Podstawową formą opodatkowania zysków z działalności gospodarczej jest skala podatkowa ze stawkami 18 i 32 proc. Niektórzy podatnicy mają jednak, po spełnieniu warunków określonych w przepisach, możliwość wyboru innej formy opodatkowania. W grę wchodzi 19 proc. stawka liniowa PIT, ryczałt ewidencjonowany oraz karta podatkowa.

Przed podjęciem decyzji oczywiście warto się dobrze zastanowić i dokładnie policzyć. Nie zawsze bowiem niższa stawka podatkowa oznacza korzystniejsze zasady opodatkowania. Przy niektórych formach przedsiębiorca nie może np. uwzględnić kosztów podatkowych czy rozliczyć się wspólnie z małżonkiem.

O wyborze formy opodatkowania innej niż zasady ogólne podatnik musi poinformować właściwego według jego miejsca zamieszkania naczelnika urzędu skarbowego. I to na piśmie. Takie oświadczenie składa do 20 stycznia roku podatkowego (w tym roku było nieco więcej czasu, termin – z uwagi, że 20 stycznia przypadał w niedzielę, został przesunięty na poniedziałek, 21 stycznia). Jeśli w tym terminie podatnik nie przekaże do urzędu skarbowego żadnej informacji przyjmuje się, że będzie opłacał podatek według skali podatkowej.

Gdy pojawiają się wątpliwości

Jeśli jednak w danym roku podatnik dopiero rozpoczyna prowadzenie działalności gospodarczej, to oświadczenie o wyborze formy opodatkowania składa w nieco innym terminie. Robi to nie później niż w dniu uzyskania pierwszego przychodu. Oczywiście może złożyć je wcześniej i w praktyce często tak się dzieje. Co jednak ma zrobić podatnik, gdy takie oświadczenie złoży, po czym dojdzie do wniosku, że wybrana przez niego forma opodatkowania nie jest na tyle atrakcyjna jak wydawało się na początku i że lepiej było pozostać przy skali podatkowej?

Przepisy tych wątpliwości nie wyjaśniają. Odpowiedzi próżno szukać w ustawie o PIT (mówi ona o możliwości wyboru stawki liniowej zamiast skali podatkowej). Odpowiednich regulacji nie znajdziemy również w ustawie z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (mówi kto i po spełnieniu jakich warunków może zdecydować się na ryczałt ewidencjonowany lub kartę podatkową).

Przepisy regulują termin, w jakim podatnik powinien złożyć oświadczenie o wyborze innej niż skala podatkowa formy opodatkowania. Nie wspominają natomiast nic o tym, że tak złożonego oświadczenia nie wolno wycofać. Mówią jedynie, że jeśli do 20 stycznia roku podatkowego podatnik nie zgłosił likwidacji działalności gospodarczej lub nie dokonał wyboru innej formy opodatkowania, to uważa się, że nadal prowadzi działalność opodatkowaną w sposób, który wybrał poprzednio (chyba, że nie wybierał – wtedy stosuje się skalę podatkową).

Odpowiedź w interpretacjach

Na szczęście wskazówki dotyczące tego, jak w takiej sytuacji powinien zachować się podatnik, można znaleźć w interpretacjach organów podatkowych. Organy te zgadzają się (choć nie zawsze), że podatnik, który rozpoczyna prowadzenie działalności gospodarczej i złożył oświadczenie o wyborze formy opodatkowania, może się rozmyślić i zmienić zdanie. Stawiają jednak warunki. Jakie? Wyjaśniła to m.in. Iza Skarbowa w Bydgoszczy w interpretacji z 2 lipca 2010 r. (ITPB1/415-375/10/TK).

Podatniczka rozpoczęła działalność gospodarczą 1 lutego. W jej imieniu 29 stycznia pełnomocnik złożył oświadczenie o wyborze opodatkowania zysków z tej działalności według zasad ogólnych. Natomiast 2 lutego złożył pismo z prośbą o wycofanie oświadczenia z 29 stycznia wraz z informacją, że podatniczka nie osiągnęła przychodu z działalności gospodarczej. W tym samym dniu złożył też oświadczenie o wyborze podatku liniowego jako formy rozliczania zysków z działalności gospodarczej.

Zdaniem izby, jeśli tylko pozostałe warunki uprawniające do opłacania podatku liniowego zostały spełnione, to podatniczka może skorzystać z tej formy opodatkowania. Było to możliwe dlatego, że nie uzyskała żadnego przychodu do czasu złożenia oświadczenia o wyborze formy opodatkowania podatkiem liniowym.

Wolno, kiedy nie ma przychodu

Podstawowy warunek jest zatem taki, że podatnik nie może wcześniej uzyskać przychodu. Wtedy, nawet jeśli złożył oświadczenie, w którym np. wybrał ryczałt ewidencjonowany jako formę opodatkowania uzyskiwanych zysków, to może zmienić zdanie. Gorzej, gdy złożył oświadczenie, uzyskał już – choćby niewielki – przychód i chce się rozmyślić. Wówczas takiej możliwości już nie będzie. Potwierdzają to kolejne interpretacje. Przykładem jest wydana przez Izbę Skarbową w Katowicach 27 sty- cznia 2010 r. (IBPBI/1/415- -908/09/AP).

Podatniczka pytała o możliwość wycofania złożonego oświadczenia o wyborze podatku liniowego. Oświadczenie złożyła 17 września 2009 r., po czym pismem z 15 października wycofała je stwierdzając, że do tego dnia nie uzyskała żadnego przychodu z prowadzonej działalności. Pracownik urzędu skarbowego w rozmowie telefonicznej poinformował ją jednak, że pismo to nie może wywołać zamierzonych przez nią skutków. Podatniczka – nie zgadzając się z tym – wystąpiła z wnioskiem o interpretację podatkową. Izba skarbowa przyznała jej rację.

Podatniczka twierdziła, że osoba rozpoczynająca działalność gospodarczą w trakcie roku podatkowego powinna złożyć oświadczenie o wyborze formy opodatkowania nie później niż w dniu uzyskania pierwszego przychodu. Skoro tak, to do tego czasu może zmienić zdanie i złożone oświadczenie wycofać. „Domniemanie racjonalności prawodawcy upoważnia do wniosku, że gdyby ustawodawca uznał za stosowne zabronić podatnikom możliwości zmiany oświadczenia (...), mimo braku uzyskania pierwszego przychodu, niewątpliwie znalazłoby to swój wyraz w ustawie.

Prawidłowość takiego postępowania potwierdza również Izba Skarbowa w Bydgoszczy w interpretacji z 7 kwietnia 2009 r. (ITPB1/415-64/09/ WM). W tym przypadku chodziło o oświadczenie złożone przez podatnika, który już prowadził działalność gospodarczą, lecz chciał zmienić dotychczasową formę opodatkowania. Najpierw złożył w urzędzie skarbowym oświadczenie o rezygnacji z rozliczania się według skali podatkowej, a następnie w kolejnym piśmie poinformował naczelnika o wycofaniu wcześniejszego oświadczenia i o wyborze skali podatkowej jako właściwej formy opodatkowania na dany rok.

Izba nie miała zastrzeżeń do jego postępowania. Stwierdziła, że jeśli do 20 stycznia roku podatkowego, który to dzień jest ostatecznym terminem na wybór formy opodatkowania dla podatników kontynuujących działalność gospodarczą, podatnik nie dokonał wyboru podatku liniowego (bo wycofał złożone wcześniej oświadczenie), to nie ma przeszkód, by dochody z pozarolniczej działalności gospodarczej opodatkować według podstawowej formy opodatkowania działalności gospodarczej, jaką jest skala podatkowa.

Co na to sądy administracyjne

Zarówno Naczelny Sąd Administracyjny, jak i wojewódzkie sądy administracyjne zgadzają się na to, aby podatnik mógł wycofać – gdy zmieni zdanie – złożone wcześniej oświadczenie o wyborze formy opodatkowania.

NSA twierdził, że podatnicy rozpoczynający działalność gospodarczą w ciągu roku podatkowego mogą przed dniem uzyskania pierwszego przychodu skutecznie wybrać właściwy sposób opodatkowania dochodów, nawet jeżeli oznacza to konieczność wycofania wcześniej złożonego oświadczenia (wyrok z 16 października 2009 r., II FSK 734/08).

Rozpatrywał skargę, która trafiła do niego od wyroku WSA we Wrocławiu (z 23 stycznia 2008 r., I SA/Wr 1379/07). Podatnik złożył oświadczenie o wyborze opodatkowania przychodów z działalności gospodarczej podatkiem liniowym. Jednak przed uzyskaniem przychodu z działalności złożył w urzędzie skarbowym pismo wycofujące złożone wcześniej oświadczenie o wyborze stawki liniowej.

Organy podatkowe stwierdziły, że nie miał prawa wycofać złożonego oświadczenia. Sąd we Wrocławiu uwzględnił jednak skargę podatnika. Orzekł, że zbędne jest „szczególne unormowanie prawa podatnika do odstąpienia od dokonanego w oświadczeniu wyboru opodatkowania, jeżeli nastąpiło to w terminie do dnia uzyskania przez podatnika pierwszego przychodu z działalności gospodarczej".

W opinii WSA wycofując swoje oświadczenie o wyborze 19-proc. stawki liniowej w terminie przysługującym na taki wybór (czyli do uzyskania pierwszego przychodu), podatnik jedynie korzysta ze swojego prawa, „nie powodując żadnych ujemnych skutków w zakresie wolumenu wpływów z podatków czy ich płynności mających w ostatecznym rezultacie na celu ochronę interesu finansowego państwa" – czytamy w wyroku.

Uzasadniając wyrok WSA we Wrocławiu odwołał się do możliwości łącznego opodatkowania małżonków. Uzależniona jest ona m.in. od złożenia stosownego wniosku we wspólnym zeznaniu rocznym. Termin złożenia zeznania rocznego upływa 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym. „W związku z tym tylko do 30 kwietnia można złożyć oświadczenia o łącznym opodatkowaniu dochodów osiąganych przez małżonków.

Nie budzi wątpliwości (...), że do upływu tego dnia możliwa jest również zmiana tego oświadczenia – bez ograniczeń co do ilości zmian oraz bez wskazywania jakichkolwiek ich przyczyn. Po tej dacie złożenie nowego, zmienionego oświadczenia jest niedopuszczalne i prawnie nieskuteczne". Podobnie jest – zdaniem sądu – z oświadczeniem o wyborze formy opodatkowania.

W tej sytuacji zdaniem sądu stanowisko organów podatkowych zabraniające wycofania się ze złożonego oświadczenia o wyborze formy opodatkowania jest „pozbawione podstaw prawnych i stanowi o zbyt formalistycznym, niesprzyjającym budowaniu zaufania obywatela do organów państwa, podejściu".