Tak orzekł Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 17 września 2015 r. (II FSK 1849/13).
Głównym przedmiotem działalności spółki jest projektowanie i budowa obiektów sportowych na terenie kraju. W związku z rozwojem i koniecznością pozyskania kapitału spółka zawarła umowę pożyczki z jej udziałowcem. W trakcie realizacji umowy pożyczki nastąpiła zmiana struktury właścicielskiej pożyczkobiorcy. Pożyczkodawca posiadający dotychczas 28,33 proc. udziałów w kapitale spółki w wyniku sprzedaży stał się posiadaczem 24,80 proc. udziałów. W ocenie spółki wskaźniki istotne z punktu widzenia oceny, czy mamy do czynienia z niedokapitalizowaniem spółki kapitałem własnym, należy każdorazowo obliczać w tym samym momencie, tj. na dzień zapłaty odsetek. Dotyczy to zarówno wartości zadłużenia, jak i wysokości kapitału zakładowego. W konsekwencji spółka ma prawo zaliczyć w ciężar kosztów uzyskania przychodów wartość odsetek od udzielonej pożyczki.
Organ podatkowy uznał stanowisko spółki za nieprawidłowe. Wskazał, że odsetki od pożyczki udzielonej spółce przez kwalifikowanego pożyczkodawcę, w sytuacji przekroczenia ustawowo określonego wskaźnika 3:1, nie są kosztami uzyskania przychodów w pełnej wysokości. Odsetki od pożyczki nie stanowią kosztów uzyskania przychodów w części, w jakiej pożyczka przekracza tę wartość zadłużenia, określoną na dzień zapłaty odsetek.
Sąd I instancji nie zgodził się z organem podatkowym. Orzekł, że skoro odsetki mogą zostać uznane za koszty dopiero w momencie ich zapłaty, a nie zawarcia umowy pożyczki, to obie przesłanki określone w przepisach o niedostatecznej kapitalizacji, w tym przesłanka podmiotowa (dotycząca posiadania przez pożyczkodawcę określonej ilości udziałów pożyczkobiorcy), muszą być spełnione w dacie zapłaty odsetek.
Naczelny Sąd Administracyjny uchylił zaskarżony wyrok. W ocenie NSA ograniczenie prawa do zaliczenia w koszty wydatków z tytułu odsetek od udzielonej pożyczki ma miejsce wtedy, gdy przesłanka podmiotowa została spełniona na datę udzielenia pożyczki, nie na datę zapłaty odsetek. Natomiast przesłanka przedmiotowa musi być spełniona w dacie zapłaty odsetek.
—Kamil Ciodyk, współpracownik zespołu zarządzania wiedzą podatkową firmy Deloitte
Komentarz eksperta
Michał Piecuch, doradca podatkowy, starszy konsultant w warszawskim biurze Deloitte
W komentowanym wyroku Naczelny Sąd Administracyjny rozstrzygnął spór pomiędzy podatnikiem a organami podatkowymi dotyczący interpretacji przepisów w zakresie niedostatecznej kapitalizacji, w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2014 r.
Zgodnie z tymi przepisami spółka otrzymująca pożyczkę od udziałowca, posiadającego co najmniej 25 proc. jej udziałów, nie była uprawniona do zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów części odsetek od tej pożyczki, w takiej proporcji, w jakiej łączna wartość jej zadłużenia w stosunku do określonej grupy podmiotów z nią powiązanych przekroczyła trzykrotność jej kapitału zakładowego.
NSA w komentowanej sprawie słusznie rozdzielił dwa istotne elementy badanego przepisu, niezbędne do jego odpowiedniego zastosowania, tj. określenie pożyczkodawcy kwalifikowanego (przesłanka podmiotowa) oraz określenie podmiotów, w stosunku do których należy badać wysokość zadłużenia (przesłanka przedmiotowa), a w szczególności – moment, na który przesłanki te muszą zostać spełnione, aby pożyczka podlegała ograniczeniom wynikającym z niedostatecznej kapitalizacji.
Analizowany przepis posługiwał się pojęciem pożyczki „udzielonej" przez daną kategorię udziałowców. Aby zatem pożyczka była objęta jego dyspozycją, zgodnie z literalnym brzmieniem tego przepisu, pożyczkodawca udzielający finansowania powinien posiadać co najmniej 25 proc. udziałów pożyczkobiorcy w momencie zawarcia umowy pożyczki. Bez znaczenia dla badania podmiotowej przesłanki powinna natomiast pozostawać późniejsza zmiana w strukturze właścicielskiej pożyczkobiorcy, w tym zbycie części udziałów pożyczkobiorcy. Ponowna weryfikacja przesłanki podmiotowej na moment spłaty odsetek, którą postulował WSA w zaskarżonym wyroku, byłaby niezgodna z literalnym brzmieniem przepisów.
Na marginesie, stanowisko przedstawione przez NSA oznacza, że zadłużenie z tytułu spornej pożyczki nie powinno wypełniać przesłanki przedmiotowej przepisu i – w konsekwencji – nie powinno być uwzględniane w kalkulacji wartości zadłużenia podatnika na potrzeby określania limitu odsetek zaliczanych do kosztów uzyskania przychodów.
Przepisy dotyczące niedostatecznej kapitalizacji, analizowane przez NSA w tej sprawie, zostały zmienione od 1 stycznia 2015 r. W szczególności rozszerzeniu uległ krąg podmiotów objętych przesłanką podmiotową przepisu oraz moment, na który podatnik zobowiązany jest skalkulować swoje zadłużenie. Wydaje się jednak, że ogólne zasady zaprezentowane w komentowanym wyroku mogą znaleźć zastosowanie również według nowych przepisów.
