Zgodnie z ogólną obowiązującą zasadą podstawą opodatkowania w CIT jest dochód po doliczeniu m.in. darowizn na cele określone w ustawie z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, tj. organizacjom wskazanym w tej ustawie lub równoważnym określonym w przepisach regulujących działalność pożytku publicznego, obowiązujących w innym niż Polska państwie członkowskim UE lub innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, prowadzącym działalność pożytku publicznego w sferze zadań publicznych i realizującym te cele.

Kto może być beneficjentem

Darczyńca, będący podatnikiem CIT, ma możliwość odliczenia wartości darowizny od dochodu. Musi to jednak nastąpić pod pewnymi warunkami.

Ustawa o CIT wskazuje na katalog podmiotów, na rzecz których musi być przekazana darowizna, aby pomniejszała podstawę opodatkowania. Do tych okoliczności ustawa o CIT zalicza przekazanie:

1. na cele określone w art. 4 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie,

2. organizacjom, o których mowa w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie, lub równoważnym organizacjom określonym w przepisach regulujących działalność pożytku publicznego, obowiązujących w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, prowadzącym działalność pożytku publicznego w sferze zadań publicznych, realizującym te cele,

3. na cele kultu religijnego

– w przypadku, gdy kwota ta nie przekracza 10 proc. dochodu, ustalonego zgodnie z ustawą o CIT.

Jak wynika z ww. katalogu podmiotów, obdarowany nie musi mieć statusu organizacji pożytku publicznego. Dla celów skorzystania z odliczenia wystarczające jest prowadzenie działalności która wypełnia definicję działalności pożytku publicznego.

Remont kaplicy i zakup pastorału

Sam fakt przekazania darowizny na rzecz kościelnej osoby prawnej nie uprawnia darczyńcy do obniżki dochodu z tytułu darowizn. Darowizna musi być przekazana na ściśle określony cel, to jest na cel kultu religijnego (>patrz ramka), np. na budowę, rozbudowę czy remont kościoła, jego wyposażenie, zakup przedmiotów liturgicznych. Adresatami tych darowizn są w szczególności: kościoły, związki religijne i kościelne osoby prawne (zakony, parafie itd.). Stanowisko to znajduje potwierdzenie między innymi w interpretacji indywidualnej dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 6 października 2010 r. (ILPB4/423-83/10-3/MC).

Trzeba ustalić wartość

W przypadku darowizny w formie pieniężnej nie ma problemu w określeniu jej wartości, gdyż wynika ona z kwoty przekazanych środków pieniężnych. Możliwe jest również przekazanie darowizny w formie rzeczowej. W takim przypadku wartość świadczenia darczyńcy ustala się jako wartość rynkową, którą określa się na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca transakcji. Przyjmuje się, że pojęcie wartości rynkowej należy wiązać z obrotem rzeczywistym. Chodzi o ceny, które można uzyskać w zwyczajnym obrocie gospodarczym. Nie można posłużyć się hipotetycznymi cenami, niemożliwymi do uzyskania. Istnieje bowiem ryzyko, że organ podatkowy wezwie strony darowizny do zmiany tej wartości lub wskazania przyczyn uzasadniających podanie ceny znacznie odbiegającej od wartości rynkowej. W razie nieudzielenia odpowiedzi lub niewskazania przyczyny, które uzasadniają cenę znacznie odbiegającą od rynkowej, organ podatkowy określi wartość z uwzględnieniem opinii biegłego lub biegłych. Jeżeli wartość określona w ten sposób odbiega co najmniej o 33 proc. od wartości określonej przez darczyńcę, to poniesie on koszty opinii.

Uwzględnia się VAT

Jeżeli darowizna jest opodatkowana VAT, to za kwotę darowizny uważa się wartość przedmiotu darowizny wraz z tym podatkiem, jednak tylko w takiej części, w jakiej podatek należny przekracza kwotę podatku naliczonego, którą darczyńca ma prawo odliczyć zgodnie z przepisami ustawy o VAT z tytułu dokonania tej darowizny.

Potrzebny jest dowód wpłaty

Odliczenie darowizn, o których mowa w ustawie o CIT, stosuje się, jeżeli wysokość darowizny jest udokumentowana dowodem wpłaty na rachunek płatniczy obdarowanego lub jego rachunek w banku, inny niż rachunek płatniczy, a w przypadku darowizny innej niż pieniężna - dokumentem, z którego wynika wartość tej darowizny oraz oświadczeniem obdarowanego o jej przyjęciu.

Obdarowany wykorzysta gdy zechce

Co ważne, w orzecznictwie krajowych sądów administracyjnych powszechnie przyjmuje się, że fakt przekazania lub nieprzekazania przez obdarowanego otrzymanej darowizny na odpowiednie cele nie ma wpływu na możliwość odliczenia od dochodu przez darczyńcę dokonanej darowizny. Istotny jest bowiem wyłącznie cel na jaki darczyńca przekazał swoje środki pieniężne (wyrok NSA oz. w Katowicach z 4 kwietnia 2000 r., I SA/Ka 1763/98; wyrok NSA oz. w Krakowie z 24 kwietnia 1997 r., I SA/Kr 1257/96; wyrok NSA oz. w Łodzi z 17 kwietnia 1998 r., I SA/Łd 1188/96).

Ujęcie w kosztach wykluczone

Darowizny nie można odliczyć od dochodu, gdy podatnik zaliczył jej wartość do kosztów uzyskania przychodów na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 14 ustawy o CIT. Wszelkiego rodzaju darowizny i inne ofiary nie są uznawane za koszty uzyskania przychodu. Przepis ten jednak przewiduje kilka wyjątków: m.in. kosztem uzyskania przychodów są koszty wytworzenia lub cena nabycia produktów spożywczych, przekazanych przez producenta na rzecz organizacji pożytku publicznego, z przeznaczeniem wyłącznie na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez te organizacje. Zaliczenie wartości darowizny zgodnie z tymi przepisami do kosztów uzyskania przychodów powoduje, że podatnik nie może już powtórnie odliczyć tych kwot od dochodu.

Fundator nie skorzysta

Co ważne, w świetle przepisów ustawy o CIT za darowiznę nie uznaje się wniesienia przez fundatora składników majątku, które stanowią fundusz założycielski fundacji. Środki te są bowiem wnoszone przez fundatora w wykonaniu zobowiązania wynikającego z aktu ustanowienia fundacji. W takim przypadku fundator nie ma możliwości odliczenia od podstawy opodatkowania wartości wnoszonej na kapitał założycielski fundacji (por. interpretację indywidualną dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 4 kwietnia 2017 r., 1462-IPPB5.4510.13. 2017.1.JC). Nie ma natomiast przeszkód, aby odliczyć darowiznę na rzecz fundacji, której założycielem jest podatnik. Warunkiem jest jednak to, aby zostały spełnione inne, wymienione wcześniej przesłanki odnoszące się zarówno do samej fundacji, jej działalności, jak i darowizny.

Odliczanie także w trakcie roku

Co do zasady, podatnik ustala podstawę opodatkowania pod koniec roku podatkowego i na tej podstawie odlicza darowiznę od dochodu. Należy jednak pamiętać, że dochód ustalany jest również podczas odprowadzania miesięcznych zaliczek na podatek dochodowy. Jednocześnie ustawodawca nie wykluczył możliwości odliczenia darowizny już w deklaracjach zaliczki na podatek. Co ważne, gdy podatnik skorzysta z tej możliwości, a pod koniec roku osiągnie stratę, należny zwrot nadpłaty podatku dochodowego otrzyma pomniejszony o wartość odliczenia w trakcie roku. Jednocześnie nadal zobowiązany jest do złożenia formularza CIT-D, o którym mowa poniżej.

Obie strony składają CIT-D

Informacja o darowiznach otrzymanych lub przekazanych przez podatnika CIT składana jest na formularzu CIT–D.

Zgodnie z art. 18 ust. 1 pkt 1g ustawy o CIT, podatnicy korzystający z odliczenia darowizn są obowiązani wykazać w rocznym zeznaniu CIT-8, kwotę przekazanej darowizny, kwotę dokonanego odliczenia oraz dane pozwalające na identyfikację obdarowanego, w szczególności jego nazwę, adres i numer identyfikacji podatkowej lub numer uzyskany w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, w którym obdarowany ma siedzibę, służący dla celów podatkowych identyfikacji.

—Miłosz Szulc jest doradcą podatkowym, starszym konsultantem w dziale prawnopodatkowym PwC

—Maciej Fiedorczuk jest konsultantem w dziale prawnopodatkowym PwC

podstawa prawna: art. 18 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. DzU z 2017 r. poz. 2343 ze zm.)

podstawa prawna: ustawa z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 1817 ze zm.)

podstawa prawna: art. 888 § 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jedn. DzU z 2017 r., poz. 459 ze zm.)

Umowa darowizny jest uregulowana w kodeksie cywilnym

Zgodnie z art. 888 § 1 kodeksu cywilnego przez umowę darowizny należy rozumieć zobowiązanie darczyńcy do bezpłatnego spełnienia świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku. Świadczenie darczyńcy może polegać zwłaszcza na przeniesieniu własności, użytkowania wieczystego, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, przelewie wierzytelności, zwolnieniu z długu, przejęciu długu, zrzeczeniu się ograniczonego prawa rzeczowego lub zmianie pierwszeństwa takiego prawa. Skutkiem przekazania darowizny jest więc bezpłatne zwiększenie aktywów obdarowanego albo zmniejszenie jego pasywów.

Kult religijny, czyli co konkretnie

Wątpliwości może budzić interpretacja definicji kultu religijnego. Kierując się powszechnym znaczeniem tego pojęcia, można pokusić się o stwierdzenie, że oznacza to zewnętrzny aspekt religijny.

Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych nie zawiera definicji pojęcia „kult religijny". W takiej sytuacji należy przyjąć definicję słownikową lub encyklopedyczną. I tak, Nowa encyklopedia powszechna PWN Wydawnictwa Naukowego PWN S.A. (http://encyklopedia.pwn.pl/) hasło „kult" w znaczeniu religioznawczym definiuje następująco: „Całokształt praktyk obrzędowych, za których pośrednictwem wyznawcy religii manifestują cześć dla sacrum w aktach uwielbienia, błagania i dziękczynienia (...). W kulcie można wyodrębnić przedmiot kultu, osoby sprawujące kult, obiekty i sprzęty kultowe oraz czynności kultowe (...)".

Natomiast według Słownika języka polskiego (PWN Warszawa 1978 r.), kult religijny oznacza „zewnętrzny aspekt religii w odróżnieniu od teoretycznej doktryny; ogół obrzędów religijnych jakiejś religii, całokształt czynności religijnych". W myśl podanej definicji, celom kultu religijnego służą zarówno te działania, które odnoszą się do praktyk, obrzędów i uroczystości religijnych, jak też dotyczące obiektów sakralnych i związanej z nimi infrastruktury.