Generalnie, zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 25 lit. a) ustawy o CIT, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wierzytelności odpisanych jako nieściągalne, z wyjątkiem m.in. wierzytelności, które uprzednio zostały zarachowane jako przychody należne i których nieściągalność została udokumentowana w określony sposób.
Nie trzeba iść do sądu
W takim przypadku nieściągalność wierzytelności można udokumentować protokołem sporządzonym przez podatnika, w którym stwierdzi on, że przewidywane koszty procesowe i egzekucyjne związane z dochodzeniem wierzytelności byłyby równe albo wyższe od jej kwoty (art. 16 ust. 2 pkt 3 ustawy o CIT). Stosownie do art. 16 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy o CIT, w sytuacji gdy podatnik nie sporządzi takiego protokołu, alternatywą jest dla niego uzyskanie:
1.
postanowienia o nieściągalności, uznanego przez wierzyciela jako odpowiadającego stanowi faktycznemu, wydanego przez właściwy organ postępowania egzekucyjnego, albo
2.
postanowienia sądu o:
a) oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości obejmującej likwidację majątku, gdy majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania, lub
b) umorzeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku, gdy zachodzi okoliczność wymieniona pod lit. a lub
c) ukończeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku.
Dwie przesłanki
Warunkiem zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wierzytelności odpisanych jako nieściągalne jest kumulatywne spełnienie następujących przesłanek:
- wierzytelność musi być uznana za przychód należny,
- nieściągalność wierzytelności musi być uprawdopodobniona (wyrok WSA we Wrocławiu z 9 sierpnia 2013 r., I SA/Wr 1004/13).
Udokumentowanie nieściągalności wierzytelności w inny sposób, niż wskazał ustawodawca w art. 16 ust. 2 ustawy o CIT, lub brak jakiegokolwiek udokumentowania nie wywiera skutków prawnych w postaci uznania za koszt uzyskania przychodu wartości takiej nieściągalnej wierzytelności (wyrok NSA z 8 maja 2013 r., II FSK 1904/11).
Niedopuszczalne jest zaliczenie przez podatnika wierzytelności do kosztów uzyskania przychodów na podstawie protokołu, który zawiera stwierdzenie, że wskutek postawy dłużnika nie jest możliwe doręczenie wezwania dłużnika przed arbitraż czy też stwierdzenie, że przewidywane koszty procesowe i egzekucyjne nie są możliwe do oszacowania.
Niezbędne zestawienie
Ustawodawca nie określił, jakie obligatoryjne elementy powinien zawierać taki protokół zawierać. W przepisie posłużono się tylko sformułowaniem, że protokół powinien stwierdzać, że przewidywane koszty procesowe i egzekucyjne związane z dochodzeniem wierzytelności byłyby równe albo wyższe od kwoty tej wierzytelności.
Elementem koniecznym treści protokołu jest sprawdzalne, a więc wiarygodne kwotowe zestawienie spodziewanych kosztów sądowych i egzekucyjnych z sumą dochodzonej wierzytelności (wyrok NSA z 18 października 2012 r., II FSK 416/11).
