Zapłata VAT może być zabezpieczona na majątku firmy

Tak orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w wyroku z 30 marca 2016 r. (I SA/Wr 26/16).

Na podstawie art. 33 § 1 ordynacji podatkowej (dalej: o.p.) organ podatkowy wydał decyzję o zabezpieczeniu na majątku podatnika. Została ona wydana w związku z nieprawomocnymi decyzjami o wymierzeniu przybliżonego zobowiązania w VAT za tzw. puste faktury. Organ wskazał, że zachodzi uzasadniona obawa niewykonania zobowiązania podatkowego ze względu na jego wysokość, która znacznie przewyższała dochody podatnika za ostatnie lata. Dodatkowo powołał się na pogląd wyrażony w orzecznictwie, zgodnie z którym sam fakt wystawiania pustych faktur stanowi samoistną przesłankę do dokonania zabezpieczenia.

Zdaniem podatnika takie przesłanki nie zachodziły. Podatnik wskazał liczne okoliczności, z których wynika, że byłby w stanie zaspokoić należności podatkowe (dobre wskaźniki finansowe przedsiębiorstwa, posiadany majątek, uzyskiwanie wysokich obrotów i znacznych zwrotów VAT). Ponadto podniósł, że organ powinien był udowodnić fakt posługiwania się pustymi fakturami.

Organ nie podzielił zarzutów podatnika i stwierdził, że wystarczyło uprawdopodobnienie ww. okoliczności. Uznał także, że wskaźniki finansowe zostały wyliczone na podstawie nierzetelnych ksiąg zawierających fikcyjne transakcje. Ustalono, że podatnik posiada majątek, ale jego 65 proc. to nieruchomości o znacznym obciążeniu hipotecznym. Obroty osiągnięte w poprzednim roku były czterokrotnie niższe niż wartość zobowiązania podatkowego.

Sąd podzielił ustalenia faktyczne organu. Uznał, że decyzja o zabezpieczeniu na majątku podatnika była zgodna z art. 33 § 1 o.p. Przepis ten zdaniem sądu wymienia wyłącznie przykładowe okoliczności uzasadniające dokonanie zabezpieczenia. Organ może zatem powołać się na inne, niewymienione wprost, jeżeli łącznie wynika z nich uzasadniona obawa o to, że podatnik nie wykona zobowiązania podatkowego. Uprawdopodobnione używanie pustych faktur w powiązaniu z powyższym stanowi kolejną przesłankę na tę okoliczność.

—Dominik Godula, współpracownik zespołu zarządzania wiedzą podatkową firmy Deloitte

Komentarz eksperta

Wojciech Gołębicki, konsultant w gdańskim biurze Deloitte Doradztwo Podatkowe sp. z o.o.

Wyrok WSA we Wrocławiu dotyka wrażliwej dla podatników kwestii zabezpieczania wykonania zobowiązań podatkowych. Artykuł 33 § 1 o.p. przyznaje bowiem organom podatkowym prawo do zabezpieczenia na majątku podatnika w przypadku, gdy istnieje uzasadniona obawa, że zobowiązanie nie zostanie wykonane, tj. m.in. gdy podatnik trwale nie uiszcza wymagalnych zobowiązań publicznoprawnych lub zbywa swój majątek, co może udaremnić przyszłą egzekucję.

Zgodnie z ugruntowanym w orzecznictwie poglądem katalog przesłanek „uzasadnionej obawy" zawarty w art. 33 § 1 o.p. nie ma charakteru enumeratywnego, lecz egzemplifikacyjny. Dopuszcza się zatem przyjęcie przesłanki niewymienionej bezpośrednio w tym przepisie (por. wyrok NSA z 12 czerwca 2015 r., II FSK 1195/14). Szczegółowo przesłanki te oraz orzecznictwo sądów administracyjnych analizował TK w wyroku z 8 października 2013 r. (SK 40/12).

Jako że art. 33 § 1 o.p. ustanawia klauzulę generalną, jego zastosowanie ad casum powinna poprzedzać analiza przesłanek zaistnienia „uzasadnionej obawy" niewykonania zobowiązania, tj. takiej obawy, która ma swoje źródło w obiektywnie stwierdzonym stanie faktycznym sprawy. Analiza ta powinna dotyczyć wykonania zobowiązania zarówno dobrowolnego, jak i przymusowego. Należy jednak pamiętać, że uznanie administracyjne przewidziane przez art. 33 § 1 o.p. nie może oznaczać dowolności rozstrzygnięcia, gdyż naruszałoby określoną w art. 121 § 1 o.p. zasadę zaufania. Zastosowanie zabezpieczenia powinno być zatem uzasadnione na podstawie całokształtu okoliczności faktycznych i prawnych (por. wyrok NSA z 6 marca 2012 r., I FSK 594/11).

W orzecznictwie przyjmuje się, że „uzasadniona obawa" musi mieć charakter realny i trwały. Organ nie może zatem bazować na samej tylko przewidywanej wysokości zobowiązania (por. wyrok NSA z 2 sierpnia 2011 r., I FSK 888/10). Nie wystarcza również stwierdzenie, że dochody podatnika uległy w ostatnim okresie obniżeniu ani obserwacja wysokiego rozmiaru uszczupleń podatkowych i skali nieprawidłowości w księgach podatkowych (por. wyrok WSA w Krakowie z 16 stycznia 2014 r. (I SA/Kr 1773/13).

Co istotne, przed ustanowieniem zabezpieczenia organ podatkowy powinien starannie rozważyć, jakie wywoła ono skutki dla podatnika w kontekście panujących warunków rynkowych i jego sytuacji majątkowej, co podkreślił WSA w Bydgoszczy w wyroku z 19 maja 2010 r. (I SA/Bd 198/10). Ponadto art. 33 § 1 o.p. nie powinien być automatycznie stosowany w każdym przypadku zwiększonego zobowiązania podatkowego bądź trudnej sytuacji majątkowej podatnika (por. wyrok WSA w Bydgoszczy z 9 listopada 2010 r., I SA/Bd 617/10). Organ podatkowy powinien wskazać w uzasadnieniu decyzji wyraźną przyczynę jego ustanowienia oraz konkretne dowody je uzasadniające (por. wyrok NSA z 1 sierpnia 2013 r., I FSK 1261/12).

Stosując klauzulę generalną określoną w art. 33 § 1 o.p., organy podatkowe powinny pamiętać nie tylko o powyższych wskazaniach judykatury, ale także o tym, że zabezpieczenie może doprowadzić do niewypłacalności podatnika, a tym samym ograniczenia przyszłych wpływów podatkowych.