Tak orzekł Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 13 czerwca 2013 r. (I FSK 1166/12).
Spółka akcyjna będąca polskim rezydentem podatkowym rozważała podjęcie uchwały o wypłacie dywidendy w formie rzeczowej. Wskazała, że zamiast świadczenia pieniężnego wydane zostaną akcje. Na tle tak przedstawionego stanu faktycznego zadała pytanie, czy wypłata dywidendy w formie rzeczowej, polegająca na przeniesieniu własności akcji, generuje po stronie wypłacającego przychód w rozumieniu ustawy o CIT.
Spółka stanęła na stanowisku, że niezależnie od postaci dywidendy nie zmienia się jej jednostronny charakter jako zobowiązania spółki wobec wspólnika. Wykonanie zobowiązania jest świadczeniem jednostronnym, ponieważ skutkuje powstaniem przysporzenia majątkowego jedynie po stronie otrzymującego dywidendę wspólnika.
Organ podatkowy uznał stanowisko spółki za nieprawidłowe. Stwierdził, że przez zbycie akcji skarżąca otrzymuje ekwiwalent w postaci zmniejszenia jej zobowiązań. Przesunięcie składnika majątkowego z aktywów skarżącej do aktywów akcjonariusza skutkuje przejściem własności tego składnika, co powoduje uzyskanie przychodu podatkowego na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy o CIT. Spółka zaskarżyła interpretację, którą następnie uchylił WSA, podzielając stanowisko spółki. Wobec tego rozstrzygnięcia organ wniósł skargę kasacyjną.
NSA oddalił skargę ministra i stwierdził, że wartość akcji spółki wypłaconych w formie rzeczowej jako dywidenda jest tożsama kwotowo z dywidendą, która jest należna wspólnikowi. Sąd stwierdził, że nie można przyjąć, iż w zamian za wypłatę akcji spółka otrzymała korzyść w postaci zwolnienia ze swoich zobowiązań. Wypłata dywidendy w formie rzeczowej, chociaż skutkuje przeniesieniem własności, to nie ma odpłatnego charakteru i nie daje podstaw do stwierdzenia, że powstaje przychód. Sąd zauważył ponadto, że trudno jest przypisać przychód spółce, która pozbywa się określonych aktywów.
—Michał Brągiel współpracownik w Zespole Zarządzania Wiedzą Podatkową firmy Deloitte
Paweł Tarbaj doradca podatkowy, menedżer w Dziale Doradztwa Podatkowego firmy Deloitte (biuro w Poznaniu)
Komentuje Paweł Tarbaj, doradca podatkowy, menedżer w Dziale Doradztwa Podatkowego firmy Deloitte (biuro w Poznaniu)
Komentowany wyrok jest kontynuacją linii orzeczniczej, którą można zaobserwować już od 2010 r., zgodnie z którą wypłata przez spółkę dywidendy w formie niepieniężnej jest neutralna na gruncie podatku dochodowego od osób prawnych dla spółki wypłacającej dywidendę.
Powyższe stanowisko sądów administracyjnych jest uzasadnione. Na gruncie obowiązujących przepisów o CIT jasne jest bowiem, że do przychodów można zaliczyć tylko takie wartości, które powodują definitywny przyrost majątku podatnika. Wypłata przez spółkę dywidendy na rzecz jej wspólnika, skutkująca zmniejszeniem aktywów spółki (jak również równoległym zmniejszeniem jej pasywów), jako zdarzenie niepowodujące przyrostu majątku tej spółki, nie powinno zatem prowadzić do powstania po jej stronie przychodu podatkowego. Należy zauważyć, że taka interpretacja przepisów o CIT pozwala na efektywne podatkowo przeniesienie przez spółkę składników majątkowych, których wartość rynkowa jest wyższa od jej wartości podatkowej, na rzecz jej udziałowców.
Stanowisko to nie jest jednak akceptowane przez organy podatkowe, które konsekwentnie twierdzą, że wypłata dywidendy w formie rzeczowej stanowi odpłatne zbycie przenoszonego składnika majątkowego, skutkujące obowiązkiem rozpoznania przez wypłacającego przychodu podatkowego odpowiadającego wartości rynkowej tego składnika majątkowego. Zgodnie z taką interpretacją konsekwencje podatkowe wypłaty dywidendy w formie rzeczowej są analogiczne jak w przypadku sprzedaży przenoszonego składnika aktywów oraz wypłaty w ramach dywidendy środków pieniężnych uzyskanych z jego sprzedaży.
Zdaniem organów podatkowych „odpłatność" transakcji wypłaty dywidendy rzeczowej wynika z tego, że w wyniku takiej wypłaty dochodzi do wygaśnięcia zobowiązania spółki do dokonania tej wypłaty. Z argumentem takim nie sposób się jednak zgodzić, ponieważ wygaśnięcie zobowiązania ma co do zasady miejsce w przypadku spełnienia przez podatnika jakiegokolwiek świadczenia.
Zgodnie z przedstawionym wyżej rozumowaniem można by twierdzić, że w przypadku transakcji sprzedaży dochodzi do dwóch zdarzeń skutkujących powstaniem przychodu na gruncie PDOP – z tytułu otrzymania przez sprzedawcę środków pieniężnych od kupującego (na podstawie art. 12 ust. 1 pkt. 1 ustawy o CIT) oraz, zgodnie z powyższą koncepcją, po wydaniu przez sprzedawcę przedmiotu sprzedaży na rzecz kupującego, z związku z wygaśnięciem zobowiązania sprzedawcy wobec kupującego o wydanie mu sprzedanej rzeczy.
Należy zauważyć, że w ramach prowadzonej przez Ministerstwo Finansów w ostatnich latach walki z tzw. agresywną optymalizacją podatkową planowana jest nowelizacja ustawy o CIT poprzez dodanie do niej przepisu, który wprost wskazywałby, że uregulowanie przez podatników swoich zobowiązań w formie niepieniężnej będzie zdarzeniem powodującym powstanie po ich stronie przychodu podatkowego. Zgodnie z planami zmiany te miały obowiązywać już od 1 stycznia 2013 r., lecz aktualnie ich wejście w życie planowane jest na 1 stycznia 2014 r.
