Nowy obowiązek jest wynikiem regulacji przyjętych w Dyrektywie UE/2014/95, którą kraje członkowskie Unii Europejskiej mają obowiązek implementować do 6 grudnia 2016 roku. Podstawowym zadaniem Dyrektywy jest zwiększanie transparentności informacyjnej w zakresie społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw (corporate social responsibility, CSR). Ma ona służyć ujawnieniu inwestorom i opinii publicznej tych pozafinansowych aspektów prowadzenia działalności, do których dotychczas nie mieli dostępu. Obejmuje to przede wszystkim politykę spółki wobec środowiska, sprawy pracownicze czy ryzyko korupcji.

Zasady ładu

Sama idea sprawozdawczości niefinansowej nie jest w Polsce nowa. Pojawiła się ona już dużo wcześniej wraz z napływem międzynarodowych korporacji do Polski dla których CSR był już wówczas standardem. Dyrektywa UE/2014/95 jest wyrazem przekonania, że sukces w biznesie nie zależy jedynie od wyników finansowych, ale także od tego jak traktujemy swoich pracowników czy środowisko. Od strony regulacyjnej, sprawozdawczość niefinansowa znana jest również od kilku lat na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Zgodnie z regulaminem Giełdy, każda notowana spółka powinna stosować zasady ładu korporacyjnego, które zostały przyjęte w Kodeksie Dobrych Praktyk GPW.

Zgodnie z projektem nowelizacji ustawy o rachunkowości, nowe obowiązki informacyjne będą dotyczyć spółek w których zatrudnienie przekracza 500 osób, a suma aktywów bilansowych na koniec roku obrotowego przekracza 85 mln zł, albo odpowiednio 170 mln zł przy sprzedaży towarów i produktów. W przypadku grup kapitałowych, dla których sporządzane są skonsolidowane sprawozdania finansowe, ten próg został ustalony odpowiednio na poziomie 102 mln zł, i 204 mln zł w przypadku uzyskiwania dochodów ze sprzedaży. W praktyce szacuje się, że nowa regulacja obejmie ok. 300 największych polskich spółek.

Będą oświadczenia

Każda z nich – poza dotychczasowym wykonywaniem obowiązków informacyjnych – będzie zobowiązana do przygotowania oświadczenia o informacjach niefinansowych. Oświadczenie będzie stanowiło element sprawozdania z działalności spółki, oraz obejmowało opis modelu biznesowego spółki, podstawowe wskaźniki niefinansowe, opis polityki spółki wobec zagadnień społecznych, pracowniczych, środowiskowych, ryzyka korupcji oraz praw człowieka. Dodatkowo spółka będzie musiała opublikować opis procedury należytej staranności oraz istotnych ryzyk związanych z wyżej wymienionymi politykami.

Stosuj albo wyjaśnij

Obowiązek raportowania informacji niefinansowych będzie oparty na formule comply or explain (‚,stosuj albo wyjaśnij"), funkcjonującej już na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Oznacza to, że w przypadku niestosowania przez spółkę którejkolwiek z polityk (np. dotyczącej środowiska) – spółka będzie musiała takie zaniechanie uzasadnić.

Sporządzając oświadczenie na temat informacji niefinansowych, spółka zachowa swobodę co do formy w jakiej przedmiotowe informacje zostaną udostępnione. Może ona według własnego uznania polegać zarówno na standardach krajowych, unijnych lub międzynarodowych (jak np. ISO 26000, GRI czy AA 1000). Dodatkowo oświadczenie zawarte w sprawozdaniu z działalności nie jest jedyną właściwą formą dla publikowania informacji niefinansowych. Zgodnie z nowelizacją będzie to możliwe także za pośrednictwem strony internetowej. W takim przypadku spółka będzie zobowiązana do sporządzenia odrębnego sprawozdania, które zostanie opublikowane na stronie w terminie 6 miesięcy od dnia bilansowego.

Budowanie wizerunku

W ostatnich latach można zaobserwować wyraźny trend wzrostu popularności CSR wśród polskich spółek. Spółki dostrzegają, że budowanie pozytywnego wizerunku i wdrażanie określonych działań o charakterze niekomercyjnym ma coraz większe znaczenie zarówno społeczne, jak i biznesowe. Ponadto dobrze wykonywane raportowanie społeczne niesie korzyści nie tylko dla otoczenia, ale także dla samej spółki. Tworzenie regulacji wewnętrznych pozwala bardziej świadomie i efektywnie zarządzać przedsiębiorstwem, a także reagować na potencjalne zagrożenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Zgodnie z raportem „Odpowiedzialny biznes w Polsce" przygotowanym przez Forum Odpowiedzialnego Biznesu za 2015 rok, w ostatnim roku aż 137 spółek zgłosiło wprowadzenie nowej praktyki na rzecz rozwoju m.in. ładu organizacyjnego, środowiska, czy praw człowieka. Łączna liczba zgłoszonych praktyk w ramach różnych sektorów wyniosła 454. Coraz większa liczba praktyk realizowana jest przez spółki długofalowo, jak na przykład ustanowienie zasad ładu korporacyjnego, czy kodeksów etyki.

Dla rozwoju raportowania niefinansowego ważne jest także zaangażowanie instytucjonalne. Od kilku lat idea odpowiedzialnego biznesu popularyzowana jest w Polsce przez różne organizacje. Za ich wsparciem organizowane są konferencje mające na celu propagowanie wiedzy na temat CSR, a także konkursy dla ukoronowania działań tych spółek, które z raportowaniem społecznym radzą sobie najlepiej. Pomoc dla spółek w zakresie sprawozdawczości oferuje także Ministerstwo Rozwoju.

Wpływ na wartość spółek

Szczególne znaczenie raportowania niefinansowego należy upatrywać względem spółek, których papiery wartościowe notowane są na giełdzie. Nowy rodzaj ujawnianych informacji może stanowić dodatkową zachętę dla inwestora, który dotychczas mógł polegać jedynie na danych finansowych. Raportowanie niefinansowe będzie zatem uzupełniać obraz spółki o dane, których nie można wyczytać ze sprawozdań finansowych, jak i raportów bieżących. Analizując dotychczasową praktykę w zakresie raportowania społecznego, można przyjąć, że spółki trwałe zaangażowane w prowadzenie transparentnej i kompleksowej polityki informacyjnej uznawane są za stabilniejsze, a zatem atrakcyjniejsze dla inwestorów. Prowadzenie raportowania społecznego powinno dodatkowo wzmacniać zaufanie w relacjach spółka – inwestor, a nawet przekładać się na lepszą wycenę papierów wartościowych tych spółek, które wykonują obowiązki informacyjne z należytą starannością.

Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie już od kilku lat prowadzi działania na rzecz promocji CSR. Główną inicjatywą Giełdy był zapoczątkowywany w 2009 roku RESPECT Index, który jako pierwszy taki wskaźnik w Europie Wschodniej obejmuje spółki z głównego rynku wyróżniające się w zakresie ładu korporacyjnego oraz transparentności informacyjnej. Sam indeks poza tym, że stanowi wyróżnienie dla uwzględnionych na nim spółek, to niewątpliwie pełni rolę istotnego wskaźnika dla profesjonalnych inwestorów.

Zdaniem autora

Adam Marszałek, prawnik z kancelarii DLA Piper i doktorant UKSW – Katedra Prawa Finansowego i Ekonomii

Dyrektywa UE 2014/95 stanowi istotny impuls na drodze rozwoju sprawozdawczości niefinansowej w Polsce.

Po pierwsze, pomimo istnienia pewnej praktyki w zakresie CSR – brak było dotychczas powszechnych regulacji prawnych, które przedmiotowe zagadnienie regulowałaby w sposób kompleksowy. Jeżeli spółki decydowały się na upublicznianie własnych działań względem środowiska, lub ryzyk korupcyjnych to wynikało to co do zasady z ich dobrej woli (ewentualnie regulaminu Giełdy w przypadku spółek notowanych). Od 2017 roku taki obowiązek będzie wynikał wprost z ustawy.

Po drugie, należy oczekiwać że nowelizacja ustawy o rachunkowości spowoduje wypracowanie jednego, modelowego standardu sprawozdawczego. Dotychczas, niektóre spółki, nawet jeżeli podejmowały się konstruowania własnych niefinansowych standardów sprawozdawczych to w praktyce robiły to często w odniesieniu do jedynie wybranych aspektów swojej działalności. Zgodnie z nowelizacją każda spółka powinna wypowiedzieć się co do tego samego aspektu swojej działalności. To z kolei pozwoli na stwierdzenie czy dana spółka przestrzega CSR, ale także ułatwi porównanie, czy realizacja polityki określonej spółki mieści się w standardach rynkowych.

Po trzecie, Dyrektywa stanowi kolejne narzędzie w rękach prawodawcy do walki z asymetrią informacyjną na rynku kapitałowym. W świetle nowych obowiązków, zarządy spółek będą zobowiązane do informowania o sprawach, które dotychczas mogły zostać publicznie przemilczane (np. postępowanie z odpadami). A zatem informacja niefinansowa będzie uzupełniać wyobrażenie o spółce, jakie można było sobie wyrobić jedynie w oparciu o dane finansowe. To z kolei będzie działało na korzyść inwestorów, jak i samych spółek, o ile nowe obowiązki będą wykonywać prawidłowo.