Tak stwierdziła Izba Skarbowa w Warszawie w interpretacji z 24 grudnia 2013 r. (IPPP1/?443-1070/13-2/AW).

W ramach prowadzonej działalności gospodarczej bank świadczy m.in. usługi polegające na zawieraniu transakcji na następujących instrumentach pochodnych: kontrakty forward/futures, IRS (Interest Rate Swap), CIRS (Currency Interest Rate Swap), FRA (Forward Rate Agreement), opcje oraz OIS (Overnight Indexed Swap). Dla wskazanych kategorii transakcji, w odniesieniu do stanu prawnego obowiązującego do końca 2013 r., bank uzyskał indywidualną interpretację prawa podatkowego potwierdzającą stanowisko, zgodnie z którym obrót z tytułu transakcji na instrumentach pochodnych powinien być ustalany jako wynik (zysk) osiągnięty przez bank ?w danym okresie rozliczeniowym z tytułu transakcji zrealizowanych w tym okresie na danej kategorii instrumentów pochodnych.

W związku ze zmianą od 1 stycznia 2014 r. regulacji dotyczących m.in. sposobu ustalania podstawy opodatkowania (w ustawie o VAT w miejsce art. 29 wprowadzono art. 29a), bank w stanie faktycznym tożsamym z tym, dla którego uzyskał pozytywną interpretację w zakresie regulacji obowiązujących do końca 2013 r., wystąpił o kolejną interpretację indywidualną. Bank twierdził, że również na gruncie regulacji obowiązujących od 1 stycznia 2014 r. podstawa opodatkowania z tytułu transakcji na instrumentach pochodnych powinna być ustalana jako wynik (zysk) osiągnięty przez bank w danym okresie rozliczeniowym z tytułu transakcji zrealizowanych w tym okresie na danej kategorii instrumentów pochodnych.

Organ podatkowy nie zgodził się ze stanowiskiem banku, wskazując, że w jego ocenie, za wynagrodzenie z tytułu zawarcia transakcji na instrumentach pochodnych należy uznać „różnicę pomiędzy ceną zakupu określonego pochodnego instrumentu finansowego a ceną jego sprzedaży. Wówczas tak wyliczone wynagrodzenie winno zostać wykazane w podstawie opodatkowania. Kwota otrzymanego wynagrodzenia powinna być liczona dla każdego kontraktu (każdej tran-?sakcji) oddzielnie, zaś dla celów rozliczenia podatku od towarów i usług w każdym okresie rozliczeniowym bank powinien wykazać sumę kwot otrzymanego wynagrodzenia".

W uzasadnieniu swojego stanowiska organ nie wskazał jednak, co w jego ocenie spowodowało, że w odniesieniu do tożsamego stanu faktycznego, rozstrzygnięcie wydane na gruncie przepisów obowiązujących od 1 stycznia 2014 r. powinno być inne niż to, które zostało wydane w odniesieniu do przepisów obowiązujących do końca 2013 r. W szczególności organ nie wskazał, jakie konkretnie zmiany w treści art. 29a ?w stosunku do art. 29 ustawy o VAT spowodowały, że na gruncie obecnie obowiązujących regulacji niewłaściwa jest praktyka polegająca na ustalaniu wartości podstawy opodatkowania z tytułu transakcji na instrumentach pochodnych, jako wyniku (zysku) osiągniętego w danym okresie rozliczeniowym na danej kategorii instrumentów pochodnych.

Komentarz eksperta

Krzysztof ?Ugolik starszy konsultant ?w Dziale Prawnopodatkowym ?PwC

Przepisy ustawy o VAT nie zawierają szczegółowych regulacji, które precyzowałyby sposób, w jaki należy ustalić podstawę opodatkowania (wartość wynagrodzenia) ?w związku z zawieraniem transakcji na instrumentach pochodnych. Dotychczasowa praktyka prezentowana w wyrokach wojewódzkich sądów administracyjnych ?oraz w wybranych interpretacjach indywidualnych wydawała się w większym stopniu wskazywać na prawidłowość podejścia, zgodnie z którym podstawę opodatkowania przy transakcjach na instrumentach pochodnych należy ustalać jako wynik ?na danej kategorii instrumentu ?w określonym okresie rozliczeniowym (miesięcznym lub kwartalnym).

W komentowanej interpretacji organ przyjął jednak odmienne stanowisko. Uznał, że za podstawę opodatkowania należy uznać kwotę wynagrodzenia liczoną odrębnie dla każdej transakcji. Uzasadnienie takiego stanowiska oparł głównie na spostrzeżeniu, że poprzez ujęcie wyników z poszczególnych transakcji ?w ramach okresu rozliczeniowego może dojść do sytuacji, w której przewaga wyników ujemnych spowoduje efektywny brak wynagrodzenia. W ocenie fiskusa w takiej sytuacji należałoby uwzględnić wyłącznie wyniki dodatnie (per transakcja), co spowoduje, że pomimo ogólnej przewagi wyników ujemnych powstanie dodatnia podstawa opodatkowania (suma wyników dodatnich).

Moim zdaniem stanowisko wyrażone przez organ podatkowy nie oddaje we właściwy sposób złożonej i trudnej do uchwycenia natury transakcji na instrumentach pochodnych. Istotą instrumentów pochodnych jest zabezpieczenie określonej ceny danego aktywa, stopy procentowej lub indeksu w określonym punkcie przyszłości. Z natury rzeczy instrumenty pochodne niosą ze sobą ryzyko związane z trudnością właściwego przewidzenia warunków ekonomicznych ?w przyszłości. Aby działalność ta nie miała wyłącznie charakteru czystej spekulacji, ekspozycje (ryzyko) związane z zawarciem danego instrumentu mogą być kompensowane poprzez odpowiednie zawarcie transakcji równoważących to ryzyko. Naturalną rzeczą będzie zatem występowanie w ramach transakcji na instrumentach pochodnych również ujemnych przepływów finansowych. ?Co więcej, moim zdaniem natura instrumentów pochodnych powoduje, że niemożliwe jest, ?w przypadku prowadzenia profesjonalnej działalności w tym zakresie, takie ukształtowanie transakcji, aby realizować wyłącznie wyniki dodatnie.

Z tego względu, w mojej ocenie, ustalanie wynagrodzenia na danej kategorii instrumentu w danym okresie rozliczeniowym w większym stopniu oddaje rzeczywisty, ekonomiczny sens takiego świadczenia niż w przypadku ujmowania wyłącznie dodatnich wyników ?dla danej kategorii instrumentu.