PIT/CIT: obniżenie stawek amortyzacyjnych pomaga rozliczyć stratę

Zasadą jest, iż podatnik może obniżyć dochód podatkowy o wysokość straty z jednego roku podatkowego w najbliższych, kolejno po sobie następujących, pięciu latach podatkowych. Może on dokonać wyboru okresu rozliczenia straty podatkowej, z tym że wysokość obniżenia dochodu nie powinna przekroczyć w którymkolwiek z tych lat 50 proc. kwoty poniesionej straty.

Ukształtowanie przepisu w taki sposób miało na celu dostosowanie mechanizmu rozliczania strat do aktualnych możliwości płatniczych podatnika. Z różnych względów może on bowiem nie móc lub nie chcieć rozliczać straty w ciągu dwóch pierwszych lat, lecz rozłożyć ją na dłuższy okres.

Datą graniczną jest pięć lat, po upływie których rozliczenie straty nie jest dłużej możliwe. Jeżeli podatnik nie dokona takiego rozliczenia w ciągu pięciu lat, nierozliczona część straty przepada. W praktyce więc podatnik ma możliwość rozłożenia straty do rozliczenia na okres od dwóch do pięciu lat.

Konieczny dochód

Podstawowym warunkiem odliczenia straty jest osiągnięcie dochodu do opodatkowania, od którego będzie można stratę odliczyć. W takim kontekście należy zauważyć, że w aspekcie podatku dochodowego podstawowym dążeniem przedsiębiorcy jest zwiększanie swoich kosztów i zmniejszanie dochodu, czyli w konsekwencji kwoty podatku do zapłaty.

5 lat ma firma na rozliczenie straty

Takie postępowanie może być jednak niezasadne, jeśli przez kilka kolejnych lat przedsiębiorca nie generuje dochodu do opodatkowania, wykazując tylko stratę lub jeśli dochód ten jest na bardzo niewielkim poziomie.

W takich przypadkach istnieje bowiem ryzyko, że podatnik nie będzie mógł rozliczyć straty, co spowoduje u niego de facto zwiększenie obciążeń podatkowych.

Zarządzanie stratą w aspekcie optymalizacyjnym polega na takim kształtowaniu wysokości przychodów i kosztów podatnika, aby miał on możliwość rozliczenia straty. W praktyce będą to działania, których ostatecznym rezultatem będzie wykazanie dochodu, od którego można odliczyć stratę. Osiągnięcie takiego efektu możliwe jest m.in. przez minimalizację kosztów (przesunięcie kosztów na następne lata).

Niższe stawki

Klasycznym instrumentem służącym do ratowania straty podatkowej jest obniżenie stawek amortyzacyjnych, co pozwala na wygenerowanie niższych kosztów bez wpływu na wielkość produkcji. Możliwość obniżenia stawek amortyzacyjnych została wskazana wprost w ustawach dochodowych (art. 16i ust. 5 ustawy o CIT oraz art. 22i ust. 5 ustawy o PIT).

Podatnicy mogą obniżać podane w Wykazie stawek amortyzacyjnych stawki dla poszczególnych środków trwałych. Zmiany stawki dokonuje się począwszy od miesiąca, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji albo od pierwszego miesiąca każdego następnego roku podatkowego.

W tym miejscu należy zwrócić uwagę na pewne wątpliwości związane z możliwością ponownego podwyższenia wcześniej obniżonych przez podatnika stawek amortyzacyjnych (oczywiście do wartości nie wyższych niż te wynikające z wykazu). Otóż zarówno w ustawie o PIT, jak i w ustawie o CIT ustawodawca zawarł regulację, zgodnie z którą podatnicy mogą obniżać stawki amortyzacyjne znajdujące się w wykazie stawek amortyzacyjnych. Obie ustawy nie zawierają jednak regulacji, które wprost przyznawały podatnikowi prawo do podwyższania uprzednio obniżonych stawek amortyzacyjnych.

Ponowne podwyższenie

Tym niemniej należy wyraźnie stwierdzić, że skoro ustawodawca dopuścił możliwość obniżania stawek amortyzacyjnych, a jednocześnie określił ich maksymalny poziom, to za uzasadniony należy uznać pogląd, zgodnie z którym dopuszczalne będzie ponowne podwyższenie stawek amortyzacyjnych do wartości nie wyższych niż te określone w wykazie.

Możliwe zatem będzie obniżenie stawek amortyzacyjnych jedynie w odniesieniu do okresu, w którym przedsiębiorca będzie ratował stratę podatkową. Gdy osiągnie zamierzony efekt, będzie mógł od nowego roku podatkowego z powrotem podnieść stawkę.

Ustawodawca wprowadził wyjątek

Artykuł 16i ust. 5 ustawy o CIT (art. 22i ust. 5 ustawy o PIT) posługuje się sformułowaniem „w szczególności”. W praktyce oznacza to ograniczenie możliwości obniżenia stawek tylko do niektórych składników majątkowych. Ustawodawca wyłączył tę możliwość w odniesieniu do wartości niematerialnych i prawnych.

Zgodnie bowiem z art. 16m ust. 3 ustawy o CIT (analogicznie art. 22m ust. 3 ustawy o PIT) podatnicy ustalają stawki amortyzacyjne dla poszczególnych wartości niematerialnych i prawnych na cały okres amortyzacji przed rozpoczęciem dokonywania odpisów amortyzacyjnych. W praktyce oznacza to, że w przypadku wartości niematerialnych i prawnych raz wybrana stawka nie może ulegać żadnym modyfikacjom przez cały okres trwania amortyzacji.

Autorka jest doktorem nauk ekonomicznych, doradcą podatkowym, biegłym rewidentem w KDA grupa HLB w Poznaniu