W artykule z 14 lutego br.„Warzywa kupujemy na rachunek” stwierdzono, że rolnik (niebędący ani czynnym podatnikiem VAT, ani tzw. rolnikiem ryczałtowym) sprzedający płody rolne na giełdzie rolno-towarowej powinien wystawić rachunek w rozumieniu art. 87 § 1 ordynacji podatkowej. Giełda jest bowiem odrębnym, stałym miejscem sprzedaży, znajdującym się poza obrębem uprawy lub hodowli. Jest to, moim zdaniem, teza nie do końca prawdziwa.

Próbując odszyfrować zakres pojęcia „odrębne, stałe miejsce sprzedaży”, o którym mowa w art. 87 § 2 ordynacji podatkowej, należy zauważyć, że ordynacja nie zawiera jego definicji. Należy zatem w pierwszej kolejności sięgnąć do jego słownikowego znaczenia. „Stały” to nic innego, jak pozostający w tym samym miejscu i położeniu, nieulegający zmianom, trwający bez przerwy. Zatem „stałe miejsce sprzedaży” to punkt handlowy, położony w konkretnym miejscu, gdzie dana osoba prowadzi handel w sposób ciągły. Z pewnością „stałym miejscem sprzedaży” nie będzie więc sprzedaż obwoźna lub obnośna, dokonywana np. na targowiskach, giełdach rolno-towarowych itp. Nie będzie nim również sprzedaż w wynajętym jednorazowo do tego celu kiosku, budce czy całym sklepiku. Oczywiście rolnika, który wynajmuje w sposób ciągły (np. na okres kilku miesięcy) taki kiosk czy budkę, art. 87 § 1 oraz końcowa część art. 87 § 2 ordynacji podatkowej już dotyczy i jest on zobligowany do wystawiania rachunków.

Obowiązek wystawiania rachunków, nałożony na sprzedawców w ordynacji podatkowej, nie może jednak ograniczać działalności gospodarczej nabywców. Permanentnym zjawiskiem jest odmowa wystawiania rachunków przez rolników sprzedających swoje płody rolne na targowiskach, giełdach itp. Czy zatem nabywca, prowadzący działalność gospodarczą, ma odjechać z giełdy z kwitkiem, gdyż nie znajdzie osoby, która wystawia rachunki, albo osoby je wystawiające są mniej konkurencyjne wobec innych? Moim zdaniem nie. Są bowiem przepisy regulujące te sytuacje, i to zarówno w księgowości uproszczonej, jak i pełnej.

W przypadku firm prowadzących podatkową księgę przychodów i rozchodów istnieje możliwość dokumentowania niektórych zakupów (np. produktów roślinnych i zwierzęcych nieprzerobionych sposobem przemysłowym) tzw. dowodami wewnętrznymi. Wynika to z § 14 rozporządzenia ministra finansów z 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów. Nie zawarto tam żadnych dodatkowych ograniczeń w tym zakresie. Skoro przepis szczególny zezwala na dokumentowanie takich zakupów w sposób uproszczony, to dla kupującego nie ma znaczenia norma ogólna, którą wyznacza art. 87 ordynacji podatkowej.

Z kolei podmioty prowadzące księgi rachunkowe na podstawie ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości mają w omawianym przypadku możliwość skorzystania z art. 20 ust. 4 tej ustawy. Mówi on o udokumentowaniu zakupów tzw. dowodami zastępczymi, które nie mogą dotyczyć wyłącznie operacji, których przedmiotem są zakupy opodatkowane podatkiem VAT oraz skup metali nieżelaznych od ludności. W wyroku z 18 stycznia 2001 r. (I SA/Łd 2334/98) Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że „za przypadek uzasadnionego braku możliwości uzyskania zewnętrznych, obcych dowodów źródłowych należy uznać odmowę wydania rachunku przez rolnika sprzedającego produkty zwierzęce pochodzące z własnej hodowli (art. 20 ust. 4 ustawy o rachunkowości)”.

Pytanie czytelnika dotyczyło zakupów na giełdzie rolno-towarowej. Nie było w nim mowy o sprzedaży obnośnej czy obwoźnej. W moim przekonaniu dana giełda, na którą rolnik przyjeżdża regularnie i stale, jest dla niego stałym miejscem sprzedaży. W tym wypadku powinien on wystawić rachunek na sprzedawane produkty.

Zdaję sobie oczywiście sprawę z tego, że w praktyce trudno jest wyegzekwować od rolników rachunek. Nie zmienia to jednak faktu, że mają taki obowiązek. Oczywiście, w sytuacji gdy nie można uzyskać od rolnika dokumentu potwierdzającego sprzedaż, nabywca będzie mógł wystawić odpowiednie dowody zastępcze (przy księgach rachunkowych) czy też dowody wewnętrzne (przy podatkowej księdze przychodów i rozchodów).

Adam Bartosiewicz