Odszkodowanie bez VAT, za to z czasem w koszty

Otrzymaliśmy od kontrahenta fakturę VAT za reklamacje z tytułu opóźnionych dostaw (1 szt. netto 10 000 zł, VAT 22 proc. 2200 zł, brutto 12 200 zł). Czy taka transakcja podlega VAT? Czy ta faktura może być podstawą do ujęcia jej w kosztach uzyskania przychodów, a jeśli tak, to jakie warunki należy dodatkowo spełnić, by nie wejść w konflikt z aparatem skarbowym?

Z pytania można wywnioskować, że kontrahent naliczył firmie czytelnika karę umowną z tytułu opóźnionej dostawy i udokumentował ją fakturą VAT, zamiast notą księgową. Postąpił nieprawidłowo, gdyż kara umowna nie jest wynagrodzeniem za towar czy usługę, lecz rekompensatą za ewentualne straty poniesione przez kontrahenta z tytułu niewykonania lub nieprawidłowego wykonania umowy. Dlatego nie podlega VAT. Potwierdzają to wyjaśnienia organów podatkowych. Przykładowo w decyzji Izby Skarbowej w Warszawie z 13 września 2007 r. (1401/PH-II/4407/14-21/07/MZ) czytamy: „wypłata odszkodowania nie może być uznana za świadczenie usług w zamian za wynagrodzenie, ponieważ nie występuje w tym przypadku określone świadczenie a tym samym konkretny beneficjent tego świadczenia. Odszkodowanie tym samym nie stanowi odpłatności za skonkretyzowane świadczenie. Zatem dopóki kara umowna nosi cechy odszkodowania i nie można jej przypisać cech wynagrodzenia za świadczenie, nie można mówić o czynności opodatkowanej VAT”.

Mimo to czytelnik, jeśli ureguluje całą należność wynikającą z tej faktury, będzie mógł odliczyć wynikający z niej podatek naliczony. Zezwala na to art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy o VAT. Takie rozwiązanie obowiązuje jednak tylko do końca tego roku. W przyszłym, jeśli ktoś otrzyma fakturę dokumentującą czynność, która VAT nie podlega albo jest z tego podatku zwolniona, nie będzie miał prawa do odliczenia, nawet gdy zapłaci należność z wadliwej faktury.

Jeśli chodzi o możliwość ujęcia zapłaconej kary umownej w kosztach podatkowych, to trzeba mieć na uwadze art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz art. 23 ust. 1 pkt 19 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Z przepisów tych wynika, że nie są kosztem uzyskania przychodu kary umowne i odszkodowania z tytułu:

- wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług,

- zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad,

- zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych usług.

Wszystkie te wyłączenia dotyczą kar i odszkodowań związanych z wadami towarów. Nie mają więc zastosowania w sytuacji, gdy firma czytelnika płaci karę w związku z samym opóźnieniem dostawy (tak Ministerstwo Finansów w piśmie z 3 września 1999 r., PB-2470/GM-722-357/99). Ponieważ z przepisów ustaw o podatkach dochodowych w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2007 r. wyraźnie wynika, że kosztem uzyskania przychodów są nie tylko koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów, ale także zachowania i zabezpieczenia źródła przychodów, organy podatkowe nie powinny kwestionować takiego rozliczenia tej kary umownej. Oczywiście obowiązek jej wypłaty w tej wysokości powinien wynikać z umowy stron (tak interpretacja Urzędu Skarbowego Warszawa-Mokotów z 9 lipca 2007 r.).