Od 1 stycznia 2017 roku podwykonawcy muszą liczyć się z nowymi zasadami rozliczeń VAT, wprowadzonymi przez ustawodawcę jako odpowiedź na liczne nadużycia w branży budowlanej.

Zdaniem organów podatkowych zjawisko polegające na wyłudzaniu VAT przy usługach budowlanych związane jest głównie z wystawianiem faktur nieodzwierciedlających rzeczywistych transakcji, czyli tzw. faktur fikcyjnych. Jest to proceder stosowany na szeroką skalę. Służy do obniżania dochodu i w konsekwencji przyczynia się do zmniejszenia obciążeń w podatku dochodowym i do deklarowania wyższej kwoty podatku naliczonego. Ponieważ tzw. ukierunkowane kontrole podatkowe nie przynosiły spodziewanych efektów i nie przyczyniły się do zmniejszenia luki VAT w takim stopniu, w jakim pierwotnie zakładano, wprowadzono przepisy uszczelniające, mające na celu przede wszystkim poprawę ściągalności VAT.

Nowe rozwiązania uszczelniające mają przynieść wymierne rezultaty do końca 2018 roku.

W ramach pakietu uszczelniającego, wprowadzono modyfikacje dotyczące rozliczania VAT przez podwykonawców świadczących usługi budowlane.

Załącznik nr 14

Aby zawęzić rodzaje usług objętych odwrotnym obciążeniem, do ustawy o VAT dodano załącznik nr 14, gdzie zostały wymienione poszczególne usługi budowlane w oparciu o Polską Klasyfikację Wyrobów i Usług. W związku z tym już na wstępie pojawia się problem, ponieważ to podwykonawca jest zobowiązany do samodzielnej klasyfikacji wykonywanych przez siebie usług oraz musi przyporządkować im odpowiednie PKWiU. Nie jest to łatwe, w szczególności w przypadku usług kompleksowych czy usług dostawy towarów wraz z montażem. Gdy w wyniku błędnej klasyfikacji usługi nie zostaną potraktowane jako objęte odwrotnym obciążeniem, a w ocenie organów podatkowych będą spełniały warunki zastosowania tego mechanizmu, to ryzyko prawidłowej klasyfikacji spoczywa na nabywcy usługi, który może zostać pozbawiony prawa do odliczenia VAT. Dodatkowo nabywca powinien liczyć się z sankcją rzędu 30 proc., a w niektórych sytuacjach nawet 100 proc. Organy podatkowe będą mogły wymierzyć dodatkowe zobowiązanie w części dotyczącej podatku naliczonego w wysokości 100 proc., jeżeli stwierdzą, że faktury zostały wystawione przez podmiot nieistniejący, dokumentują czynności, które nie zostały wykonane lub podają kwoty niezgodne z rzeczywistością.

Jest kłopot, bo nie ma definicji

Niestety, ustawa o VAT nie definiuje jak należy rozumieć pojęcie podwykonawca. Za każdym razem usługodawca powinien więc przeanalizować, czy w danej transakcji działa jako główny wykonawca, czy jako podwykonawca, któremu zlecono wykonanie usług. Podwykonawcy, rozliczając się ze swoimi kontrahentami za usługi wykonane od 1 stycznia 2017 r., wystawiają fakturę w kwocie netto, bez VAT i sami tego podatku nie rozliczają. Z kolei wykonawca rozlicza VAT należny i naliczony z transakcji z podwykonawcą, a wykonane przez siebie usługi na rzecz inwestora dokumentuje na zasadach ogólnych, z VAT.

Wykonana przez podwykonawcę usługa jest rozliczana na zasadzie odwrotnego obciążenia, jeżeli łącznie są spełnione następujące warunki:

- usługobiorca jest zarejestrowanym podatnikiem VAT czynnym;

- usługodawca nie korzysta ze zwolnienia podmiotowego z VAT (zwolnienie do limitu 200 tys zł).

Wprowadzenie tego mechanizmu jest o tyle uciążliwe, że podwykonawca kupuje towary z podatkiem od towarów i usług, ale nie ma możliwości odliczenia go z faktur zakupowych, gdyż sam wystawia fakturę bez VAT. Aby odzyskać VAT, podwykonawca może wystąpić o jego zwrot, który po zmianach jest utrudniony. Może to przysporzyć podwykonawcom problemów z płynnością finansową.

Trudniej odzyskać zwrot

W każdym przypadku wystąpienia podatnika o zwrot VAT (25 dni, 60 dni lub 180 dni), jeżeli zasadność zwrotu wymaga dodatkowej weryfikacji, naczelnik urzędu skarbowego może przedłużyć ten termin do czasu zakończenia weryfikacji rozliczenia podatnika dokonywanego w ramach czynności sprawdzających, kontroli podatkowej lub postępowania podatkowego lub postępowania kontrolnego.

Obecnie, według znowelizowanych przepisów, weryfikacja zwrotu może obejmować sprawdzenie rozliczenia podatnika, rozliczeń innych podmiotów biorących udział w obrocie towarami lub usługami, będącymi przedmiotem rozliczeń podatnika oraz sprawdzenie zgodności tych rozliczeń z faktycznym przebiegiem tych transakcji.

Nowe przepisy przewidują uprawnienie do przedłużenia termin zwrotu podatku na podstawie żądania zgłoszonego przez służby specjalne w związku z prowadzonym postępowaniem na okres wskazany w żądaniu jednak nie dłuższy niż trzy miesiące.

Nowelizacja modyfikuje również w znacznym stopniu przepisy o zwrocie VAT w terminie 25 dni, wprowadzając dodatkowe warunki. Zwrot w skróconym terminie jest możliwy, m.in. w przypadku, gdy kwota podatku naliczonego wynika z faktur zapłaconych za pośrednictwem rachunku bankowego w banku mającym siedzibę w Polsce lub łączna kwota z faktur nie przekracza 15 000 zł. Dodatkowo, aby skorzystać z 25-dniowego terminu do zwrotu, nierozliczona kwota podatku naliczonego w poprzednich okresach rozliczeniowych i wykazana w deklaracji nie może przekraczać 3000 zł. Kolejnym warunkiem determinującym możliwość skorzystania z 25-dniowgo zwrotu jest przedstawienie w urzędzie skarbowym dokumentów potwierdzających zapłatę podatku za pośrednictwem rachunku bankowego. Podatnik musi również być zarejestrowany jako czynny podatnik VAT przez kolejne 12 miesięcy poprzedzających bezpośrednio okres, w rozliczeniu za który występuje z wnioskiem o zwrot w terminie 25 dni i składać deklaracje za każdy okres rozliczeniowy.

Nowe przepisy mają zapobiegać oszustwom, mogą zostać jednak wykorzystywane przez urzędników, jako narzędzie do wstrzymywania zwrotu VAT. Ministerstwo zapowiada gruntowne weryfikacje zwrotów. Badane będą rozliczenia wszystkich podmiotów w łańcuchu usług. Wzmożonych kontroli powinni się zatem spodziewać nie tylko podwykonawcy, występujący o zwrot podatku. Ich kontrahenci także muszą liczyć się z kontrolami krzyżowymi.

—Aleksandra Trzópek jest doradcą podatkowym w kancelarii Galt

—Bartłomiej Piazdecki jest konsultantem podatkowym w kancelarii Galt

podstawa prawna: art. 17 ust. 1h ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 710 ze zm.)