Minął rok od wybuchu wojny w Ukrainie. Zaowocował on największą po II wojnie światowej migracją uchodźców w Europie. Wielu z nich zatrzymało się w Polsce.
– W związku z konfliktem zbrojnym w Ukrainie nasz rynek pracy wzbogacił się o niespotykaną do tej pory liczbę obywateli tego państwa. Mówi się o kilkuset tysiącach osób, których zatrudnienie w Polsce może być legalizowane na uproszczonych zasadach – wskazuje dr Michał Kacprzyk, radca prawny kierujący działem imigracyjnym w kancelarii Raczkowski.
Zapytaliśmy ekspertów, jakie przepisy dotyczące zatrudnienia sprawdziły się w tej sytuacji najlepiej. Wszyscy zgodnie wskazali na powiadomienia o powierzeniu pracy.
– Zdecydowanie najważniejszym elementem tzw. specustawy ukraińskiej (tj. ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa) było wprowadzenie możliwości legalizacji zatrudnienia za pomocą tzw. powiadomień o powierzeniu wykonywania pracy, rejestrowanych na portalu praca.gov.pl – wskazuje radca prawny Przemysław Ciszek, partner w kancelarii C&C.
O czym konkretnie mowa?
Radca prawny Maciej Zabawa z kancelarii PCS Paruch Chruściel Schiffter Stępień Kanclerz | Littler tłumaczy, że chodzi o mechanizm ułatwiający obywatelom Ukrainy podjęcie zatrudnienia w Polsce z pominięciem obowiązku posiadania odpowiedniego zezwolenia na pracę czy też wpisu oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy do ewidencji oświadczeń.
– W związku z tym nie jest potrzebne dopełnienie żadnych uprzednich formalności ani przez firmę, ani przez cudzoziemca – wskazuje ekspert.
Jak jednak zwraca uwagę mec. Zabawa, nie oznacza to, że wszyscy obywatele Ukrainy uzyskali w Polsce bezwarunkowe prawo do pracy. Specustawa ukraińska ściśle określa warunki skorzystania z tego mechanizmu. Jakie?
– Po pierwsze, może być on wykorzystywany tylko przez obywatela Ukrainy, który przebywa w Polsce zgodnie z prawem. Po drugie, zatrudnienie takiego cudzoziemca będzie legalne, tylko jeśli firma powiadomi o podjęciu pracy przez tę osobę właściwy (dla swojej siedziby lub miejsca zamieszkania) urząd pracy. Musi to zrobić w ciągu 14 dni za pośrednictwem portalu praca.gov.pl – wyjaśnia mecenas.
Przy czym mec. Przemysław Ciszek przyznaje, że początkowo powiadomienia miały bardziej elastyczny charakter.
– Wówczas rejestrowany był sam fakt powierzenia pracy wraz z nielicznymi warunkami dotyczącymi zatrudnienia. Później dodano m.in. obowiązek wskazywania w powiadomieniu liczby godzin pracy danej osoby w miesiącu oraz doprecyzowano, że praca jest legalna, o ile jej rzeczywisty wymiar nie będzie niższy od wskazanego w powiadomieniu – tłumaczy ekspert.
Jak tłumaczy mec. Przemysław Ciszek, rozwiązanie to pozwoliło bardzo szybko, bez zbędnych formalności i co najważniejsze bezpłatnie, legalizować zatrudnienie zarówno tym obywatelom Ukrainy, którzy byli w Polsce już wcześniej, jak i wysiedleńcom.
Mec. Maciej Zabawa wskazuje z kolei na bardzo pozytywny wpływ przepisów w tym zakresie na organizację pracy polskich organów administracji publicznej.
– Po pierwsze, złożenie powiadomienia nie wymaga podejmowania żadnych czynności przez urząd pracy, w szczególności prowadzenia postępowań wyjaśniających. Po drugie, atrakcyjność tej formy legalizacji zatrudnienia odciążyła pracowników organów właściwych dla zezwoleń na pracę i oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi ze spraw ukraińskich. Pozwoliła im skoncentrować wysiłki na sprawach cudzoziemców z innych państw i jednocześnie skrócić rzeczywisty czas trwania postępowań w tych sprawach – wyjaśnia ekspert.
Mecenas Michał Kacprzyk jako jeden z plusów wskazuje też szeroki krąg uprawnionych.
– Na takich samych zasadach jak Ukrainiec pracę może podjąć bowiem jego małżonek mający inne obywatelstwo. Musi tylko wjechać legalnie do Polski z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi w okresie od 24 lutego 2022 r. Możliwe jest zatem wykorzystanie tego mechanizmu przy legalizacji pracy osób o innym obywatelstwie – dodaje.
Mec. Maciej Zabawa uważa, że regulacja pozwala na względnie swobodne kształtowanie warunków pracy tych osób.
– W przypadku zezwoleń na pracę i oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemiec ma obowiązek realizować swoje zadania co do zasady tylko na warunkach określonych w tych dokumentach. W przypadku powiadomienia ważne jest głównie zachowanie wymogów dotyczących wymiaru czasu pracy – dodaje.
Dlatego jak wskazuje mec. Ciszek, firmy mają nadzieję, że ten sposób legalizacji zostanie w polskim prawie na dłużej.
– Choć analizując bieżące wersje projektów ustawy o zatrudnianiu cudzoziemców, jest to wątpliwe – mówi.
Mecenas Maciej Zabawa dodaje natomiast, że pomimo ogromnych plusów omawianej regulacji zasadniczym problemem jest to, że przywilej złożenia powiadomienia przysługuje wyłącznie pracodawcom mającym swoje siedziby lub miejsca zamieszkania w Polsce.
– Prawo do pracy obywateli Ukrainy podlega zatem znacznemu ograniczeniu, gdyż nie mogą jej świadczyć w ramach delegowania na rzecz pracodawców zagranicznych – dodaje.
Czytaj więcej
Niemal 2 mln uchodźców skorzystało z gościny w polskich domach i w miejscach zbiorowego zakwatero...
Cudzoziemcy ubezpieczeni w ZUS
1,063 mln – to liczba ubezpieczonych w ZUS obcokrajowców na koniec grudnia 2022 r., w tym:
- 745 980 osób zgłoszonych do ubezpieczenia emerytalnego i rentowych ma obywatelstwo ukraińskie,
- 428 633 Ukraińców zarejestrowanych w ZUS to osoby zatrudnione na umowę o pracę,
- 10 038 obywateli Ukrainy opłaca składki z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.
