Środki trwałe to składniki majątku przedsiębiorstwa o znacznej wartości i przewidywanym długotrwałym okresie wykorzystywania. Często decydują o potencjale gospodarczym oraz zdolnościach produkcyjnych firmy. Przedsiębiorcy kupują środki trwałe lub wytwarzają składniki majątku we własnym zakresie, np. w przypadku ich budowy systemem gospodarczym. Jednak – zwłaszcza w małych firmach prowadzonych przez osoby fizyczne – pozyskanie środka trwałego następuje także w sposób nieodpłatny, w wyniku umowy darowizny lub nabycia spadku. Ta szczególna forma pozyskania środka trwałego powoduje, że przedsiębiorcy mają wątpliwości dotyczące możliwości i zasad jego amortyzacji. Pojawiają się pytania o reguły ustalania wartości początkowej oraz zaliczania odpisów amortyzacyjnych w ciężar kosztów uzyskania przychodów.
Z artykułu 22g ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT wynika, że w razie nabycia środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej w drodze spadku, darowizny lub w inny nieodpłatny sposób ich wartością początkową (z uwzględnieniem przypadków szczególnych wskazanych w treści ust. 2–18 tego artykułu) jest wartość rynkowa z dnia nabycia, chyba że umowa darowizny albo umowa o nieodpłatnym przekazaniu określa tę wartość w niższej wysokości. To oznacza, że dla ustalenia wartości początkowej środka trwałego, a zatem podstawy liczenia odpisów amortyzacyjnych, kluczowe jest określenie wartości rynkowej tego składnika majątku na dzień jego nabycia. Pomocna może się okazać wycena rzeczoznawcy.
Istnieje jednak w tym zakresie przepis szczególny – art. 22g ust. 15 ustawy o PIT. Odnosi się on m.in. do kwestii ustalania wartości początkowej nabytego w drodze darowizny przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części. Otóż w razie nabycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części w drodze spadku lub darowizny łączną wartość początkową nabytych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych stanowi suma ich wartości rynkowej, nie wyższa jednak od różnicy pomiędzy wartością tego przedsiębiorstwa albo jego zorganizowaną częścią a wartością składników mienia, niebędących środkami trwałymi ani wartościami niematerialnymi i prawnymi, określoną dla celów podatku od spadków i darowizn.
Jeśli wartość początkowa środka trwałego pochodzącego z darowizny jest znana, to pora na rozliczanie podatkowej amortyzacji. W przepisach o PIT obowiązuje zasada, zgodnie z którą za koszty uzyskania przychodów uznaje się odpisy amortyzacyjne z tytułu zużycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych rozliczane na zasadach wskazanych w art. 22a–22o ustawy o PIT z uwzględnieniem katalogu kosztów, które są wykluczone z kosztów podatkowych (art. 23 ustawy o PIT). Odpisy amortyzacyjne z tytułu zużycia środka trwałego nabytego w drodze darowizny dokonywane zgodnie z regulacjami ustawy o PIT mogą więc zostać zaliczone w ciężar kosztów uzyskania przychodów. Zasada ta może być ograniczona, jeśli w konkretnym przypadku art. 23 ustawy o PIT przewiduje wyłączenie danego kosztu (w tym przypadku – odpisu amortyzacyjnego) z zakresu kosztów podatkowych (por. interpretację Izby Skarbowej w Łodzi z 17 lipca 2015 r., IPTPB1/4511-281/15-2/ASZ). Przykładowo za koszty uzyskania przychodów nie uznaje się odpisów amortyzacyjnych z tytułu zużycia samochodu osobowego w części ustalonej od jego wartości przewyższającej 20 tys. euro (art. 23 ust. 1 pkt 4 ustawy o PIT).
Autor jest doradcą podatkowym