Chcesz skorzystać z ulgi na złe długi, musisz być wytrwały

Już w momencie przygotowywania tzw. ulgi na złe długi wielu ekspertów zwracało uwagę, że formalności, które musi spełnić podatnik, są zbyt skomplikowane. Nie znaczy to jednak, że w ogóle nie można z niej skorzystać. Jeśli kwota, której nie udaje się wyegzekwować, jest wysoka, to warto poświęcić czas na zgromadzenie odpowiedniej dokumentacji.

Ulga na złe długi uregulowana jest w art. 89a ustawy o VAT. Został on dodany1 czerwca2005 r. ima zastosowanie tylko do wierzytelności powstałych od tego dnia. Przepis ten pozwala skorygować VAT należny wynikający z dostawy towarów lub świadczenia usług na terytorium kraju, jeżeli wierzytelności te zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów jako nieściągalne. Ulga przysługuje także wtedy, gdy tylko część kwoty wierzytelności podatnik odpisał jako nieściągalną. To jednak tylko pierwszy z warunków, które muszą być spełnione. Drugi to wykonanie dostawy towaru lub świadczenie usług na rzecz podmiotu zarejestrowanego jako podatnik VAT czynny. Status ten kontrahent musi także posiadać nadzień korekty. Dość oczywiste są kolejne wymagania:

-wierzytelność nie mogła być uregulowana w jakiejkolwiek formie (nie mogła także być zbyta),

-wystawiający fakturę musiał wykazać ją w deklaracji VAT jako obrót opodatkowany.

Z ulgi nie skorzystają firmy, których kontrahenci już w momencie sprzedaży towarów lub świadczenia usług byli w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji. Jeśli od początku roku, w którym została wystawiona faktura będąca podstawą do odpisania wierzytelności, upłynęło pięć lat, to prawo do korekty także nie przysługuje. Ten warunek stanie się jednak istotny dopiero za trzy lata.

Spółka z o.o. w czerwcu 2006 r. wykonała usługi budowlane dla innej firmy. Niestety, kontrahent nie zapłacił w terminie, a w marcu 2007 r. sąd wydał postanowienie o rozpoczęciu jego upadłości. Czy po spełnieniu wszystkich warunków spółka może skorygować VAT? Tak. Z ulgi na złe długi nie można skorzystać, jeśli w chwili powstania wierzytelności dłużnik jest w trakcie postępowania upadłościowego lub likwidacji. Jeśli uzyskał taki status dopiero później, nie wpływa to na prawo do korekty.

Pierwszym etapem przed sporządzeniem korekty jest zawiadomienie dłużnika o odpisaniu wierzytelności jako nieściągalnych. Do zawiadomienia tego stosuje się przepisy ordynacji podatkowej o doręczeniach. W praktyce oznacza to, że najlepiej skorzystać z usług poczty. Jednocześnie trzeba zaczekać na pokwitowanie stwierdzające, że adresat dokument ten otrzymał. Jeżeli w ciągu 28 dni od momentu otrzymania tego dokumentu dłużnik nie ureguluje należności (w jakiejkolwiek formie), wierzyciel może skorzystać z ulgi. Może zweryfikować VAT należny w rozliczeniu za okres rozliczeniowy następujący po miesiącu, w którym dłużnik otrzymał zawiadomienie. Z deklaracją za ten miesiąc (lub kwartał - gdy wybrał taki sposób rozliczeń) podatnik musi złożyć zawiadomienie o korekcie podatku należnego, podając jej kwotę. W ciągu siedmiu dni od korekty wierzyciel zobowiązany jest również zawiadomić o niej dłużnika. Kopię tego zawiadomienia także należy przesłać do urzędu skarbowego.

Dłużnik, który otrzymuje zawiadomienie od kontrahenta o uznaniu wierzytelności za nieściągalną, ma 28 dni na reakcję. W tym czasie może on uregulować dług i uniknąć konsekwencji podatkowych. Jeśli tego nie zrobi, będzie musiał pomniejszyć VAT naliczony podlegający odliczeniu o kwotę podatku wynikającą z nieuregulowanych faktur. Korekty tej należy dokonać w deklaracji za okres, w którym dłużnik odliczył VAT lub w którym otrzymał faktury. Gdy w deklaracji tej nie ma odpowiednio wysokiego podatku naliczonego, dłużnik musi powiększyć VAT należny. W razie spłaty części zadłużenia przed upływem 28-dniowego terminu, korekta dotyczy podatku naliczonego przypadającego na nieuregulowaną część należności.

Ze względu na trudną sytuację finansową firma zalega z zapłatą 20 tys. zł za kupione w grudniu 2005 r. usługi. 5 lipca 2007 r. uzyskała od wierzyciela zawiadomienie, że odpisał tę wierzytelność jako nieściągalną. W związku z tym skontaktowała się z kontrahentem i ustaliła, że spłaci zobowiązanie wraz z odsetkami w październiku. Czy w takiej sytuacji konieczne jest zmniejszenie podatku naliczonego? Tak. Z art. 89b ust. 1 ustawy o VAT wynika wyraźnie, że dłużnik ma 28 dni od otrzymania zawiadomienia na zapłatę zobowiązania. Jeśli tego nie zrobi, musi skorygować wcześniejsze rozliczenia. Nie mogą tego zmienić żadne ustalenia z kontrahentem.

Jeśli po korekcie należność została uregulowana w jakiejkolwiek formie, wierzyciel musi zwiększyć podatek należny w rozliczeniu za okres, w którym dług został spłacony. W razie częściowej spłaty VAT zwiększa się w odniesieniu do tej części. Z kolei dłużnik ma prawo, w tym samym terminie, do powiększenia o odpowiednią kwotę podatku naliczonego.

Z ulgi nie mogą skorzystać podatnicy powiązani. Chodzi o sytuacje, gdy między kontrahentami lub osobami pełniącymi u nich funkcje zarządzające, nadzorcze lub kontrolne zachodzą powiązania o charakterze rodzinnym lub z tytułu przysposobienia, kapitałowym, majątkowym lub wynikające ze stosunku pracy. Związek ten istnieje także, gdy którakolwiek z wymienionych osób łączy funkcje zarządzające, nadzorcze lub kontrolne u kontrahentów. Przez powiązania rodzinne rozumie się małżeństwo oraz pokrewieństwo lub powinowactwo do drugiego stopnia. Powiązania kapitałowe są to sytuacje, gdy jedna z osób lub jeden z kontrahentów posiada prawo głosu wynoszące co najmniej 5 proc. wszystkich praw głosu lub dysponuje bezpośrednio lub pośrednio takim prawem.

-postanowieniem o nieściągalności, uznanym przez wierzyciela jako odpowiadające stanowi faktycznemu, wydanym przez właściwy organ postępowania egzekucyjnego, albo

-postanowieniem sądu o:

a) oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości obejmującej likwidację majątku, gdy majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania, lub

b) umorzeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku, gdy zachodzi okoliczność wymieniona pod lit. a, lub

c) ukończeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku albo

- protokołem sporządzonym przez podatnika, stwierdzającym, że przewidywane koszty procesowe i egzekucyjne związane z dochodzeniem wierzytelności byłyby równe albo wyższe od jej kwoty.

-Podatnik sprzedał towary za ponad 4 tys. zł (w tym 780 zł VAT). Gotowe wyroby wraz z fakturą doręczył kontrahentowi. Należność nie została jednak uregulowana. Po próbach skontaktowania się z nabywcą okazało się, że pod wskazanym na fakturze adresem nie działa już żadna firma. Podatnik złożył więc zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa, które zostało zawieszone ze względu na nieznane miejsce pobytu kontrahenta. Czy w takiej sytuacji można skorzystać z ulgi?

Nie. Możliwość skorygowania VAT należnego z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług na terytorium kraju dotyczy tylko wierzytelności uznanych za nieściągalne i będących kosztami uzyskania przychodów w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym. Szczegółowo wyliczają one sytuacje, kiedy podatnik ma prawo wykazać takie koszty. Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa przez kontrahenta nie zostało w tym katalogu uwzględnione. Dlatego też podatnik nie może ani zaliczyć wierzytelności do kosztów podatkowych, ani skorygować VAT należnego związanego z tą transakcją.

(interpretacja Pierwszego Urzędu Skarbowego w Częstochowie z 30 stycznia br., PP/443-88/2006)

Wynajmujący nie skoryguje

-Podatnik wynajmuje lokale użytkowe i z tego tytułu rozlicza VAT. Nie prowadzi jednak działalności gospodarczej. Czy może skorzystać z ulgi na złe długi, skoro przychody ewidencjonuje metodą kasową?

Nie. Z korekty VAT może skorzystać tylko podatnik, który zaliczył wierzytelność jako nieściągalną do kosztów uzyskania przychodów. Może to zrobić tylko osoba, która zaliczyła je do przychodów opodatkowanych. Tymczasem przychód z najmu powstaje dopiero w momencie zapłaty. Wynajmujący, który nie uzyskał zapłaty, nie może więc skorygować VAT należnego.

(interpretacja Urzędu Skarbowego Łódź-Śródmieście z 11 września 2006 r., III-2/443-127/06/PPA)

Rezerwa nie wystarczy

-Spółka sprzedała towary i wystawiła fakturę VAT. Wierzytelność ta nie została przez kontrahenta zapłacona. Później złożył on wniosek o ogłoszenie upadłości z możliwością zawarcia układu z wierzycielami, i sąd wydał stosowne postanowienie. Spółka zamierza utworzyć rezerwę na wierzytelności, których nieściągalność jest uprawdopodobniona, i na podstawie art. 16 ust. 2a ustawy o CIT zaliczyć je do kosztów uzyskania przychodu. Czy będzie mogła skorzystać z ulgi na złe długi w VAT?

Nie. Samo wydanie postanowienia o wszczęciu postępowania upadłościowego z możliwością zawarcia układu nie umożliwia uznania wierzytelności za nieściągalną. Natomiast zaliczenie rezerw tworzonych na wierzytelności, których nieściągalność jest uprawdopodobniona, nie uprawnia do skorygowania VAT należnego. Ustawa o VAT wyraźnie wymaga, aby podatnik CIT udokumentował nieściągalność w sposób przewidziany wart. 16 ust. 2, a nie ust. 2a ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

(interpretacja Trzeciego Mazowieckiego Urzędu Skarbowego w Radomiu z 12 kwietnia 2006 r.,1473/WV/443/475/11/2006/AN)

Tylko wierzytelności powstałe od 1 czerwca 2005 r.

- Przedsiębiorca sprzedał towar na podstawie faktury z 2 stycznia 2004 r. Do dziś nie otrzymał zapłaty. Czy może skorygować VAT należny związany z tą wierzytelnością?

Nie. Ulga na złe długi została wprowadzona przez ustawę z21 kwietnia2005 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz o zmianie niektórych innych ustaw (DzU nr90, poz. 756). Zgodnie z jej art.8 przepisy regulujące mają zastosowanie do wierzytelności powstałych od dnia wejścia wżycie tej nowelizacji, czyli od1 czerwca2005 r.

(interpretacja Urzędu Skarbowego Poznań-Grunwald z20 marca2006 r., BP/443-03/06).