Dotyczy to podatników, którym organy podatkowe odmówiły zapłaty takiego oprocentowania, powołując się na przepisy ordynacji podatkowej obowiązujące w latach 1998 – 2001. Niedawno Trybunał Konstytucyjny potwierdził, że były one niezgodne z konstytucją.

Czytaj artykuł "Koniec rozbieżności w orzeczeniach"

Sposób odzyskiwania oprocentowania od niesłusznie zapłaconych (wyegzekwowanych) odsetek za zwłokę jest uzależniony od tego, czy wydano decyzję odmawiającą zapłaty takiego oprocentowania, powołując się w podstawie prawnej na niekonstytucyjne przepisy.

 

 

Jeśli tak, ordynacja podatkowa (dalej op) przewiduje możliwość wznowienia postępowania. Podatnik ma 30 dni na złożenie wniosku o wznowienie postępowania. Termin ten liczy się od wejścia w życie orzeczenia TK, czyli od dnia ogłoszenia jego sentencji w Dzienniku Ustaw. Ostatnim dniem, kiedy można to zrobić, jest więc czwartek 9 września.

Uwzględniając wyrok TK, organ podatkowy uchyli decyzję o odmowie oprocentowania odsetek za zwłokę i zwróci nadpłatę (za którą będzie musiał uznać także kwotę zapłaconych odsetek za zwłokę) wraz z oprocentowaniem.

Będzie ono przysługiwać od dnia zapłaty odsetek za zwłokę do dnia faktycznego zwrotu nadpłaty. Jednocześnie, w związku z art. 78a op, organ podatkowy będzie zobowiązany ponownie rozliczyć zwróconą poprzednio nadpłatę, zaliczając ją proporcjonalnie na poczet kwoty nadpłaty i kwoty oprocentowania. Zwracane obecnie odsetki będą naliczane od kwoty, która pozostanie po ponownym rozliczeniu.

 

 

Uzyskanie oprocentowania może sprawić problem, jeśli podatek i odsetki za zwłokę zostały zwrócone bez wydania decyzji w tej sprawie. Nie można wówczas wznowić postępowania, nie wydano bowiem żadnego aktu administracyjnego. Art. 74 op przewiduje możliwość uwzględnienia orzeczenia TK, w sytuacji gdy podatnik rozliczył podatek na podstawie niekonstytucyjnych przepisów.

Przepis ten odwołuje się jednak do zobowiązania podatkowego powstającego z mocy samego prawa (art. 21 § 1 pkt 1 op). W związku z tym mogą być wątpliwości, czy na jego podstawie można też ubiegać się o zwrot oprocentowania od nienależnie uiszczonych odsetek wymierzonych na mocy decyzji. Moim zdaniem tak. Z wyroku TK wynika bezpośrednio, że odsetki za zwłokę pobrane razem z nienależnym podatkiem powinny być oprocentowane w taki sam sposób, jak nadpłata podatku.

Zatem organy podatkowe powinny tak interpretować art. 74 op, aby nie została naruszona zasada równości i podatnik otrzymał należne oprocentowanie bez względu na sposób powstania zobowiązania podatkowego.

Ordynacja podatkowa uzależnia wysokość oprocentowania nadpłaty od momentu złożenia wniosku o jej zwrot. Jeśli wniosek zostanie złożony w ciągu 30 dnia od ogłoszenia sentencji orzeczenia w DzU, oprocentowanie naliczane jest za cały okres zwłoki ze zwrotem oprocentowania, tj. od dnia zapłaty do dnia zwrotu.

Jeżeli podatnik złoży wniosek później, otrzyma oprocentowanie tylko do 30 dnia po dniu ogłoszenia orzeczenia TK.

 

 

Gdyby jednak podatnik nie otrzymał zwrotu oprocentowania nadpłaty w trybie art. 74 op, może w terminie trzech lat od ogłoszenia wyroku TK złożyć powództwo do sądu powszechnego o odszkodowanie. Podstawą prawną będzie art. 417 § 1 kodeksu cywilnego i art. 77 ust. 1 konstytucji.

Podatnik ma bowiem prawo do naprawienia szkody, która została wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie władzy publicznej. Powinien wykazać bezprawność działania administracji, która w tym wypadku polegała na działaniu na podstawie przepisów naruszających konstytucję.

Wysokość szkody odpowiada w takim razie korzyści, której podatnik nie osiągnął w związku z brakiem zwrotu odsetek łącznie z należnym oprocentowaniem. Może być określona w wysokości odsetek bankowych, jakie by osiągnął, przetrzymując kwoty na lokacie bankowej.

Można również próbować dowodzić, że szkoda odpowiada wysokości odsetek za zwłokę, jakie przysługują od nadpłaty. Gdyby bowiem przepisy były zgodne z konstytucją, to właśnie takie odsetki podatnik by otrzymał.

 

 

W wyroku z 21 lipca 2010 r. (SK 21/08) TK

orzekł, że przepisy ordynacji podatkowej obowiązujące w latach 1998 – 2001 i pozbawiające podatnika prawa do oprocentowania kwoty wpłaconej na poczet odsetek za zwłokę od nienależnie zapłaconej zaległości podatkowej uiszczonej na podstawie niezgodnej z prawem decyzji podatkowej naruszają konstytucję.

Chodzi o art. 72 § 1 pkt 1 i art. 77 § 1 i 2 pkt 1 op, które są niezgodne z art. 77 ust. 1 oraz art. 64 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji.

Przepisy te w pewnym sensie zachęcały organy podatkowe do bezprawnego działania, premiując dokonywanie wymiaru podatku niezgodnie z prawem. Organy były bowiem zobowiązane do zwrotu pobranych odsetek za zwłokę, ale bez oprocentowania.

W okresie, w którym obowiązywały przepisy niezgodne z konstytucją, odsetki za zwłokę pobierane łącznie z rzekomymi zaległościami podatkowymi wynosiły wielokrotność kwoty zaległości (średnia roczna stawka odsetek za zwłokę w latach 1997 – 2000 wynosiła 40 proc. rocznie).

Trudno było uznać za prawidłowe, że fiskus ma obowiązek zwrócić nadpłacony podatek z oprocentowaniem, a odsetek za zwłokę (często wyższe niż sam podatek) już nie. Błąd ten naprawiono przez nowelizację ordynacji podatkowej i od 5 czerwca 2001 r. na równi z nadpłatą traktowane są wpłaty zaliczone na poczet odsetek za zwłokę.

 

Autor jest radcą prawnym, partnerem w Kancelarii Ożóg i Wspólnicy