Pod koniec maja sprzedałem samochód firmowy za kwotę 18 500 zł netto, a za fakturę klient zapłacił gotówką. Teraz klient zadzwonił i powiedział, że musi być zrobiony przelew. Czy tę transakcję da się legalnie odkręcić? Czy można zmienić adnotację na fakturze, że zapłata nastąpiła w formie przelewu? Klient musiałby jednak wpłacić pieniądze na konto, żeby było potwierdzenie, a ja musiałbym mu oddać wpłacone pieniądze. Czy jest jakiś inny sposób? Może właściwa byłaby korekta? – pyta czytelnik.

Podatnicy nie zaliczają do kosztów uzyskania przychodów kosztu w tej części, w jakiej płatność dotycząca transakcji określonej w art. 19 ustawy – Prawo przedsiębiorców została dokonana bez pośrednictwa rachunku płatniczego (zob. art. 15d ust. 1 ustawy o CIT i art. 22p ust. 1 ustawy o PIT).

Stosownie do art. 19 ust. 1 prawa przedsiębiorców, dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem rachunku płatniczego przedsiębiorcy, w każdym przypadku gdy:

1) stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca oraz

2) jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza równowartość 15 000 zł, przy czym transakcje w walutach obcych przelicza się na złote według kursu średniego walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień przeprowadzenia transakcji.

Dokument rzetelny i niewadliwy

Faktura jest dokumentem potwierdzającym przeprowadzenie czynności objętej podatkiem od towarów i usług. Jako dokument stanowiący podstawę do ujmowania czynności w księgach podatkowych (np. ewidencja VAT, księgi rachunkowe, podatkowa księga przychodów i rozchodów) zarówno przez sprzedawcę, jak i nabywcę, a także jako dokument mogący być dowodem w postepowaniu podatkowym, faktura powinna być dokumentem wystawionym:

? rzetelnie (tzn. zgodnie z rzeczywistością, tj. zgodnie z faktycznym przebiegiem zdarzeń gospodarczych) oraz

? niewadliwie (tj. zgodnie z obowiązującymi przepisami).

W analizowanej sprawie czytelnik sprzedał samochód, otrzymując zapłatę gotówką (wartość transakcji przekroczyła 15 000 zł). Fakt otrzymania zapłaty gotówką został odnotowany na wystawionej fakturze pierwotnej. Obecnie nabywca żąda zmiany sposobu płatności z zapłaty gotówkowej na przelew. Wątpliwości czytelnika dotyczą więc kwestii, czy może wystawiać stosowną fakturę korygującą i zmienić sposób płatności z zapłaty gotówką na zapłatę przelewem.

Obowiązujące przepisy regulujące zasady wystawiania faktur nie wymagają, aby na fakturze były podawane informacje dotyczące sposobu płatności. W praktyce występują one jednak powszechnie, gdyż ułatwiają przeprowadzanie rozliczeń transakcji gospodarczych.

Skoro na fakturze znajdują się informacje dotyczące sposobu płatności i czytelnik (zbywca) na wystawionej fakturze wskazał, że nabywca zapłacił gotówka, to aby skorygować tę fakturę, muszą zaistnieć do tego podstawy.

Rabat, opust, zwrot towaru lub pomyłka

Stosownie do art. 106j ust. 1 ustawy o VAT, w przypadku gdy po wystawieniu faktury:

1) udzielono obniżki ceny w formie rabatu, o której mowa w art. 29a ust. 7 pkt 1 ustawy o VAT,

2) udzielono opustów i obniżek cen, o których mowa w art. 29a ust. 10 pkt 1 ustawy o VAT,

3) zwrócono podatnikowi towary i opakowania,

4) wrócono nabywcy całość lub część zapłaty, o której mowa w art. 106b ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT,

5) podwyższono cenę lub stwierdzono pomyłkę w cenie, stawce, kwocie podatku lub w jakiejkolwiek innej pozycji faktury

– podatnik wystawia fakturę korygującą.

Nie ma podstaw

W analizowanej sprawie niewątpliwie nie mamy do czynienia z przypadkami wskazanymi w art. 106j ust. 1 pkt 1-3 ustawy o VAT. Nie mamy tutaj do czynienia także z przypadkiem wskazanym w art. 106j ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT, gdyż dotyczy on tylko korekt faktur zaliczkowych w razie zwrotu zaliczki, a w opisanej przez czytelnika sprawie nie mieliśmy do czynienia z zaliczką i fakturą zaliczkową, lecz z fakturą potwierdzającą dostawę towaru oraz zapłatę za tę dostawę. A zatem nawet, gdyby zbywca zwrócił nabywcy zapłatę otrzymaną w formie gotówki, to i tak nie byłoby to podstawą do skorygowania wystawionej faktury na podstawie art. 106j ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT.

Wreszcie, w analizowanie sprawie nie mamy do czynienia z przypadkiem wymienionym w art. 106j ust. 1 pkt 5 ustawy o VAT. Nie doszło tutaj bowiem do zaistnienia pomyłki w jakiejkolwiek pozycji faktury. Na wystawionej fakturze czytelnik wskazał jako sposób zapłaty gotówkę, gdyż faktycznie ją otrzymał. Faktura rzetelnie udokumentowała w tym zakresie faktyczny przebieg transakcji. Z pomyłką mielibyśmy do czynienia w sytuacji, gdyby na fakturze jako sposób zapłaty była wskazana gotówka, natomiast faktycznie zbywca otrzymałby zapłatę w formie przelewu na konto bankowe, co znajdowałoby potwierdzenie w wyciągach bankowych.

Groźba odpowiedzialności

Z tego względu, moim zdaniem, nie istnieją podstawy do skorygowania wystawionej faktury. Wystawienie faktury korygującej, w wyniku której zmieniony zostałby w analizowanej sprawie sposób zapłaty z gotówki na przelew bankowy grozi uznaniem faktury (łącznie z fakturą korygującą) za nierzetelną. Grozi to odpowiedzialnością karną skarbowa. Ponadto, organy podatkowe mogą zakwestionować u nabywcy prawo do odliczenia VAT z nierzetelnej faktury.

Nadużycie prawa i obejście przepisów

W analizowanie sprawie skorygowanie faktury, w wyniku czego zmieniony zostałby sposób zapłaty z gotówki na przelew bankowy może zostać uznane przez organy podatkowe za działanie noszące cechy nadużycia prawa lub przeprowadzone w celu obejścia przepisów. Płacąc za samochód gotówką, nabywca pozbawił się możliwości zaliczenia poniesionych z tego tytułu wydatków do kosztów uzyskania przychodów (czy to wprost, czy poprzez odpisy amortyzacyjne), gdyż z uwagi na wartość transakcji (ponad 15 000 zł) taką możliwość wyłączają przepisy art. 15d ustawy o CIT i art. 22p ustawy o PIT.

Organy podatkowe mogą zatem uznać, że skorygowanie faktury, gdzie w wyniku korekty zmieniony zostałby sposób zapłaty z gotówki na przelew bankowy, miała na celu obejście przepisów art. 15d ustawy o CIT i art. 22p ustawy o PIT.

Organy podatkowe mogą zatem uznać, że nie istniały podstawy do wystawienia korekty przedmiotowej faktury, a wystawiona ewentualnie faktura korygującaą nosi cechy nadużycia prawa. ?

Autor jest doradcą podatkowym

Podstawa prawna:art. 106j ust. 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. DzU z 2017 r., poz. 1221 ze zm.), art. 15d ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. DzU z 2017 r., poz. 2343 ze zm.), art. 22p ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. DzU z 2018 r., poz. 200 ze zm.), art. 19 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (DzU z 2018 r., poz. 646)

Zmniejszenie kosztów albo zwiększenie przychodów

W myśl art. 15d ust. 2 ustawy o CIT i art. 22p ust. 2 ustawy o PIT, w przypadku zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów kosztu w tej części, w jakiej płatność dotycząca transakcji określonej w art. 19 prawa przedsiębiorców została dokonana bez pośrednictwa rachunku płatniczego, podatnicy: 1) zmniejszają koszty uzyskania przychodów albo 2) w przypadku braku możliwości zmniejszenia kosztów uzyskania przychodów - zwiększają przychody – w miesiącu, w którym została dokonana płatność bez pośrednictwa rachunku płatniczego. Przepisy art. 15d ust. 1 i 2 ustawy o CIT i art. 22p ust. 1 i 2 ustawy o PIT stosuje się odpowiednio w przypadku nabycia lub wytworzenia środków trwałych albo nabycia wartości niematerialnych i prawnych (zob. art. 15d ust. 3 pkt 1 ustawy o CIT i art. 22p ust. 3 pkt 1 ustawy o PIT). ?