Nowości z 2009 roku rzutują na sposób rozliczenia w roku bieżącym

Część z nich weszła w życie 22 sierpnia ubiegłego roku w ramach tzw. pakietu antykryzysowego.

[srodtytul]Fundusz szkoleniowy[/srodtytul]

Jednym z elementów tego pakietu było rozwiązanie przewidujące, że środki przekazane na fundusz szkoleniowy – który mógł być tworzony przez pracodawców także wcześniej – podlegają zaliczeniu w ciężar kosztów podatkowych.

Z funduszu tego przedsiębiorcy mogą finansować (współfinansować) koszty kształcenia ustawicznego pracowników i pracodawców.

W razie jednak niezgodnego z prawem wykorzystania środków funduszu albo niewykorzystania ich w ogóle w określonym czasie środki zgromadzone na tym funduszu – uprzednio wliczone w ciężar kosztów podatkowych – stają się przychodami podatkowymi.

Zgodnie z przepisami przychód powstanie, jeśli środki funduszu szkoleniowego, wcześniej zaliczone do kosztów uzyskania przychodów:

- nie zostaną wykorzystane w roku podatkowym, w którym zostały wpłacone do tego funduszu, lub w ciągu roku podatkowego następującego po tym roku,

- zostaną wykorzystane niezgodnie z przepisami [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=51509F6F1F5B8F7CF70B21C9C581A24E?id=269029]ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy[/link] lub [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=320785]przepisami ustawy o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców[/link].

Przychody – w wysokości równej środkom zaliczonym do kosztów podatkowych – powstaną także w razie likwidacji funduszu szkoleniowego.

[srodtytul]Świadczenia socjalne[/srodtytul]

22 sierpnia ubiegłego roku zmienił się też zakres zwolnienia z PIT świadczeń finansowanych ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (zfśs) i funduszy związków zawodowych.

Wcześniej obejmowało ono jedynie świadczenia rzeczowe (poza bonami towarowymi i podobnymi) otrzymywane przez pracowników, do kwoty 380 zł rocznie.

W praktyce, wbrew treści przepisu, który mówi o świadczeniach rzeczowych, zwolnione na tej podstawie były również inne świadczenia nieodpłatne, niebędące świadczeniami rzeczowymi.

Przykładowo [b]w piśmie Ministerstwa Finansów z 30 grudnia 2004 r. (PB5/IK-066-504-2374/04, Biuletyn Skarbowy z 2005 r. nr 2, poz. 16)[/b] stwierdzono, że „świadczeniem rzeczowym jest świadczenie o charakterze materialnym, nieodpłatnym, odpłatnym bądź częściowo odpłatnym”.

Z innego fragmentu pisma wynika wszakże, że MF uważa, że zwolnieniem objęte powinny być „bilety wstępu czy karnety na basen”. Te jednak nie są świadczeniami rzeczowymi.

W wyniku nowelizacji, z mocą od 1 stycznia 2009 r., wolna od PIT jest wartość otrzymanych przez pracownika w związku z finansowaniem działalności socjalnej, o której mowa w przepisach o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, rzeczowych świadczeń oraz otrzymanych przez niego w tym zakresie świadczeń pieniężnych, sfinansowanych w całości ze środków zfśs lub funduszy związków zawodowych, łącznie do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 380 zł; rzeczowymi świadczeniami nie są bony, talony i inne znaki uprawniające do ich wymiany na towary lub usługi.

[srodtytul]Zwolnione także pieniądze[/srodtytul]

Od podatku zatem wolne są również świadczenia pieniężne finansowane ze środków zfśs, jeśli są związane z działalnością socjalną.

Takimi świadczeniami mogą być przykładowo okolicznościowe zapomogi pieniężne (np. z uwagi na święta), dofinansowanie wypoczynku niezorganizowanego bądź zorganizowanego, refundacja za określone zakupy (związane z wypoczynkiem, działalnością kulturalno-oświatową, sportowo-rekreacyjną, względnie stanowiące pomoc materialną; refundacja nie powinna obejmować zakupu towarów o charakterze luksusowym).

Zwolnienie obejmuje tylko świadczenia łącznie wynoszące nie więcej niż 380 zł w roku podatkowym, przy czym sumuje się wartość świadczeń rzeczowych i pieniężnych przyznanych jednej osobie.

Limit ten dotyczy wszystkich świadczeń otrzymywanych w ciągu roku przez danego pracownika (nawet od kilku pracodawców czy od pracodawcy i od związków zawodowych).

Uwaga, jeśli pracodawca nie tworzy funduszu (bo nie ma takiego obowiązku), to wówczas wypłacane przez niego świadczenia, nawet na cele socjalne (związane z wypoczynkiem, działalnością kulturalno-oświatową, sportowo-rekreacyjną, stanowiące pomoc materialną) nie są objęte zwolnieniem od PIT.

Dotyczy to również wypłacanego – na podstawie przepisów [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=6F8FA8D16C890574C69A8C81D6954630?id=74017]ustawy o zfśs[/link] – przez pracodawcę nietworzącego tego funduszu świadczenia urlopowego.

Przepisy wyraźnie wskazują, że z tego zwolnienia (dla świadczeń rzeczowych i pieniężnych) korzystają świadczenia „otrzymane przez pracownika”. Jeśli zatem zostaną przyznane osobom innym niż pracownicy, to ich wartość nie będzie nim objęta. Nie jest wykluczone, że będzie można skorzystać ze zwolnienia na innej podstawie (np. dla zapomogi).

[srodtytul]Nadpłata do rozliczenia w zeznaniu[/srodtytul]

Jak wspomnieliśmy, choć zwolnienie dla świadczeń pieniężnych obowiązuje od 22 sierpnia 2009 r., to jednak na mocy przepisów przejściowych ma zastosowanie do świadczeń (przychodów) otrzymanych przez pracownika począwszy od 1 stycznia 2009 r.

Ponieważ od świadczeń wypłaconych między 1 stycznia a 30 czerwca 2009 r. była potrącona zaliczka na podatek (świadczenia z lipca i sierpnia już zapewne nie były objęte zaliczkami z tego powodu, że płatnicy wiedzieli o tym, że nowe zwolnienie zostanie wprowadzone), to wystawiając PIT-11 należy wykazać dochody pracownika bez świadczeń objętych zwolnieniem, natomiast zaliczki w faktycznie pobranej wysokości.

Pracownik „odbierze” sobie wówczas nadpłatę podatku w zeznaniu rocznym.

[srodtytul]Zapomogi od związków zawodowych[/srodtytul]

Przed 22 sierpnia 2009 r. od podatku dochodowego wolne były jedynie zapomogi otrzymane w razie indywidualnych zdarzeń losowych, klęsk żywiołowych, długotrwałej choroby lub śmierci, do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2280 zł. W ich przypadku źródło finansowania nie ma znaczenia. Istotne jest przeznaczenie czy też powód otrzymania zapomogi.

To zwolnienie zostało utrzymane, lecz z mocą od początku 2009 r. wprowadzono kolejne (w art. 21 ust. 1 pkt 9a ustawy o PIT).

Objęło ono zapomogi, inne niż wyżej wskazane, wypłacane z funduszy zakładowej lub międzyzakładowej organizacji związkowej pracownikom należącym do tej organizacji, do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 638 zł.

Wolne od podatku na tej podstawie są zapomogi wypłacane członkom organizacji związkowej (związku zawodowego) z funduszy tej organizacji. Zwolnieniem tym nie są objęte zapomogi wypłacane ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych ani zapomogi z innych źródeł.

Zwolnienie dotyczy zapomóg wypłacanych pracownikom. Jeśli zapomogę otrzymuje były pracownik będący związkowcem, zwolnienie nie będzie miało zastosowania.

Powstaje pytanie o relację wskazanych dwóch zwolnień. Pierwszorzędne znaczenie zdaje się mieć zwolnienie obejmujące zapomogi otrzymywane w związku ze zdarzeniami losowymi. Przede wszystkim na tej podstawie zapomogi mogą być wolne od podatku. Dopiero w dalszej kolejności zastosowanie może mieć nowe zwolnienie dotyczące zapomóg wypłacanych przez związki zawodowe.

[srodtytul]Mały podatnik[/srodtytul]

W 2009 r. dostosowano pojęcie małego podatnika w [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=80474]ustawie o PIT[/link] do tego samego pojęcia używanego w [link= http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=172827]ustawie o VAT[/link] poprzez wprowadzenie takiego samego limitu przychodów (obrotów) warunkujących uznanie danego przedsiębiorcy za małego podatnika.

Zgodnie z obecnym brzmieniem art. 5a pkt 20, wprowadzonym 22 maja 2009 r., ale z mocą wsteczną od 1 stycznia 2009 r., takim jest podatnik, u którego wartość przychodu ze sprzedaży (wraz z kwotą należnego podatku od towarów i usług) nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 1 mln 200 tys. euro (wcześniej była to równowartość 800 tys. euro).

Kwotę w euro przelicza się na złote według średniego kursu euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski na pierwszy dzień roboczy października poprzedniego roku podatkowego, w zaokrągleniu do 1000 zł. [b]Limit na 2010 rok po przeliczeniu wynosi 5 mln 67 tys. zł[/b].

[srodtytul]Limit dla spółki czy jej wspólnika[/srodtytul]

Ta nowelizacja wyjaśniła też, czy w wypadku spółki osobowej status małego podatnika (wielkość obrotów) oceniać względem spółki, czy względem wspólników.

Wcześniej organy podatkowe zajmowały niekiedy stanowisko, że w takim wypadku należy brać pod uwagę przychody spółki, a nie poszczególnych jej wspólników (tak np. wynikało z [b]interpretacji Izby Skarbowej w Opolu z 30 sierpnia 2007 r., PF-II/4171-0013/07/PAA). [/b]

Z tym poglądem trudno jednak było się zgodzić. Podatnikami podatku dochodowego nie są bowiem spółki osobowe, lecz ich wspólnicy (osoby fizyczne).

Limit przychodów uprawniający do uznania danego podmiotu za małego podatnika powinien być więc ustalany dla podatnika, a nie dla całej spółki. Ten problem uwidoczniał się zwłaszcza na tle jednorazowej amortyzacji, która jest głównym przywilejem małego podatnika.

Rozwiązano go, wprowadzając 22 maja 2009 r. przepis, zgodnie z którym [b]w przypadku spółki niemającej osobowości prawnej limit odpisów amortyzacyjnych dotyczy całej spółki, a nie poszczególnych wspólników[/b].

Tym samym dla celów jednorazowej amortyzacji za małego podatnika de facto uznano spółkę osobową.

Ale ta zmiana nie wyjaśnia wszystkich wątpliwości. W szczególności nie wiadomo, co w sytuacji, gdy z jednorazowej amortyzacji chcieliby skorzystać wspólnicy nowo założonej spółki, z których np. jeden nie byłby osobą rozpoczynającą działalność w rozumieniu ustawy o PIT (co jest warunkiem zastosowania jednorazowej amortyzacji).

[srodtytul]Jednorazowa amortyzacja[/srodtytul]

22 maja 2009 r. na mocy przepisów przejściowych znajdujących się w ustawie z 5 marca 2009 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy o [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=3EC0892953EAF58605FEE453B6E7CBF6?id=115893] podatku dochodowym od osób prawnych (DzU nr 69, poz. 587)[/link] podniesiono limit jednorazowych odpisów amortyzacyjnych na lata 2009 i 2010 z równowartości 50 tys. euro na równowartość 100 tys. euro (na 2010 r. po przeliczeniu jest to 422 tys. zł).

Przepisy przejściowe przewidują ponadto, że podatnicy, którzy w roku 2008 lub 2009 rozpoczęli prowadzenie działalności gospodarczej, mogą dokonywać odpisów amortyzacyjnych do kwoty limitu 100 tys. euro także w roku podatkowym następującym bezpośrednio po roku, w którym rozpoczęli prowadzenie działalności gospodarczej.

Należy uznać, że rozszerzają one krąg podatników uprawnionych do stosowania jednorazowej amortyzacji o podatników, którzy w latach 2009 i 2010 drugi rok podatkowy prowadzą działalność gospodarczą i nie mają statusu małych podatników.

[i]Adam Bartosiewicz jest doktorem nauk prawnych, współautorem komentarza do ustawy o PIT

Ryszard Kubacki jest doradcą podatkowym, współautorem komentarza do ustawy o PIT[/i]

[ramka][b] Zobacz treść [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=6A457EE81A1181FE45B6DB9E73B8BD43?id=80474]ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych[/link].[/b][/ramka]

[ramka][b]Czytaj pozostałe artykuły komentarza o [link=http://www.rp.pl/temat/420065.html]PIT 2010[/link][/i][/b][/ramka]