Art. 111 ust. 2 ustawy o VAT w brzmieniu obowiązującym do 30 listopada 2008 r. mówił, że podatnicy naruszający obowiązek ewidencjonowania obrotu i kwot podatku należnego przy zastosowaniu kas rejestrujących tracą prawo do odliczenia równowartości 30 proc. kwoty podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług. Z treści przepisu nie wynikało, o jakie towary i usługi chodzi: czy o wszystkie, czy tylko o te, których sprzedaż powinna być zewidencjonowana w kasie fiskalnej.
[srodtytul]Co orzekł sąd[/srodtytul]
Wątpliwość tę rozstrzygnął [b]Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale siedmiu sędziów z 16 listopada 1998 r. (FPS 7/98)[/b]. Co prawda zapadła ona na tle art. 29 ust. 1 i 2 starej ustawy o VAT z 1993 r., lecz stan prawny obowiązujący do 30 listopada 2008 r. był analogiczny. Sąd stwierdził, że „naruszenie przez podatnika obowiązku wynikającego z art. 29 ust. 1 ustawy o VAT (ewidencjonowania obrotu i kwot podatku należnego przy zastosowaniu kas rejestrujących – przyp. aut.) powoduje, że na podstawie art. 29 ust. 2 traci on prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony przy zakupie towarów i usług tylko do tej części obrotu, która podlega ewidencjonowaniu przy zastosowaniu kas rejestrujących”. Zgodnie przyjmowano, że ograniczenie dotyczy podatku naliczonego od zakupów dokonanych między dniem, w którym należało rozpocząć ewidencjonowanie, a dniem, w którym faktycznie je rozpoczęto.
[srodtytul]Jak jest teraz[/srodtytul]
Od 1 grudnia 2008 r. art. 111 ust. 2 otrzymał następujące brzmienie: „W przypadku stwierdzenia, że podatnik narusza obowiązek określony w ust. 1 (ewidencjonowania obrotu i kwot podatku należnego przy zastosowaniu kas rejestrujących – przyp. aut.), naczelnik urzędu skarbowego lub organ kontroli skarbowej ustala, za okres do momentu rozpoczęcia prowadzenia ewidencji obrotu i kwot podatku należnego przy zastosowaniu kas rejestrujących, dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości odpowiadającej 30 proc. kwoty podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług. W stosunku do osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe albo za przestępstwo skarbowe, dodatkowego zobowiązania podatkowego się nie ustala”.
Odpowiedzialność karnoskarbowa osób fizycznych wynika z art. 62 § 4 i § 5 kodeksu karnego skarbowego. Ponieważ art. 13 ustawy nowelizującej (z 7 listopada 2008 r.) stanowi, że do postępowań wszczętych i niezakończonych decyzją ostateczną przed 1 grudnia 2008 r. stosuje się przepisy art. 109 – 111 ustawy o VAT po zmianie, to dodatkowe zobowiązanie podatkowe nie będzie ustalane również i w stosunku do tych osób fizycznych, które nie dopełniły obowiązku zainstalowania kas przed tą datą. Potwierdza to [b]interpretacja Izby Skarbowej w Warszawie z 17 lutego 2009 r. (IPPP2/443-1692/09-4/PW).[/b]
Pozostali podatnicy VAT, niebędący osobami fizycznymi, w razie naruszenia obowiązku ewidencjonowania w kasach rejestrujących muszą liczyć się z koniecznością zapłaty dodatkowego zobowiązania podatkowego.
[srodtytul]Jak wyliczyć sankcyjne zobowiązanie[/srodtytul]
Niestety, ustawodawca niezbyt precyzyjnie określił sposób wyliczania dodatkowego zobowiązania. [b]Po pierwsze, z treści art. 111 ust. 2 nie wynika, aby 30-proc. zobowiązanie było obliczane jedynie od podatku naliczonego związanego z towarami i usługami, których sprzedaż powinna być ewidencjonowana przy użyciu kasy. Czyżby więc dotyczyło wszystkich zakupionych towarów i usług? Po drugie, nie bardzo wiadomo, co ma być podstawą naliczania dodatkowego zobowiązania: czy kwota VAT naliczonego wykazana w ewidencji zakupów VAT za okres „braku kas”, czy też ma to być podatek od sumy zakupów dokonanych w okresie niestosowania kas. [/b]
Różnica jest istotna. Zgodnie bowiem z art. 86 ust. 11 ustawy o VAT podatnicy na ujęcie zakupu w prowadzonej ewidencji (przy rozliczeniu miesięcznym) mają aż trzy miesiące. Jeżeli więc spóźnią się z zainstalowaniem kas dwa miesiące, to mogą w tych miesiącach w prowadzonych ewidencjach zakupu w ogóle nie wykazywać VAT naliczonego, a uczynić to dopiero w miesiącu kolejnym. Czy w związku z tym dodatkowe zobowiązanie podatkowe wyniesie 0 zł? Najprawdopodobniej, tak jak pod rządami starych unormowań, dopiero wyrok sądu wskaże właściwy sposób stosowania nowych przepisów.
[i]Autor jest doradcą podatkowym, prowadzi Kancelarię Doradztwa Podatkowego „Tax” w Lublinie[/i]
