Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 8 ustawy o CIT, kosztami uzyskania przychodów nie są wydatki na nabycie lub objęcie akcji albo udziałów. Wydatki takie są jednak kosztem uzyskania przychodów z odpłatnego zbycia tych udziałów. Chodzi przy tym tylko o wydatki bezpośrednio związane z nabyciem (np. cenę czy opłaty notarialne ponoszone przez nabywcę). Natomiast inne wydatki związane pośrednio z nabyciem udziałów, np. odsetki od pożyczki (kredytu) zaciągniętego na nabycie udziałów, nie są objęte tym wyłączeniem. W związku z tym mogą one być zaliczone do kosztów uzyskania przychodu.

Sądy i fiskus są zgodne

Stanowisko takie zawarte jest m.in. wyroku NSA z 7 kwietnia 2006 r. (II FSK 508/05). ?W orzeczeniu tym czytamy: ?„W wypadku zaciągnięcia przez podatnika kredytu bądź pożyczki na wydatki związane z objęciem lub nabyciem udziałów, wkładów, akcji i innych papierów wartościowych, o których mowa ?w art. 16 ust. 1 pkt 8 ustawy ?z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, odsetki od kredytu bądź pożyczki oraz inne opłaty ?z tym związane nie są wydatkami na objęcie lub nabycie ?w rozumieniu powołanego przepisu i stanowią koszty uzyskania przychodów w dacie ich poniesienia".

Podobnie wypowiedziała się Izba Skarbowa w Bydgoszczy w interpretacji z 15 stycznia 2013 r. (ITPB3/423-645/11/MK). Według niej „odsetki od kredytu zaciągniętego na nabycie udziałów stanowią koszt uzyskania przychodu dla spółki na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy ?o podatku dochodowym od osób prawnych, pod warunkiem prawidłowego udokumentowania, w momencie zapłaty, bądź w dacie ich kapitalizacji, bądź w przypadku zapłaty odsetek poprzez ich potrącenie z należnościami przysługującymi spółce". Analogiczne stanowisko zostało potwierdzone również przez Izbę Skarbową w Warszawie w interpretacji z 23 kwietnia 2014 r. (IPPB3/423-128/14-2/MC).

A zatem gdy spółka nabędzie udziały, akcje w innej spółce kapitałowej za własne środki finansowe, to wydatki te będą kosztem uzyskania przychodu dopiero w momencie ewentualnego zbycia udziałów.

Często dopiero ?po latach...

Zbycie to może nastąpić np. po kilku albo kilkunastu latach, gdy ze względu na inflację wydatki będą miały mniejszą realną wartość ?i sprzedaż udziałów wygeneruje wysoki dochód. W przypadku gdy zbycie udziałów ?w ogóle nie nastąpi, to również wydatki na nabycie udziałów nigdy nie będą mogły być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów.

Można jednak rozważyć nabycie udziałów za pożyczkę (kredyt).

...ale lepiej w dniu zapłaty

Spółka będzie wtedy mogła zaliczać w koszty odsetki w datach ich zapłaty. Oczywiście należy w tym przypadku uwzględniać ograniczenia wynikające z przepisów dotyczących cienkiej kapitalizacji (art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 ustawy o CIT).

Zgodnie bowiem z art. 16 ust. 1 pkt 60 tej ustawy nie uznaje się za koszty uzyskania przychodu odsetek od pożyczek (kredytów) udzielonych spółce przez jej udziałowca (akcjonariusza) posiadającego nie mniej niż 25 proc. udziałów (akcji) tej spółki albo udziałowców (akcjonariuszy) posiadających łącznie nie mniej niż 25 proc. udziałów (akcji) tej spółki, jeżeli wartość zadłużenia spółki wobec udziałowców (akcjonariuszy) tej spółki posiadających co najmniej 25 proc. udziałów (akcji) i wobec innych podmiotów posiadających co najmniej 25 proc. udziałów ?w kapitale takiego udziałowca (akcjonariusza) osiągnie łącznie trzykrotność wartości kapitału zakładowego spółki – w części, ?w jakiej pożyczka (kredyt) przekracza tę wartość zadłużenia, określoną na dzień zapłaty odsetek.

Wypłata dla udziałowca ze stawką 19 proc.

Jeżeli spółka zaciągnie na ten cel pożyczkę od udziałowca będącego osobą fizyczną, to ?w momencie zapłaty temu udziałowcowi odsetek będzie musiała pobierać podatek według stawki 19 proc. Zgodnie bowiem z art. 30a ust. 1 pkt 1 ustawy o PIT, od uzyskanych przychodów z odsetek od pożyczek pobiera się 19-proc. zryczałtowany podatek dochodowy, ?z wyjątkiem przypadku, gdy udzielanie pożyczek jest przedmiotem działalności gospodarczej pożyczkodawcy. Gdyby jednak spółka nie ponosiła tych kosztów, a wypłacała odpowiednio wyższą dywidendę, to obciążenia podatkowe byłyby zwiększone ?o 19-proc. podatek od dywidendy.

Reasumując, gdy spółka nabywa udziały za własne środki, wydatki na nabycie udziałów może zaliczyć do kosztów dopiero ?w przypadku ewentualnego zbycia tych udziałów. Natomiast gdy nabycie zostanie sfinansowane pożyczką (kredytem), spółka będzie mogła zaliczać w koszty odsetki płacone od tej pożyczki (kredytu). Jeżeli będzie to pożyczka od wspólnika, to takie rozwiązanie będzie tym bardziej korzystne.

Przykład

Spółka z o.o. A nabyła udziały ?w spółce z o.o. B za kwotę 100 000 zł. Kapitał zakładowy spółki A wynosi 50 000 zł. W tym celu spółka A zaciągnęła pożyczkę (100 000 zł) od Piotra Nowaka – głównego udziałowca będącego osobą fizyczną. Odsetki od tej pożyczki były ustalone według kryteriów rynkowych w wysokości 10 proc. rocznie. Na dzień zapłaty odsetek spółka nie była zadłużona ?u udziałowców z innych tytułów. ?Nie miały zatem zastosowania ograniczenia wynikające z art. 16 ust. 1 pkt 60 ustawy o CIT, gdyż zadłużenie z tytułu pożyczki nie prze-?kroczyło trzykrotności kapitału zakła?dowego, czyli kwoty 150 000 zł ?(50 000 zł x 3 = 150 000 zł). ?W momencie zapłaty odsetek ?w roku podatkowym spółka zaliczy zatem do kosztów uzyskania kwotę ?100 000 zł x 10 proc. = 10 000 zł.

Zgodnie z art. 30a ust. 1 pkt 1 ustawy o PIT, od tej kwoty spółka pobrała zryczałtowany podatek według stawki 19 proc., tj. 10 000 zł x 19 proc. = 1900 zł. Udziałowiec – pan Piotr – otrzymał kwotę netto 10 000 zł - 1900 zł = 8100 zł.

Zaliczając do kosztów kwotę ?10 000 zł, spółka zmniejszyła jednak swoje obciążenia podatkowe o kwotę podatku ustalonego ?na zasadach ogólnych w wysokości 1900 zł (10 000 zł x 19 proc.).

A zatem zapłata odsetek udziałowcowi z jednej strony spowodowała pobranie podatku ?od odsetek w tej samej kwocie, ?w której nastąpiło zmniejszenie obciążeń podatkowych spółki. Gdyby jednak spółka nie zaciągała pożyczki na zakup udziałów ?i zamiast zapłaty odsetek osiągnęła dochód wyższy o 10 000 zł, to dochód ten byłby opodatkowany według stawki ogólnej 10 000 zł ?x 19 proc. = 1900 zł. Gdyby następnie wypłaciła dywidendę wyższą o kwotę 10 000 zł - 1900 zł = 8100 zł, to od tej kwoty powinna pobrać podatek ?od dywidendy w wysokości 8100 zł ?x 19 proc. = 1539 zł.

Udziałowiec otrzymałaby zatem kwotę 8100z ł – 1539 zł = 6561 zł, czyli niższą, niż gdyby spółka wypłaciła mu odsetki (wówczas otrzymałby kwotę 8100 zł).

W związku z tym udzielenie pożyczki spółce przez udziałowca na zakup udziałów w innej spółce kapitałowej spowoduje zmniejszenie łącznych obciążeń podatkowych (spółki i udziałowca) o kwotę 8100 zł – 6561 zł= 1539 zł. Zakładając, że pożyczka byłaby długoterminowa, korzyści byłyby odpowiednie wyższe.