Z pytania wynika, że kontrolerzy chcą prawdopodobnie odrzucić księgę jako dowód w postępowaniu podatkowym, czyli uznać ją za nierzetelną. Przypomnijmy, że księga jest rzetelna, gdy zapisy odzwierciedlają stan rzeczywisty. Jak stwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 15 marca 2002 r. (SA/Rz 818/2000): „Jeśli zapisy w podatkowej księdze przychodów i rozchodów opierają się na dowodach nieodzwierciedlających rzeczywistych zdarzeń lub księga nie rejestruje wszystkich zdarzeń, to należy traktować ją jako nierzetelną, a w konsekwencji nie może ona stanowić dowodu w postępowaniu podatkowym”.
Konsekwencje zakwestionowania księgi mogą być poważne, urząd może bowiem sam oszacować nasz dochód. Nie może jednak tego robić w każdym przypadku stwierdzenia nieprawidłowości. Zgodnie z art. 23 § 2 ordynacji podatkowej urząd nie powinien szacować podstawy opodatkowania, jeżeli dane wynikające z ksiąg, uzupełnione dowodami uzyskanymi w toku postępowania, pozwalają na jej określenie.
Nie każdy błąd powoduje więc, że księga jest nierzetelna. Tym bardziej że rozporządzenie ministra finansów w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów określa sytuacje, w których w księdze są uchybienia, a mimo to jest uznawana za rzetelną. Będzie tak wtedy, gdy:
- niewpisane lub błędnie wpisane kwoty przychodu nie przekraczają łącznie 0,5 proc. przychodu wykazanego w księdze za dany rok (lub wykazanego w roku do dnia, w którym urząd stwierdził pomyłki) lub
- brak właściwych zapisów jest związany z nieszczęśliwym wypadkiem lub zdarzeniem losowym, które uniemożliwiło przedsiębiorcy prowadzenie księgi, lub
- błędy spowodowały podwyższenie kwoty podstawy opodatkowania, z wyjątkiem pomyłek polegających na niewykazaniu lub zaniżeniu kosztów zakupów materiałów podstawowych, towarów handlowych oraz kosztów robocizny, lub
- przedsiębiorca uzupełnił zapisy lub skorygował błędy w księdze przed rozpoczęciem kontroli przez urząd, lub
- błędne zapisy są skutkiem oczywistej omyłki, a podatnik ma dowody księgowe odpowiadające warunkom określonym dla takich dokumentów.
Zasady te stosuje się odpowiednio w razie braku (lub błędnych) zapisów dotyczących kosztów uzyskania przychodów.
Wydaje się więc, że niewpisanie niektórych wydatków (innych niż zakupy materiałów podstawowych, towarów handlowych oraz koszty robocizny) do księgi nie oznacza od razu jej nierzetelności.
