1 stycznia 2008 r. zaczną obowiązywać przepisy powołujące do życia nową instytucję w handlu międzynarodowym – upoważnionego przedsiębiorcę (ang. Authorised Economic Operator, czyli w skrócie AEO). Jest to europejski celny program bezpieczeństwa. Ma on zwiększyć pewność międzynarodowego łańcucha dostaw przy jednoczesnym utrzymaniu udogodnień w obrocie towarowym na świecie.
Zadaniem nowego systemu ma być ochrona mieszkańców Unii Europejskiej przed zagrożeniem terrorystycznym, a samej Unii przed nieuczciwym i nielegalnym handlem. Cel taki przyświecał autorom przepisów stanowiących podstawę prawną jego funkcjonowania. Chodzi o [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/eurlex/ojl.spr?id=584]rozporządzenie (WE) nr 648/2005 Parlamentu Europejskiego z 13 kwietnia 2005 r. (DzUrz UE L 117) zmieniające rozporządzenie Rady (EWG) nr 2913/92 ustanawiające Wspólnotowy Kodeks Celny[/mail] oraz [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/eurlex/ojl.spr?id=211686]rozporządzenie Komisji Europejskiej (WE) nr 1875/2006 z 18 grudnia 2006 r. (DzUrz WE L 360)[/mail]. To ostatnie zmienia rozporządzenie Rady (EWG) nr 2454/93 ustanawiające przepisy w celu wykonania wspólnotowego kodeksu celnego.
[srodtytul]Świadectwo bezpieczeństwa[/srodtytul]
Certyfikat upoważnionego przedsiębiorcy ma być wydawany przez organy celne poszczególnych krajów Wspólnoty. Ma on potwierdzać, że firma spełnia wszystkie wymogi bezpieczeństwa. Posiadający go przedsiębiorca będzie mógł liczyć na ograniczenie negatywnych skutków wzmożonych kontroli celnych obrotu towarowego. Będzie mógł też korzystać z uproszczonych procedur celnych (niektóre z nich mają być zagwarantowane jedynie dla firm z certyfikatem AEO).
Posiadanie certyfikatu będzie wiązało się z prestiżem. Posługująca się nim firma będzie postrzegana przez swoich potencjalnych kontrahentów jako bezpieczny i solidny partner.
Z nowych rozwiązań skorzystają nie tylko przedsiębiorcy, ale również administracja celna państw UE. Certyfikat pozwoli jej identyfikować przedsiębiorstwa, które są wiarygodne i nie wymagają tak szczegółowej kontroli. W efekcie celnicy będą mogli skoncentrować się na sprawdzaniu pozostałych podmiotów gospodarczych.
[srodtytul]Wszędzie równe szanse[/srodtytul]
Wspólna interpretacja norm i kryteriów przyznawania certyfikatu upoważnionego przedsiębiorcy oraz jednolite stosowanie przepisów celnych ma zagwarantować równe traktowanie firm posiadających certyfikat przez wszystkie administracje celne państw Wspólnoty. Certyfikat upoważnionego przedsiębiorcy będzie uznawany we wszystkich państwach Unii.W przyszłości ma nawet powstać – stworzona przez Komisję Europejską – baza podmiotów AEO.
[srodtytul]Pierwsze wnioski już w listopadzie[/srodtytul]
[b]O status upoważnionego przedsiębiorcy będą mogli starać się także polscy przedsiębiorcy. Oficjalnie możliwość taką będą mieli dopiero od początku 2008 roku[/b], gdy instytucja ta zacznie obowiązywać w całej Unii Europejskiej, z Polską włącznie. [b]Nieformalnie przedsiębiorcy mogą składać takie wnioski już od 15 listopada 2007 r. Jak dowiedzieliśmy się w Ministerstwie Finansów, niektórzy z tej możliwości już skorzystali.[/b]
Wcześniejsze złożenie wniosku może przyśpieszyć procedurę jego ostatecznego rozpoznania po 1 stycznia 2008 r., gdy wejdą w życie przepisy wprowadzające instytucję AEO oraz przepisy umożliwiające organom wydawanie decyzji. Polskie organy celne już teraz przeanalizują wniosek przedsiębiorcy i poinformują o jego przyjęciu oraz ewentualnie o tym, co jeszcze ma uzupełnić. W ten sposób po 1 stycznia 2008 r. pozostanie tylko do załatwienia przeprowadzenie uzgodnienia wniosku z organami celnymi innych krajów Wspólnoty.
[b]Decyzje przyznające certyfikat będą wydawać dyrektorzy izb celnych. Minister finansów 24 września podpisał rozporządzenie w tej sprawie.[/b] Choć zostało już opublikowane ([link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=239978]DzU z 2007 r. nr 182, poz. 1302[/mail]), wejdzie w życie dopiero 1 stycznia 2008 r., czyli dokładnie wtedy, kiedy zaczną obowiązywać unijne regulacje dotyczące upoważnionego przedsiębiorcy.
Ponieważ nie wszyscy dyrektorzy izb celnych będą od razu wydawać certyfikaty AEO, w rozporządzeniu podzielono Polskę między trzy organy celne. Przedsiębiorcy, którzy mają siedzibę na terenie właściwości izb celnych w Gdyni, Poznaniu, Rzepinie lub Szczecinie, będą składać swoje wnioski do dyrektora IC w Szczecinie. Ci, którzy mają siedziby na obszarze IC w Białymstoku, Białej Podlaskiej, Olsztynie, Toruniu lub w Warszawie – wnioski powinni kierować do dyrektora IC w Warszawie. Natomiast do dyrektora IC we Wrocławiu wystąpią z wnioskiem ci przedsiębiorcy, których siedziby mieszczą się na terenie działalności dyrektorów izb w Katowicach, Kielcach, Krakowie, Łodzi, Opolu, Przemyślu i we Wrocławiu. Dyrektor IC we Wrocławiu odpowie dodatkowo za prowadzenie tzw. procedury konsultacyjnej (§ 4 pkt 4 wspomnianego wcześniej rozporządzenia). Ma ona polegać na kontaktowaniu się z administracją celną innych państw UE w celu sprawdzenia, czy ubiegający się o status upoważnionego przedsiębiorcy podmiot gospodarczy jest rzetelny i wiarygodny także w tym drugim państwie, w którym funkcjonuje jego oddział czy filia.
[srodtytul]KTO SPEŁNI KRYTERIA, MOŻE OTRZYMAĆ CERTYFIKAT[/srodtytul]
[b]O status upoważnionego przedsiębiorcy będzie mógł się starać każdy przedsiębiorca, bez względu na rozmiar prowadzonej działalności. Wystarczy, jeśli spełni stawiane mu kryteria[/b]
Uzyskaniem certyfikatu uprzywilejowanego przedsiębiorcy mogą być zainteresowani nie tylko producenci i pośrednicy, ale również agenci celni, przewoźnicy, importerzy i eksporterzy. Ważne jedynie, aby ich siedziba mieściła się na terytorium któregoś z państw członkowskich Unii Europejskiej.
Zgodnie z art. 14d ust. 1 lit. a i b rozporządzenia ustanawiającego wspólnotowy kodeks celny (RWKC) firmy powinny składać wniosek w tym państwie, w którym prowadzona jest główna księgowość odnosząca się do czynności celnych oraz wykonywana jest przynajmniej część operacji objętych świadectwem AEO, lub w tym, gdzie główna księgowość odnosząca się do czynności celnych jest dostępna, gdzie prowadzona jest część działań objętych świadectwem AEO oraz gdzie są prowadzone główne działania w zakresie zarządzania logistycznego. Jeżeli jednak, mimo wszystko, niemożliwe będzie określenie właściwego państwa, wówczas firmy powinny złożyć taki wniosek w tym państwie, w którym prowadzona jest główna księgowość odnosząca się do czynności celnych lub w tym, w którym główna księgowość odnosząca się do czynności celnych jest dostępna i gdzie prowadzone są główne działania w zakresie zarządzania logistycznego (art. 14d ust. 2 lit. a i b RWKC.
[ramka][b]Przykład 1[/b]
Firma prowadzi w Polsce główną księgowość odnoszącą się do czynności celnych i część działań objętych świadectwem AEO, w tym skład celny. Towary ze składu w procedurze tranzytu przewożone są do siedziby w Belgii i tam też są dopuszczane do obrotu. W Belgii prowadzone są główne działania w zakresie zarządzania logistycznego, a organy celne mają dostęp do księgowości prowadzonej w Polsce. Firma złoży więc wniosek w Polsce, jeżeli jednocześnie spełnione są warunki określone w art. 14d ust. 1 lit. a i b RWKC, priorytet mają przesłanki określone w lit. a. [/ramka]
[ramka][b]Przykład 2[/b]
W Hiszpanii prowadzona jest główna księgowość odnosząca się do czynności celnych, a w Portugalii znajdują się magazyny. Główne działania w zakresie zarządzania logistycznego prowadzone są we Francji. Tam też jest dostęp do głównej księgowości i wnioskodawca korzysta z procedur uproszczonych. Wniosek składany będzie zatem we Francji, gdyż tam spełniony jest najpełniejszy zakres warunków określonych w art. 14d ust. 1 RWKC. [/ramka]
[srodtytul]Dla każdego inne warunki[/srodtytul]
Aby uzyskać certyfikat, trzeba jednak spełnić kryteria, inne dla każdej działalności. Wszystko po to, aby organy celne mogły określić poziom bezpieczeństwa łańcucha dostaw od producenta zaczynając, poprzez eksportera, spedytora, prowadzącego skład, agenta celnego, na przewoźniku i importerze kończąc.
Producent ma obowiązek zapewnić bezpieczny i objęty ochroną proces produkcyjny swoich wyrobów oraz ich dostawę do klientów. Eksporter odpowiada z kolei za terminowe złożenie prawidłowego zgłoszenia celnego wywozowego, jeśli to on je składa. On też odpowiada za przestrzeganie formalności prawnych związanych z wywozem oraz za zapewnienie bezpiecznej i objętej ochroną dostawy towarów do spedytora, przewoźnika lub agenta celnego.
Od spedytora wymagane jest przestrzeganie zasad dotyczących formalności transportowych, zapewnienie bezpiecznego transportu towarów i stosowanie zasad dotyczących deklaracji skróconych.
Obowiązki prowadzących skład to zapewnienie, by towary znajdowały się pod nadzorem celnym przez cały okres ich przechowywania w składzie lub podczas składowania czasowego. Prowadzący skład ma też przestrzegać warunków podanych w pozwoleniu na prowadzenie składu celnego. Powinien również zapewnić odpowiednią ochronę magazynu przed osobami trzecimi. Musi ponadto chronić towar nie tylko przed osobami niepowołanymi, ale również przed podmianą czy jakimikolwiek próbami manipulacji.
[srodtytul]Obowiązki agenta i importera[/srodtytul]
Określone obowiązki mają też agent celny, przewoźnik i importer. Agent celny powinien przestrzegać przepisów dotyczących określonego typu przedstawicielstwa po to, by poddać towar procedurze celnej. Przy przedstawicielstwie pośrednim odpowiada za złożenie w terminie prawidłowej skróconej deklaracji celnej.
Przewoźnik ma zapewnić bezpieczeństwo i ochronę transportu towarów, a zwłaszcza zabezpieczyć środki transportu i transportowany towar przed dostępem osób nieupoważnionych oraz manipulacjami. Musi zadbać dodatkowo o niezbędną dokumentację transportową i stosowanie formalności prawnych.
Obowiązkiem importera jest nadanie towarom przedstawianym organom celnym przeznaczenia celnego. Odpowiada też za terminowe złożenie prawidłowego zgłoszenia (jeśli to on składa zgłoszenie przywozowe). Importer może też odpowiadać za prawidłowe złożenie deklaracji skróconej oraz za stosowanie niezbędnych formalności prawnych zgodnych z przepisami celnymi dotyczącymi przywozu towarów. Powinien również zapewnić bezpieczeństwo i ochronę przyjętym towarom, zabezpieczając je przede wszystkim przed dostępem osób nieupoważnionych i manipulacjami.
[srodtytul]CELNICY PRZYJRZĄ SIĘ FIRMOM Z PRZYWILEJAMI[/srodtytul]
[b]Certyfikaty upoważnionego przedsiębiorcy będą przyznawane bezterminowo. Na pierwsze trzeba będzie jednak czekać nawet dwa lata. Jeśli potem firma naruszy przepisy, może stracić certyfikat[/b]
Przedsiębiorcy będą mogli występować o nadanie im statusu AEO w tym kraju, w którym mają swoją siedzibę lub w którym prowadzą główną księgowość, czyli ewidencję i dokumentację celną. Chodzi o ewidencję i dokumentację, na podstawie której organ celny będzie mógł sprawdzić i monitorować warunki oraz kryteria przyznania certyfikatu upoważnionego przedsiębiorcy.
[srodtytul]Przedsiębiorca wypełni ankietę...[/srodtytul]
Pierwszym krokiem, przed złożeniem wniosku o nadanie statusu upoważnionego przedsiębiorcy, będzie wypełnienie przez ubiegającego się o to świadectwo ankiety. Znajdą się w niej szczegółowe informacje o firmie. Konieczne będzie też wypełnienie kwestionariusza audytu wstępnego „Upoważniony przedsiębiorca” wraz z wykazem załączników dołączonych do niego. Wypełnienie tych dwóch dokumentów to pierwszy, wewnętrzny audyt przeprowadzany przez samego przedsiębiorcę. Na tej podstawie może on ocenić swoje szanse w postępowaniu. Dowie się, co jeszcze – przed złożeniem wniosku w izbie celnej – musi poprawić.
Świadectwa AEO będą wydawały trzy izby celne: w Warszawie, Szczecinie i Wrocławiu. Natomiast sprawdzaniem wniosku o jego wydanie zajmą się izby celne właściwe według siedziby wnioskodawcy. To one przeprowadzą swoisty audyt wewnętrzny, sprawdzając przedsiębiorcę pod kątem spełniania wymaganych kryteriów. Ministerstwo Finansów zapewnia, że cała procedura będzie przebiegała sprawnie, bo organy celne będą się kontaktowały między sobą za pośrednictwem poczty elektronicznej. Jak zatem będzie to wyglądało?
Przedsiębiorca, np. z Białegostoku, złoży wniosek o przyznanie mu statusu upoważnionego przedsiębiorcy do dyrektora IC w Warszawie. Wniosek zostanie poddany analizie. Opinię w sprawie spełniania określonych kryteriów wyda właściwa według siedziby wnioskodawcy izba celna (do której dokumenty dotyczące danego przedsiębiorcy ubiegającego się o AEO trafią drogą e-mailową). W tej sytuacji będzie to dyrektor IC w Białymstoku. Jeśli będzie taka potrzeba, to w ramach procedury konsultacyjnej opinie wydadzą także administracje celne innych krajów. Decyzję poprzedzoną przeprowadzeniem audytu wyda natomiast dyrektor IC w Warszawie.
[srodtytul]...i zaczeka dwa lata na certyfikat[/srodtytul]
Postępowanie związane z wydaniem certyfikatu nie będzie jednak, przynajmniej przez pierwsze dwa lata, prowadzone szybko.
W okresie przejściowym, który ma trwać 24 miesiące liczone od 1 stycznia 2008 r., na otrzymanie statusu AEO firmy mogą czekać nawet dwa lata. Organy celne będą bowiem miały dziesięć dni na poinformowanie pozostałych państw członkowskich o złożonym wniosku i kolejne 70 dni na przesłanie informacji zwrotnej o ewentualnych przeszkodach w wydaniu tego certyfikatu konkretnej firmie. Nawet 120 dni będą mogły trwać konsultacje pomiędzy organami celnymi państw członkowskich. Samo świadectwo będzie wydawane w ciągu 300 dni.
[wyimek]2 lata Tyle w okresie przejściowym może trwać procedura uzyskiwania statusu AEO[/wyimek]
Z czasem procedura zmieni się i będzie przebiegała nieco szybciej. Informacja o wniosku ma trafiać do innych państw UE w ciągu pięciu dni. Te będą miały tylko 35 dni na odesłanie informacji o przeszkodach w wydaniu świadectwa AEO. O połowę krócej (bo tylko 60 dni) będą też trwały konsultacje między administracjami poszczególnych państw Wspólnoty. Samo wydanie świadectwa zajmie 90 dni z możliwością jednak przedłużenia tego okresu do 120 dni.
[srodtytul]Uprawnienia można stracić[/srodtytul]
Przedsiębiorcy, którzy otrzymają certyfikat, będą mogli korzystać z przywilejów z nim związanych już dziesiątego dnia od jego wydania. Wtedy takie świadectwo stanie się skuteczne. Co ważne, certyfikat AEO będzie uznawany we wszystkich krajach Unii Europejskiej. I choć status upoważnionego przedsiębiorcy będzie przyznawany bezterminowo, nie oznacza to, że przedsiębiorca będzie mógł się czuć bezkarny w swoim działaniu. Stale będzie bowiem podlegał monitoringowi pod kątem wypełniania stawianych mu przed wydaniem świadectwa warunków i kryteriów. Jeśli się okaże, że naruszył prawo, musi się liczyć z możliwością zawieszenia przyznanego mu statusu upoważnionego przedsiębiorcy do czasu podjęcia działań naprawczych, a w niektórych przypadkach wręcz z cofnięciem mu przyznanego wcześniej świadectwa. Stanie się tak, jeśli organy celne ujawnią nieprawidłowości, a przedsiębiorca nie podejmie żadnych działań zmierzających do ich wyeliminowania.
[srodtytul]Trzy lata karencji[/srodtytul]
Istotne jest to, że cofnięcie statusu AEO z winy przedsiębiorcy uniemożliwi mu złożenie nowego wniosku o wydanie świadectwa przed upływem trzech lat od dnia jego cofnięcia.
Więcej informacji o tym, jak zdobyć certyfikat wraz z potrzebnymi formularzami, jest na stronie Służby Celnej ([link=http://www.mofnet.gov.pl]www.mofnet.gov.pl[/mail]).
[ramka][b]Dokumenty składane razem z wnioskiem o AEO[/b]
Do wniosku przedsiębiorca powinien dołączyć:
- dokumenty potwierdzające prowadzenie przez niego działalności gospodarczej (wyciąg z Krajowego Rejestru Sądowego lub ewidencji działalności gospodarczej),
- dokumenty potwierdzające spełnienie wymogów formalnych,
- wypełnioną ankietę,
- zestawienie wskazujące najważniejszych właścicieli/udziałowców,
- opis działalności gospodarczej,
- miejsce wykonywania działalności (informacja o filiach, oddziałach),
- wykaz zakupów/dostaw towarów do przedsiębiorstw powiązanych,
- opis wewnętrznej struktury organizacji przedsiębiorcy,
- dane pracowników (osób zarządzających przedsiębiorstwem),
- opis przyjętych zasad postępowania w sytuacji, gdy właściwy pracownik jest tymczasowo lub stale nieobecny,
- nazwiska i stanowiska osób uprawnionych (w ramach organizacji wnioskodawcy) do wykonywania czynności celnych.
[b]Uwaga![/b]
Dokumenty trzeba złożyć w oryginale lub uwierzytelnionej kopii. Powinny zawierać dane aktualne w dniu złożenia wniosku o wydanie świadectwa AEO. Nie trzeba ich dołączać do wniosku o wydanie świadectwa AEO, jeżeli przedsiębiorca złożył je w innej sprawie dyrektorowi izby celnej, do której składany jest wniosek, a dane w nich zawarte są nadal aktualne. Wtedy wystarczy podać numer sprawy.[/ramka]
[ramka][b]Jakie świadectwa mogą uzyskać przedsiębiorcy[/b]
Wnioskodawcy mogą ubiegać się o trzy rodzaje certyfikatów:
- świadectwo AEO: [b]uproszczenia celne[/b] – adresowane jest ono do podmiotów gospodarczych, którym zależy na korzystaniu z uproszczeń przewidzianych w przepisach celnych;
- świadectwo AEO: [b]bezpieczeństwo i ochrona[/b] – dla przedsiębiorców, którzy chcą korzystać z ułatwień w zakresie kontroli celnej dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony towarów;
- świadectwo AEO: [b]uproszczenia celne/bezpieczeństwo i ochrona[/b] – dla tych, którzy wnioskują o korzystanie z dwóch pierwszych rodzajów ułatwień. [/ramka]