wtedy, gdy nabycie nastąpiło w inny sposób niż w drodze kupna (aport wniesiony do spółki, nabycie w drodze spadku i darowizny lub w inny nieodpłatny sposób, z zastrzeżeniem art. 23 ust. 1 pkt 45a ustawy o PIT, art. 16 ust. 1 pkt 63 ustawy o CIT), a także do ujawnionych środków trwałych nieobjętych dotychczas ewidencją.

Możemy też jednorazowo zamortyzować środki trwałe wykorzystywane na podstawie umowy leasingu finansowego. Przy tej formie umowy odpisy amortyzacyjne nalicza leasingobiorca (korzystający). Jak stwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 21 czerwca 2006 r. (II FSK 921/05): „Podatnik może amortyzować dla celów podatkowych wyłącznie te środki trwałe, do których przysługuje mu prawo własności. Wyjątki od tej zasady dotyczą jedynie amortyzacji środków trwałych używanych przez leasingobiorcę na podstawie umowy leasingu finansowego (kapitałowego)”.

Cały odpis można wrzucić w koszty już w miesiącu, w którym wprowadziliśmy środek trwały do ewidencji (albo amortyzować co miesiąc lub co kwartał). Można też stosować ogólne zasady amortyzacji.

Oczywiście podatnik nie musi zamortyzować od razu całego składnika majątku. Może w pierwszym roku wybrać np. stawkę 50 proc. W następnych latach rozlicza go na ogólnych zasadach (stosując metodę degresywną lub liniową z możliwością podwyższenia stawki).

Pan Kowalski w 2008 r. kupił do swojej firmy obrabiarkę za 116 000 zł oraz maszynę do przerobu odpadów za 90 000 zł. Pierwszy środek trwały zamortyzował jednorazowo, zaliczając już w styczniu do kosztów całą jego wartość. Nie może natomiast zamortyzować całego drugiego środka trwałego, ponieważ przekroczy limit. Dlatego przyjął stawkę w wysokości 80 proc. Do kosztów zaliczy więc 72 000 zł (90 000 zł x 80 proc.). Pozostałą wartość maszyny (18 000 zł) może zamortyzować w 2009 r., stosując metodę liniową (90 000 zł x 20 proc.).

Prawo do jednorazowego odpisu przysługuje:

- małym podatnikom – niezależnie od tego, czy rozpoczynają działalność, czy też ją kontynuują,

- dużym firmom rozpoczynającym działalność – w pierwszym roku podatkowym.

Mały podatnik to firma, w której przychód ze sprzedaży (wraz z kwotą należnego VAT) nie przekroczył w poprzednim roku podatkowym równowartości 800 000 euro. W 2008 r. z preferencji skorzysta podatnik, który w 2007 r. zmieścił się w limicie 3 014 000 zł.

Definicja małego podatnika mówi tylko o przychodach ze sprzedaży. Wydaje się więc, że do limitu nie wliczamy np. przychodów z nieodpłatnych świadczeń, kar umownych, odsetek, umorzonych zobowiązań. Potwierdziła to Izba Skarbowa w Warszawie w interpretacji z 4 grudnia 2007 r. (IPPB1/415-329/07-2/AJ), w której czytamy: „generalnie wartość odszkodowania stanowi przychód z działalności gospodarczej (…) Przychodu tego nie należy utożsamiać jednak z przychodem branym pod uwagę przy ocenie, czy spółka jest małym podatnikiem”.

Jednorazowo amortyzować mogą też nowe firmy (w roku rozpoczęcia działalności), jednak oprócz tych, które zostały utworzone:

- w wyniku przekształcenia, połączenia lub podziału podatników, albo

- w wyniku przekształcenia spółki lub spółek niemających osobowości prawnej, albo

- przez osoby fizyczne, które wniosły na poczet kapitału nowo utworzonego podmiotu uprzednio prowadzone przez siebie przedsiębiorstwo albo składniki majątku tego przedsiębiorstwa o wartości przekraczającej łącznie równowartość co najmniej 10 000 euro.

Ta możliwość nie dotyczy też przedsiębiorców zakładających nową firmę, którzy w roku jej założenia, a także w ciągu dwóch lat (licząc od końca roku poprzedzającego rok założenia):

- prowadzili działalność gospodarczą samodzielnie lub jako wspólnicy spółki niemającej osobowości prawnej lub

- działalność taką prowadził małżonek przedsiębiorcy i istniała między nimi wspólność majątkowa.

Jakie środki trwałe można jednorazowo zamortyzować? Spójrzmy na interpretacje fiskusa.

- Spółka prowadzi działalność gospodarczą w zakresie międzynarodowego transportu oraz usług naprawy samochodów. Jest tzw. małym podatnikiem. Kupiła naczepę chłodniczą wraz z agregatem chłodniczym. Zakwalifikowane są one do rodzaju 486 KŚT, można je więc zaliczyć do kosztów poprzez jednorazowy odpis (interpretacja Izby Skarbowej w Warszawie z 7 lipca 2008 r., IP-PB3-423-707/08-2/JG).

- Czy można jednorazowo zamortyzować motocykl? O to zapytał przedsiębiorca, który kupił go „z powodu korków ulicznych” i będzie używał „w celu poruszania się do klientów oraz do załatwiania spraw związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą”. Wprawdzie przepisy nie pozwalają na jednorazową amortyzację samochodów osobowych, ale jak argumentował przedsiębiorca: „zgodnie z klasyfikacją PKWiU motocykl zaliczony jest do grupy 35.41.12 motocykle, zaś samochody osobowe znajdują się w grupie 34.10.2. Podobnie w KŚT samochody osobowe i motocykle znajdują się w innych podgrupach”. Fiskus potwierdził jego stanowisko (interpretacja Izby Skarbowej w Warszawie z 27 czerwca 2008 r., IPPB1/415-435/08-3/JB).

- Przedsiębiorca dzierżawi grunt, na którym postawił metalowe zbiorniki na ciekły azot i ciekły tlen (na wykonanych przez siebie fundamentach). Jego zdaniem jest to inwestycja w obcym środku trwałym – zbiornik metalowy – grupa 604 KŚT. Czy może ją jednorazowo zamortyzować? Tak (interpretacja Izby Skarbowej w Poznaniu z 26 czerwca 2008 r., ILPB1/415-237/08-2/AA).

- Preferencja dotyczy nie tylko kupionych środków trwałych, ale też wytworzonych we własnym zakresie. Może to być przykładowo serwer komputerowy. O rozliczenie wydatków na jego zbudowanie zapytała spółka jawna świadcząca usługi informatyczne. Kupiła serwerowe dyski twarde, specjalistyczne pamięci RAM oraz wydajne procesory. Wszystko kosztowało 20 000 zł. Serwer można jednorazowo zamortyzować (interpretacja Drugiego Urzędu Skarbowego Łódź-Bałuty z 26 kwietnia 2007 r., I/415-16-372/07/ZDB).

- O tym, czy możemy skorzystać z jednorazowego odpisu, decyduje właściwa kwalifikacja środka trwałego. Jeśli mieści się w grupach 1 i 2 KŚT (nieruchomości), amortyzujemy go na normalnych zasadach. Przekonał się o tym przedsiębiorca, który zbudował własną stację transformatorową. Organ podatkowy zakwalifikował ją do grupy 2 KŚT, a konkretnie do podgrupy 21, rodzaj 210 obejmujący m.in. linie elektroenergetyczne przesyłowe nadziemne lub podziemne oraz słupowe stacje transformatorowe (bez transformatorów) i rozdzielcze. Uznał więc, że stację trzeba amortyzować według stawki 4,5 proc. rocznie. Można natomiast jednorazowo odliczyć wydatek na zakup transformatora. Zdaniem urzędu jest to samodzielne urządzenie elektroenergetyczne przetwórcze i zasilające, które znajduje się w grupie 6 KŚT, podgrupa 63, rodzaj 630 (interpretacja Urzędu Skarbowego w Gorlicach z 19 lutego 2007 r., PDOF/415-03/07/8756).

- Można też jednorazowo zamortyzować pawilon handlowy wykonany z płyty warstwowej i niezwiązany trwale z gruntem. Przedsiębiorca wykorzystuje go na podstawie leasingu finansowego i chce w nim zlokalizować pomieszczenia biurowe i sklep handlowy. Ten środek trwały zaliczony został do grupy 8 KŚT (interpretacja Urzędu Skarbowego w Rypinie z 13 sierpnia 2007 r., PDIO-415/11/19/07/WL).