Spółka zatrudnia na podstawie umów o pracę osoby fizyczne wykonujące pracę w terenie (tzw. pracowników mobilnych). Każdy z nich ma w umowie o pracę zdefiniowane miejsce pracy jako obszar, którego wielkość jest ustalona na podstawie przyjętego przez pracodawcę podziału terytorialnego kraju i uzależniona od przypisanych pracownikowi obowiązków. W szczególnych przypadkach miejsce pracy może obejmować terytorium całego kraju. Charakter zadań wykonywanych przez pracowników w ramach stosunku pracy wiąże się z licznymi przejazdami w związku z wizytami w sklepach i u kontrahentów. Spółka nie traktuje tego typu przejazdów oraz wizyt jako podróży służbowych w rozumieniu kodeksu pracy. Wyjaśniła jednak, że uwzględniając efektywność pracy pracowników i ich mobilność, a także ekonomiczną racjonalność działalności, w uzasadnionych przypadkach nie wracają oni na noc do miejsca zamieszkania. Nocują w miejscu umożliwiającym efektywne zakończenie pracy jednego dnia i jej rozpoczęcie w dniu kolejnym. Koszty takiego noclegu ponoszone są przez spółkę. Firma zapytała, czy noclegi te będą dla pracowników przychodem ze stosunku pracy podlegającym PIT i czy ciążą na niej obowiązki płatnika.
Fiskus odpowiedział, że tak. Jego zdaniem prawo pracy nie stawia przeszkód, aby katalog świadczeń związanych z pracą obowiązujący u danego pracodawcy przewidywał zapewnienie pracownikowi wyżywienia, noclegu bądź zwrot kosztów noclegu związanego z wykonywaniem zadań służbowych poza miejscowością zamieszkania. Urzędnicy przekonywali przy tym, że zapewnienie tego rodzaju świadczeń nie należy do obowiązków pracodawcy. Dlatego zwrot pracownikowi zwiększonych kosztów wykonywania pracy (niemający charakteru wynagrodzenia za pracę), jest dla zatrudnionego dodatkowym świadczeniem. Fiskus stwierdził, że finansowane przez spółkę noclegi pracowników związane z wykonywaniem przez nich obowiązków służbowych wynikających z umowy o pracę są przychodem ze stosunku pracy.
Spółka zaskarżyła interpretację, a WSA w Poznaniu przyznał jej rację. Odwołał się do wyroku TK z 8 lipca 2014 r. (K 7/13) w sprawie tzw. nieodpłatnych świadczeń. W jego uzasadnieniu Trybunał sprecyzował, że za przychód pracownika mogą być uznane tylko takie świadczenia, które zostały spełnione za jego zgodą i w jego interesie (a nie w interesie pracodawcy), przyniosły mu korzyść w postaci powiększenia aktywów lub uniknięcia wydatku, który musiałby ponieść. Ponadto korzyść musi być wymierna i przypisana indywidualnemu pracownikowi (nie jest dostępna w sposób ogólny dla wszystkich podmiotów). W tym kontekście, w ocenie WSA, skorzystanie przez pracownika ze świadczenia w postaci noclegu, nawet wykupionego przez niego samodzielnie, nie jest świadczeniem spełnionym w interesie zatrudnionego, ale w interesie pracodawcy. Skarżąca firma podkreśliła bowiem, że codzienne powroty pracowników do miejsca zamieszkania byłyby dla niej, a także samych zatrudnionych, nieuzasadnione ekonomicznie. Powodowałyby konieczność spędzania każdego dnia dodatkowego czasu w podróży.
Sąd nie miał wątpliwości, że sporne świadczenie nie przynosi wprost pracownikowi korzyści w postaci powiększenia aktywów lub uniknięcia wydatków, które musiałby ponieść. Zapewnienie noclegów pracownikom leży bowiem wyłącznie w interesie pracodawcy, a nie pracowników. Ponoszenie przez pracodawcę wydatków w celu zapewnienia noclegów pracownikowi przynosi firmie konkretną i wymierną korzyść w postaci prawidłowo i wydajnie wykonanej przez pracownika pracy.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 17 września 2015 r. (I SA/Po 266/15).
Komentarz eksperta
Piotr Hanuszewski, ekspert podatkowy w zespole ds. PIT w KPMG w Polsce
Komentowany wyrok jest potwierdzeniem w zasadzie ukształtowanej już, korzystnej dla pracowników mobilnych linii orzeczniczej. Skład orzekający słusznie uznał, że tego typu świadczenia nie mogą zostać uznane za podlegający opodatkowaniu przychód ze stosunku pracy. Korzystanie z noclegu zapewnionego przez pracodawcę nie może zostać uznane za przychód pracownika. Świadczenie to jest podyktowane wyłącznie interesem pracodawcy.
Omawiane orzeczenie jest kolejnym z wielu korzystnych dla podatników orzeczeń sądów administracyjnych wydanych na podstawie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 8 lipca 2014 r. (K 7/13), w którym TK orzekł o warunkach niezbędnych do opodatkowania nieodpłatnych świadczeń pracowniczych zapewnionych przez pracodawcę. Na uwagę zasługuje to, że skład orzekający WSA w Poznaniu w uzasadnieniu do wyroku potwierdził wprost istnienie ukształtowanej linii orzeczniczej, zwracając uwagę organowi podatkowemu na bezzasadne pominięcie dotychczasowych orzeczeń TK i NSA.
Sąd administracyjny w Poznaniu potwierdził tym samym pogląd Ministerstwa Finansów w przedmiotowej sprawie. W odpowiedzi na pismo rzecznika praw obywatelskich z 7 maja 2015 r. (V.511.981.2014.EG) wiceminister Jarosław Neneman potwierdził, że zapewnienie przez pracodawcę noclegu dla pracowników mobilnych nie stanowi przychodu dla pracownika. Wiceminister wyraził wówczas opinię, że do momentu ewentualnej nowelizacji przepisów o PIT to właśnie wykładnia prawa (linia orzecznicza) będzie stanowiła potwierdzenie przyjętego przez sądy administracyjne podejścia, korzystnego dla pracowników.
Jednak organy podatkowe wydające interpretacje w imieniu ministra finansów zdają się w dalszym ciągu nie respektować tego stanowiska. W interpretacjach podatkowych wciąż dominuje pogląd, że należy rozpoznać przychód po stronie pracownika w przypadku zapewnienia mu nieodpłatnych świadczeń, w tym noclegu. Mimo to należy oczekiwać, że ukształtowana linia orzecznicza oraz stanowisko resortu finansów znajdą odzwierciedlenie w interpretacjach. Zakończy to wówczas rozbieżność pomiędzy stanowiskami sądów administracyjnych i organów podatkowych w omawianej kwestii. Do tego momentu pracodawcy oraz pracownicy będą zmuszeni do dochodzenia swoich praw przed sądami, przez zaskarżanie negatywnych interpretacji prawa podatkowego.