Podstawą obliczenia podatku jest dochód po odliczeniu kwot, m.in. wydatków na cele rehabilitacyjne oraz wydatków związanych z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych, poniesionych w roku podatkowym przez podatnika będącego osobą niepełnosprawną lub podatnika, na którego utrzymaniu są osoby niepełnosprawne (zob. art. 26 ust. 1 pkt 6 ustawy o PIT).

Poniesione w roku podatkowym (kalendarzowym) przez podatnika będącego osobą niepełnosprawną lub podatnika, na którego utrzymaniu są osoby niepełnosprawne, wydatki na cele rehabilitacyjne oraz wydatki związane z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych podlegają odliczeniu od dochodu, a tym samym zmniejszają podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych i sam podatek dochodowy. Korzystanie z tej ulgi można więc uznać za sposób optymalizacji podatkowej.

Przykład 1

Pan Jan jest przedsiębiorcą płacącym podatek dochodowy na zasadach ogólnych (skala podatkowa). Od 2 września 2014 r. posiada orzeczenie o niepełnosprawności w stopniu umiarkowanym – jest osobą niedosłyszącą). Za 2014 r. osiągnął dochód (po potrąceniu składek na ubezpieczenie społeczne) w wysokości 84 000 zł. W listopadzie 2014 r. poniósł wydatki na nowoczesny aparat słuchowy w kwocie 6 000 zł. Są one udokumentowane wystawioną na niego fakturą. Wydatki na nabycie aparatu słuchowego nie zostały w żaden sposób panu Janowi zwrócone, nie zostały też przez niego zaliczone do kosztów podatkowych w prowadzonej działalności.

Jeżeli pan Jan nie skorzysta z ulgi rehabilitacyjnej związanej z zakupem aparatu słuchowego (jest to indywidualny sprzęt/ urządzenie/narzędzie techniczne niezbędne w rehabilitacji oraz ułatwiające wykonywanie czynności życiowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności), to podatek dochodowy (przed potrąceniem składki na ubezpieczenie zdrowotne wyniesie 14 563,98 zł (84 000 zł x 18 proc. – 556,02 zł).

Z kolei jeżeli skorzystałby z ulgi rehabilitacyjnej w związku z zakupem aparatu słuchowego, to podatek dochodowy (przed potrąceniem składki na ubezpieczenie zdrowotne) wyniesie 13 483,98 zł [(84 000 zł – 6 000 zł) x 18 proc. – 556,02 zł]; a więc o 1 080 zł mniej (14 563,98 zł – 13 483,98 zł). Skorzystanie z ulgi rehabilitacyjnej zatem będzie dla pana Jana sposobem optymalizacji podatkowej. Z ulgi tej pan Jan będzie mógł skorzystać, składając zeznanie roczne (PIT-36 wraz z załącznikiem PIT-O) za 2014 r.

Rodzaje i warunki

Rodzaje wydatków na cele rehabilitacyjne uprawniających do odliczeń od dochodu przed opodatkowaniem zawiera art. 26 ust. 7a ustawy o PIT, natomiast zasady i warunki tych odliczeń zostały określone w art. 26 ust. 7, 7b–7g i 13a ustawy o PIT.

Organy podatkowe podkreślają, że katalog wydatków rehabilitacyjnych wymienionych w art. 26 ust. 7a ustawy o PIT jest katalogiem zamkniętym, co oznacza, że odliczeniu podlegają jedynie wydatki, które zostały w nim enumeratywnie wymienione. Rozszerzająca interpretacja art. 26 ust. 7a ustawy o PIT jest niedozwolona. Wszelkiego rodzaju ulgi i zwolnienia są wyjątkiem od konstytucyjnej zasady równości i powszechności opodatkowania, dlatego powinny być interpretowane ściśle z literą prawa. Niedopuszczalna jest zatem ich interpretacja rozszerzająca (interpretacja Izby Skarbowej w Katowicach z 4 sierpnia 2014 r., IBPBII/1/ 415-404/14/MCZ; interpretacja Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 9 czerwca 2014 r., ITPB2/415-263/14/MM; interpretacja Izby Skarbowej w Łodzi z 27 września 2013 r., IPTPB2/415-466/13-2/TS).

Wydatki poniesione na inne cele niż wymienione w art. 26 ust. 7a ustawy o PIT – nawet gdy zostały poniesione w związku z niepełnosprawnością – nie korzystają więc z odliczeń w ramach omawianej ulgi (interpretacja Izby Skarbowej w Warszawie z 4 lipca 2013 r., IPPB4/415-303/13-4/JK4). Wydatki, których nie można odliczyć, to np.:

- koszty badań genetycznych przeprowadzonych w celu wyodrębnienia uszkodzonego genu i ewentualnego skorzystania z terapii genowej (interpretacja Izby Skarbowej w Katowicach z 11 kwietnia 2014 r., IBPBII/2/415-227/14/AK),

- koszty prania bielizny (interpretacja Izby Skarbowej w Katowicach z 2 października 2013 r., IBPBII/1/ 415-653/13/AA).

Uwaga: Skorzystanie z ulgi rehabilitacyjnej leży w interesie podatnika, więc to po jego stronie spoczywa obowiązek wykazania, że spełnia przesłanki do tej skorzystania z ulgi.

Pies przewodnik jedynie przy I i II grupie inwalidztwa

Analiza art. 26 ust. 7a ustawy o PIT wskazuje, że niektóre wydatki mogą być odliczone w ramach ulgi rehabilitacyjnej, gdy osoba niepełnosprawna zaliczana jest do I lub II grupy inwalidztwa, np. utrzymanie psa asystującego przez osoby niewidome i niedowidzące zaliczone do I lub II grupy inwalidztwa oraz osoby z niepełnosprawnością narządu ruchu zaliczone do I grupy inwalidztwa.

Zgodnie art. 26 ust. 7f ustawy o PIT ilekroć w art. 26 ust. 7a ustawy o PIT jest mowa o osobach zaliczonych do:

1)

I grupy inwalidztwa – należy przez to rozumieć odpowiednio osoby, w stosunku do których, na podstawie odrębnych przepisów, orzeczono:

a) całkowitą niezdolność do pracy oraz niezdolność do samodzielnej egzystencji albo

b) znaczny stopień niepełnosprawności;

2)

II grupy inwalidztwa – należy przez to rozumieć odpowiednio osoby, w stosunku do których, na podstawie odrębnych przepisów, orzeczono:

a) całkowitą niezdolność do pracy albo

b) umiarkowany stopień niepełnosprawności.

Należy mieć orzeczenie albo decyzję

Podstawowym warunkiem uprawniającym do odliczenia wydatków w ramach ulgi rehabilitacyjnej jest posiadanie przez osobę, której wydatek dotyczy, orzeczenia o zakwalifikowaniu do jednego z trzech stopni niepełnosprawności (znacznego, umiarkowanego lub lekkiego), określonych w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, a także poniesienie kosztów po dacie uzyskania orzeczenia o niepełnosprawności (bądź po dniu wskazanym w orzeczeniu jako data ustalenia niepełnosprawności) (interpretacja Izby Skarbowej w Katowicach z 4 sierpnia 2014 r., IBPBII/1/ 415-383/14/MCZ; interpretacja Izby Skarbowej w Warszawie z 27 czerwca 2014 r., IPPB4/415-213/14-10/JK; interpretacja Izby Skarbowej w Warszawie z 26 marca 2013 r., IPPB4/415-35/13-2/JK4; interpretacja Izby Skarbowej w Katowicach z 28 sierpnia 2012 r., IBPBII/1/ 415-562/12/MCZ; interpretacja Izby Skarbowej w Katowicach z 19 marca 2012 r., IBPBII/1/ 415-1078/11/AA).

Zgodnie z art. 26 ust. 7d ustawy o PIT warunkiem odliczenia wydatków na cele rehabilitacyjne jest posiadanie przez osobę, której dotyczy wydatek:

1)

orzeczenia o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności określonych w odrębnych przepisach lub

2)

decyzji przyznającej rentę z tytułu całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy, rentę szkoleniową albo rentę socjalną lub

3)

orzeczenia o niepełnosprawności osoby, która nie ukończyła 16. roku życia, wydanego na podstawie odrębnych przepisów.

Odrębnymi przepisami są uregulowania zawarte w ustawie z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (interpretacja Izby Skarbowej w Warszawie z 27 czerwca 2014 r., IPPB4/415-213/14-10/JK).

Odliczenie, o którym mowa w art. 26 ust. 1 pkt 6 ustawy o PIT, może być dokonane również w przypadku, gdy osoba, której dotyczy wydatek, posiada orzeczenie o niepełnosprawności wydane przez właściwy organ na podstawie odrębnych przepisów obowiązujących do 31 sierpnia 1997 r. (art. 26 ust. 7g ustawy o PIT).

Przykład 2

Niepełnoletni syn pani Jadwigi posiada orzeczenie o niepełnosprawności od 14 stycznia 2015 r. (II grupa inwalidzka). Pani Jadwiga prowadzi działalność gospodarczą opodatkowaną według skali podatkowej. W 2014 roku zapłaciła za pobyt syna na turnusie rehabilitacyjnym. Pani Jadwiga zastanawia się, czy będzie mogła poniesione wydatki rehabilitacyjne na rzecz syna odliczyć od dochodu za 2014 r., gdyż składając zeznanie roczne PIT-36 za 2014 r., będzie już w posiadaniu orzeczenia o niepełnosprawności syna.

Niestety, pani Jadwiga nie będzie mogła kwoty zapłaconej za pobyt syna na turnusie rehabilitacyjnym odliczyć od dochodu za 2014 r., gdyż odliczyć można jedynie wydatki poniesione po uzyskaniu orzeczenia o niepełnosprawności. Posiadanie orzeczenia na moment składania PIT-36 za 2014 r. nie wystarcza, żeby skorzystać z ulgi rehabilitacyjnej. Jeżeli w 2015 r. (po 15 stycznia) pani Jadwiga poniesie wydatki rehabilitacyjne na rzecz syna, to będzie mogła je odliczyć od dochodu za 2015 r. w zeznaniu PIT-36 składanym za 2015 r.

Także współmałżonek, rodzice i dzieci

Przepisy dotyczące ulgi rehabilitacyjnej stosuje się odpowiednio do podatników, na których utrzymaniu pozostają następujące osoby niepełnosprawne: współmałżonek, dzieci własne i przysposobione, dzieci obce przyjęte na wychowanie, pasierbowie, rodzice, rodzice współmałżonka, rodzeństwo, ojczym, macocha, zięciowie i synowe – jeżeli w roku podatkowym dochody tych osób niepełnosprawnych nie przekraczają kwoty 9120 zł (art. 26 ust. 7e ustawy o PIT).

Katalog wydatków rehabilitacyjnych z ustawy o PIT

Zgodnie z art. 26 ust. 7a ustawy o PIT, za wydatki na cele rehabilitacyjne i wydatki związane z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych uważa się wydatki poniesione na:

1) adaptację i wyposażenie mieszkań oraz budynków mieszkalnych stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności,

2) przystosowanie pojazdów mechanicznych do potrzeb wynikających z niepełnosprawności,

3) zakup i naprawę indywidualnego sprzętu, urządzeń i narzędzi technicznych niezbędnych w rehabilitacji oraz ułatwiających wykonywanie czynności życiowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności, z wyjątkiem sprzętu gospodarstwa domowego,

4) zakup wydawnictw i materiałów (pomocy) szkoleniowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności,

5) odpłatność za pobyt na turnusie rehabilitacyjnym,

6) odpłatność za pobyt na leczeniu w zakładzie lecznictwa uzdrowiskowego, za pobyt w zakładzie rehabilitacji leczniczej, zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych oraz odpłatność za zabiegi rehabilitacyjne,

7) opłacenie przewodników osób niewidomych I lub II grupy inwalidztwa oraz osób z niepełnosprawnością narządu ruchu zaliczonych do I grupy inwalidztwa, w kwocie nieprzekraczającej w roku podatkowym 2280 zł,

8) utrzymanie przez osoby niewidome i niedowidzące zaliczone do I lub II grupy inwalidztwa oraz osoby z niepełnosprawnością narządu ruchu zaliczone do I grupy inwalidztwa psa asystującego, o którym mowa w ustawie o rehabilitacji zawodowej, w kwocie nieprzekraczającej w roku podatkowym 2280 zł,

9) opiekę pielęgniarską w domu nad osobą niepełnosprawną w okresie przewlekłej choroby uniemożliwiającej poruszanie się oraz usługi opiekuńcze świadczone dla osób niepełnosprawnych zaliczonych do I grupy inwalidztwa,

10) opłacenie tłumacza języka migowego,

11) kolonie i obozy dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej oraz dzieci osób niepełnosprawnych, które nie ukończyły 25 roku życia,

12) leki – w wysokości różnicy pomiędzy faktycznie poniesionymi wydatkami w danym miesiącu a kwotą 100 zł, jeśli lekarz specjalista stwierdzi, że osoba niepełnosprawna powinna stosować określone leki (stale lub czasowo),

13) odpłatny, konieczny przewóz na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne:

a) osoby niepełnosprawnej - karetką transportu sanitarnego,

b) osoby niepełnosprawnej, zaliczonej do I lub II grupy inwalidztwa, oraz dzieci niepełnosprawnych do lat 16  również innymi środkami transportu,

14) używanie samochodu osobowego, stanowiącego własność (współwłasność) osoby niepełnosprawnej zaliczonej do I lub II grupy inwalidztwa lub podatnika mającego na utrzymaniu osobę niepełnosprawną zaliczoną do I lub II grupy inwalidztwa albo dzieci niepełnosprawne, które nie ukończyły 16 roku życia, dla potrzeb związanych z koniecznym przewozem na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne – w wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2 280 zł,

15) odpłatne przejazdy środkami transportu publicznego związane z pobytem:

a) na turnusie rehabilitacyjnym,

b) w zakładach lecznictwa uzdrowiskowego, zakładach rehabilitacji leczniczej, zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno- -opiekuńczych,

c) na koloniach i obozach dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej.

Płacisz podatek liniowy, nie skorzystasz z ulgi

Z możliwości odliczenia od dochodu mogą skorzystać przedsiębiorcy rozliczający podatek dochodowej od osób fizycznych według zasad ogólnych (skala podatkowa). Możliwości takiej nie mają natomiast ci podatnicy, którzy wybrali rozliczanie podatku dochodowego od dochodów z działalności gospodarczej w formie tzw. podatku liniowego (zob. art. 30c ustawy o PIT), chyba, że oprócz dochodów z działalności uzyskują dochody z pozostałych źródeł przychodów (np. ze stosunku pracy) i dochody te pozwalają im na odliczenie ulgi od tych dochodów rozliczanych według skali podatkowej.