Okolicznościowe wręczanie bonów towarowych jest coraz częstszą praktyką, zwłaszcza w relacjach między pracodawcą i pracownikiem. Nie można jednak wykluczyć, że przy różnego rodzaju okazjach lub świętach bon otrzyma również przedsiębiorca. Wtedy trzeba się będzie zastanowić, jakie to będzie miało konsekwencje podatkowe. Jest to o tyle istotne, że coraz częściej dotychczasowi pracownicy zaczynają świadczyć usługi na rzecz byłego pracodawcy w ramach wykonywanej samodzielnie działalności gospodarczej.

Najpierw warto zastanowić się, czy bon nie jest po prostu wygraną w konkursie lub loterii promocyjnej albo nagrodą związaną ze sprzedażą premiową. Wtedy może on, z pewnymi wyjątkami, korzystać z preferencyjnego opodatkowania stawką ryczałtową 10 proc. albo nawet być od podatku zwolniony. Pamiętajmy jednak, że organy podatkowe dosyć powszechnie kwestionują możliwość zastosowania ryczałtowego opodatkowania do tego typu przysporzeń osiągniętych przez przedsiębiorców.

Jeśli bon towarowy jest wręczany przedsiębiorcy bez spełnienia przez niego jakiegokolwiek wymogu i bez wcześniejszego zobowiązania się ze strony fundatora do jego przekazania, to niewątpliwie wartość bonu nie może być opodatkowana ryczałtem na poziomie 10 proc. Dotyczy to zwłaszcza bonów wydawanych zwyczajowo z okazji świąt, imienin lub też rocznicy urodzin. W konsekwencji wartość bonu będzie opodatkowana podatkiem liniowym 19-proc. albo według skali podatkowej.

Sprawdźmy, czy bon towarowy może być zwolniony z podatku na mocy art. 21 ust. 1 pkt 68a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (ustawa o PIT). Przepis ten mówi, że wolna od podatku jest wartość nieodpłatnych świadczeń, o których mowa w art. 20 ust. 1, otrzymanych od świadczeniodawcy w związku z jego promocją lub reklamą, jeżeli jednorazowa ich wartość nie przekracza 100 zł. Zwolnienie nie ma zastosowania, jeżeli świadczenie jest dokonane na rzecz pracownika świadczeniodawcy lub osoby pozostającej ze świadczeniodawcą w stosunku cywilnoprawnym.

Ze wspomnianego przepisu wynika w pierwszej kolejności, że ze zwolnienia można korzystać, gdy wartość bonu będzie kwalifikowana do przychodów z innych źródeł (art. 20 ust. 1 ustawy o PIT), a nie do przychodów z działalności gospodarczej. W praktyce ten warunek będzie trudny do spełnienia przez przedsiębiorców. Bon towarowy nie będzie zaliczany do przychodów z działalności gospodarczej wyłącznie wtedy, gdy fakt prowadzenia tej działalności nie będzie miał jakiegokolwiek wpływu na możliwość jego otrzymania. Musi też istnieć obiektywna możliwość uzyskania bonu także przez osobę nieprowadzącą działalności gospodarczej.

Pan Grzegorz prowadzący salon fryzjerski udał się do nowo otwartego sklepu z artykułami agd, by kupić suszarkę do swojego salonu. Tego dnia wszyscy klienci sklepu, niezależnie czy robili zakupy, otrzymali bon towarowy o wartości 20 zł, umożliwiający nabycie posiłku w pobliskim barze fast food. Wartość bonu nie powinna być kwalifikowana jako przychód z działalności gospodarczej pana Grzegorza. W konsekwencji będzie ona korzystać ze zwolnienia podatkowego z art. 21 ust. 1 pkt 68a ustawy o PIT.

Zwolnienie podatkowe dotyczy wyłącznie świadczeń wynikających z działalności promocyjnej lub reklamowej fundatora. Innymi słowy funkcją bonu powinno być zwiększenie wielkości sprzedaży albo zachęcenie do nabycia towarów od wręczającego go podmiotu. Tak więc przekazanie przedsiębiorcy bonu z innych przyczyn, np. zbliżających się świąt albo innych uroczystości, nie może być kwalifikowane jako promocja lub reklama fundatora. Jest to z reguły działanie o charakterze reprezentacyjnym, mające na celu wywołanie pozytywnego wpływu na wizerunek fundatora. W takim wypadku beneficjent nie będzie mógł korzystać ze zwolnienia podatkowego. Wydatek na zakup bonu towarowego nie zostanie też uznany za koszt uzyskania przychodu fundatora, co wynika z art. 16 ust. 1 pkt 28 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (ustawa o CIT).

Pani Anna prowadzi zakład kosmetyczny. Kremy kupuje w kilku hurtowniach, przy czym z żadną z nich nie podpisała umowy o stałej współpracy. Właściciel jednej z hurtowni z okazji Dnia Kobiet podarował wybranym klientkom – kosmetyczkom, w tym pani Annie, bon towarowy o wartości 150 zł. Wydatek na zakup bonu nie może być potraktowany jako koszt uzyskania przychodu dla hurtownika. Okoliczności związane z wręczeniem bonu wskazują, że otrzymały go jedynie osoby zawodowo dokonujące zakupów w hurtowni. Przemawia to za uznaniem, że wartość bonu stanowi przychód pani Anny z jej działalności gospodarczej. W związku z tym powinna na bieżąco wykazać go dla celów ustalenia zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.

Bon towarowy nie będzie zaliczany do przychodów z działalności gospodarczej, gdy jej prowadzenie nie będzie miało wpływu na możliwość jego otrzymania

Bony towarowe, bez względu na wartość, zawsze będą opodatkowane u pracownika i innej osoby związanej umową z przekazującym bon. W przypadku pracodawcy będzie on zobowiązany do poboru zaliczki na podatek dochodowy w miesiącu przekazania bonu pracownikowi. Tego rodzaju wydatki pracodawcy powinny być finansowane z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, w innym wypadku, zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 45 ustawy o CIT, nie będą mogły być uznane za koszty uzyskania przychodów. Kosztem podatkowym będą jedynie odpisy podstawowe na wspomniany fundusz.

Jeśli w dacie przekazania bonu przedsiębiorca świadczy usługę na rzecz fundatora, co z reguły ma miejsce przy umowie o charakterze ciągłym, to najczęściej bon będzie częścią wynagrodzenia z takiej umowy. Należy wtedy sprawdzić, czy umowa przewidywała tego rodzaju dodatkowe gratyfikacje. W przeciwnym razie istnieje duże ryzyko nieuznania wydatku na zakup bonu przez fundatora za jego koszt podatkowy. Jednocześnie przedsiębiorca, który otrzymał bon, wystawiając fakturę VAT powinien doliczyć jego wartość do podstawy opodatkowania, nawet gdy z umowy nie wynikał obowiązek wręczenia mu bonu.

Pan Krzysztof świadczy usługi doradztwa gospodarczego o charakterze ciągłym, za które otrzymuje co miesiąc wynagrodzenie w wysokości 3000 zł brutto. Umowa przewiduje, że w listopadzie dodatkowo otrzyma bony towarowe o wartości 400 zł. Wystawiając fakturę VAT za listopad, pan Krzysztof powinien przyjąć jako należność brutto 3400 zł.

Jeśli bon stanowić będzie przychód z innych źródeł, to fundator nie ma obowiązku pobrania zaliczki na podatek dochodowy. Jednocześnie, w myśl art. 42a ustawy o PIT, powinien on sporządzić informację PIT-8C, a do końca lutego następnego roku przesłać ją podatnikowi i naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu ze względu na miejsce zamieszkania podatnika. Z kolei podatnik powinien doliczyć kwotę wskazaną w PIT-8C do swojego rocznego zeznania podatkowego. Obowiązki te nie wystąpią, o ile jednorazowa wartość bonów nie przekroczy 100 zł i spełnione zostaną pozostałe warunki określone w art. 21 ust. 1 pkt 68a ustawy o PIT.

Jeżeli natomiast bon stanowił przychód ze źródeł, z których fundator ma obowiązek poboru zaliczek na podatek dochodowy, to wartość bonu po prostu powiększy podstawę jej obliczenia w miesiącu jego przekazania.

Najbardziej złożona sytuacja zaistnieje w wypadku przekazania bonów przedsiębiorcy. Jeżeli w chwili ich wręczenia przedsiębiorca i fundator byli związani umową, to nie powstanie obowiązek pobrania zaliczki na podatek ani sporządzenia informacji PIT-8C. Przedsiębiorca powinien natomiast uwzględnić wartość bonów w fakturze VAT.

Wydając bony przedsiębiorcy w pozostałych sytuacjach, należy zbadać, czy przekazanie to ma związek z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą, w szczególności czy potencjalnie inne osoby, niebędące przedsiębiorcami, również mogłyby otrzymać bony. W praktyce najczęściej bon wręczony przedsiębiorcy będzie jednak stanowił przychód z jego działalności gospodarczej. Wówczas fundator nie będzie miał obowiązku sporządzenia informacji PIT-8C. Fundator powinien jednak, w celu posiadania dowodu na poniesienie wydatku, uzyskać poświadczenie odbioru bonów przez przedsiębiorcę. W takim dokumencie można dodatkowo zawrzeć oświadczenie przedsiębiorcy, że otrzymane bony stanowią dochód z jego działalności gospodarczej. Pozwoli to uniknąć ewentualnego zarzutu niesporządzenia informacji PIT-8C przez fundatora.

Autor jest doradcą podatkowym w Kancelarii Podatkowej Ożóg i Wspólnicy