Po roku obowiązywania fundacji rodzinnej, resort dochodzi do wniosku, że fundacje rodzinne są wykorzystywane do agresywnej optymalizacji podatkowej, a nie taki był ich cel. Projekt zmian w opodatkowaniu fundacji rodzinnych nie został jeszcze opublikowany, a na ten moment mamy wiedzę wyłącznie o założeniach tych zmian.
Wprowadzenie opodatkowania sprzedaży majątku przez fundacje rodzinne
Resort proponuje wprowadzenie opodatkowania sprzedaży majątku fundacji rodzinnej stawką podatkową w wysokości 19% w przypadku sprzedaży przed upływem określonego czasu. Wstępnie proponuje się, aby okres pozostawania danego aktywa w fundacji rodzinnej był nie krótszy niż 15 lat. Tym samym dopiero sprzedaż danego aktywa z fundacji rodzinnej po upływie 15 lat od jego nabycia będzie transparentna podatkowo. Wcześniejsza sprzedaż będzie skutkowała koniecznością zapłaty podatku CIT.
Zapłacony przez fundację rodzinną przy zbyciu podatek będzie można, jak zapowiada MF, odliczyć od podatku (CIT) należnego przy wypłacie świadczeń dla beneficjentów. Jeśli zatem fundacja sprzeda majątek, to zapłaci od tego 19% podatek, ale gdy wypłaci pieniądze na rzecz beneficjentów, to od 15 % CIT odejmie podatek zapłacony od sprzedaży majątku.
Proponowana zmiana ma stanowić odpowiedź na zjawisko wnoszenia do fundacji rodzinnej majątku, a następnie szybkie jego zbycie (w celu skorzystania z preferencji podatkowych). Zdaniem MF obecne przepisy, zgodnie z którymi można zbywać majątek należący do fundacji, jeśli nie został on wniesiony z wyłącznym zamiarem jego zbycia, są nieprecyzyjne.
Czytaj więcej:
Objęcie fundacji rodzinnych przepisami o zagranicznych jednostkach kontrolowanych (CFC)
Zmiana ma na celu przeciwdziałanie tworzenia zagranicznych struktur pod fundacją, które mają swoje siedziby w rajach podatkowych.
Wprowadzenie opodatkowania dochodów fundacji rodzinnych osiąganych z udziałów w podmiotach transparentnych podatkowo
Propozycja MF zdaje się potwierdzać wyrażony przez Dyrektora KAS w licznych interpretacjach podatkowych, pogląd, że „transparentne podatkowo spółki zagraniczne (niebędące podatnikami podatku dochodowego w kraju swojej siedziby, np. luksemburska spółka SCSP) nie mogą zostać uznane na gruncie przepisów ustawy o fundacji rodzinnej za „podmioty o podobnym charakterze”, a przez to dochody fundacji rodzinnej uzyskiwane z tytułu uczestnictwa w tych spółkach podlegają opodatkowaniu według wyższej stawki podatku CIT, wynoszącej 25%.” Profiskalna wykładnia przepisów ustawy o fundacji rodzinnej została zakwestionowana przez WSA we Wrocławiu, który w wyroku z dnia 12 czerwca 2024 r. (I SA/Wr 121/24), uznał, że interpretacja polegająca na uznaniu, że kluczowym (jak nie wyłącznym) warunkiem dla oceny tego, czy spółka jest podmiotem o podobnym charakterze do polskiej spółki handlowej jest okoliczność podobieństwa podatkowego, jakim ma być fakt podlegania opodatkowaniu podatkiem CIT, nie jest właściwa.
Z uwagi na wątpliwości interpretacyjne, resort zamierza wprowadzić przepisy, z których wprost będzie wynikał obowiązek podatkowy.
Wprowadzenie opodatkowania dochodów fundacji rodzinnych uzyskiwanych z tytułu najmu i dzierżawy
W ocenie MF trudno znaleźć uzasadnienie, dla którego umowa zawarta przez fundację rodzinną powinna być zwolniona z podatku. Nie znamy szczegółów propozycji opodatkowania dochodów fundacji rodzinnej z tego tytułu. Można się jednak spodziewać, że MF pójdzie w kierunku opodatkowania dochodów osiąganych z tego tytułu przez fundację na zasadach takich, jak opodatkowane są dochody osoby fizycznej z tego tytułu (odpowiednio 8,5 % i 12,5% podstawy opodatkowania).
Czytaj więcej
Odszkodowanie za zwrot gruntu w pogorszonym stanie to przychód z dzierżawy i może być opodatkowane ryczałtem.
Rozwiązanie fundacji rodzinnej w przypadku niedozwolonej działalności gospodarczej
Obecnie fundacja rodzinna właściwe może prowadzić działalność gospodarczą w nieograniczonym zakresie. Jeżeli z kolei prowadzi działalność wykraczającą poza zakres wskazany w art. 5 ustawy o fundacji rodzinnej, wówczas płaci od dochodów osiąganych z tytułu takiej działalności tzw. karny podatek CIT w wysokości 25%. Resort planuje jednak wyeliminować z obrotu prawnego fundacje rodzinne, które prowadzą działalność poza zakresem wskazanym w ustawie o fundacji rodzinnej. Podmiotem uprawnionym (i jednocześnie zobowiązanym) do rozwiązania takiej fundacji rodzinnej ma być sąd.
Objęcie beneficjentów fundacji rodzinnej daniną solidarnością
MF planuje opodatkowanie dochodów beneficjentów fundacji rodzinnej daniną solidarnością (podatkiem w wysokości 4% od nadwyżki rocznego dochodu ponad 1 mln zł).
Nadmierny fiskalizm czy niezrozumienie ryzyk?
Proponowane zmiany w zakresie opodatkowania fundacji rodzinnej mają stanowić odpowiedź na wykorzystywanie fundacji do bardzo agresywnej optymalizacji podatkowej (jak donosi KAS). Jest to odpowiedź organów podatkowych na wykorzystanie instytucji fundacji rodzinnej jako instrumentu do unikania opodatkowania, a nie do zabezpieczenia majątku rodzinnego i sukcesji rodzinnej – do czego miała służyć w zamyśle ustawodawcy.
Najczęściej jednak za wykorzystywanie fundacji rodzinnych w celu agresywnej optymalizacji podatkowej należy winić nie fundatorów, czy beneficjentów, ale ich doradców, którzy w nieodpowiedni sposób informują klientów o ryzykach związanych z narzędziowym zastosowaniem fundacji rodzinnych, takich jak np. zastosowanie klauzuli obejścia prawa podatkowego, uznanie fundacji rodzinnej za schemat podatkowy, czy ostatecznie – jako przyczynek do niekorzystnej zmiany opodatkowania fundacji rodzinnych.
Z reguły zaostrzenie warunków i zasad opodatkowania następuje w sytuacji, gdy dana instytucja zaczyna być wykorzystywana niezgodnie z jej przeznaczeniem. Celem ustawy było bowiem kompleksowe wzmocnienie narzędzi prawnych do przeprowadzenia procesów sukcesyjnych poprzez dodatnie do systemu prawa instytucji służącej do gromadzenia rodzinnego majątku.
Podsumowanie
Co prawda, autorzy artykułu dostrzegali przypadki wskazujące na tworzenie fundacji rodzinnych w celu unikania opodatkowania, jednak opinie, że blisko połowa z utworzonych fundacji został utworzona w tym celu - są głęboko przesadzone.
Zdaniem autorów proponowane zmiany są niewątpliwie zbyt daleko idące i niezrozumiałe, biorąc pod uwagę, że system podatkowy został już wyposażony w liczne instytucje, które dają organom podatkowym narzędzia do walki z nieuczciwymi podatnikami, takie jak chociażby klauzula GAAR. Skuteczniejsza i bieżąca kontrola podatników zdaje się być lepszym rozwiązaniem do walki z wykorzystaniem instytucji fundacji rodzinnej do agresywnej optymalizacji, aniżeli nagła zmiana zasad opodatkowania obejmująca wszystkie przecież fundacje rodzinne, i to w tak krótkim czasie od dnia wejścia w życie ustawy. Działanie ustawodawcy – o ile się na nie ostatecznie zdecyduje - zamiast „łatać” dziury budżetowe, może skutkować kolejnym odpłynięciem kapitału polskich przedsiębiorców za granicę. A przecież „projekt fundacja rodzinna” miał skłonić podatników do powrotu ich struktur biznesowych do rodzimego systemu prawnego.
Projekt ustawy zmieniającej nie został jeszcze opublikowany. MF zapowiada jednak uchwalenie ustawy zmieniającej w III – IV kwartale 2024 roku. Nie jest wykluczone, że zmiany wejdą w życie już od 2025 roku.
Krzysztof Rożko, Radca Prawny, Wspólnik Zarządzający w Krzysztof Rożko i Wspólnicy Kancelaria Prawna
Nikola Jadwiszczak – Niedbałka, Radca prawny w Krzysztof Rożko i Wspólnicy Kancelaria Prawna
Kancelaria jest zrzeszona w sieci Kancelarie RP działającej pod patronatem dziennika „Rzeczpospolita”.
