Dłużnik może złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego

Dłużnik może złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego m.in. w następujących przypadkach (pozostałe – określone w k.c. – pomijam):

- jeżeli wskutek okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności (czyli nie można mu postawić zarzutu niedbalstwa), nie wie, kto jest wierzycielem, albo nie zna jego miejsca zamieszkania lub siedziby >patrz przykład 1 i 2;

- jeżeli wierzyciel nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych ani przedstawiciela uprawnionego do przyjęcia świadczenia >patrz przykład 3;

- jeżeli powstał spór, kto jest wierzycielem >patrz przykład 4;

- jeżeli z powodu innych okoliczności dotyczących osoby wierzyciela świadczenie nie może być spełnione >patrz przykład 5.

Przykład 1

Pani Inga zalała mieszkanie znajdujące się pod jej lokalem. Jest ono wynajmowane. Mimo podjętych czynności (złożyła wniosek do Centralnego Biura Adresowego MSWiA, kiedy najemca odmówił podania danych personalnych) pani Inga nie zdołała ustalić, kto jest jego właścicielem. Najemca przedstawił kosztorys usunięcia szkody na kwotę 500 zł. W tej sytuacji, jeżeli pani Inga nie kwestionuje tej sumy, może ona złożyć wniosek o zezwolenie na złożenie wskazanej kwoty do depozytu sądowego, uzasadniając to niemożnością ustalenia osoby wierzyciela.

Przykład 2

Pani Bianka zawarła z panią Kamilą umowę sprzedaży netbooka. Nabywca (pani Kamila) miał za trzy tygodnie uiścić pozostałą do zapłaty kwotę w miejscu zamieszkania pani Bianki. Przed upływem terminu płatności pani Bianka opuściła jednak to mieszkanie (nie była w nim zameldowana), nie pozostawiając żadnych danych kontaktowych. Żaden z członków jej rodziny nie wiedział, gdzie się przeprowadziła, nie zgodził się również na przekazanie jej pieniędzy, w razie gdyby się pojawiła. Wątpliwości nie usunęła także informacja uzyskana z Centralnego Biura Adresowego MSWiA. W opisanym przypadku zatem pani Kamila może skierować wniosek o zezwolenie na złożenie pozostałej do uiszczenia sumy do depozytu sądowego, motywując to bezskuteczną próbą ustalenia, gdzie aktualnie mieszka pani Bianka (do wniosku należy załączyć pismo z CBA MSWiA).

Przykład 3

Sytuacja jak w przykładzie nr 2. Pani Bianka jest ubezwłasnowolniona częściowo, nie ma przedstawiciela uprawnionego do przyjęcia świadczenia, tj. do przyjęcia pozostałej części kwoty wynikającej z transakcji sprzedaży netbooka. Pani Kamila może zatem skierować wniosek o zezwolenie     na złożenie pieniędzy w depozycie sądowym. Pani Bianka mianowicie nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, a także reprezentanta uprawnionego do przyjęcia określonej kwoty ze sprzedaży netbooka.

Przykład 4

Pan Michał uszkodził wózek widłowy. Za wyrządzoną szkodę w wysokości 7 tys. zł zamierzał zapłacić panu Edwinowi, którego uważał za właściciela ww. rzeczy. Przed wpłatą uzyskał on jednak informację, że w sądzie toczy się spór o stwierdzenie zasiedzenia wózka widłowego na rzecz pana Grzegorza. Pan Michał może więc złożyć wniosek o zezwolenie na złożenie 7 tys. zł do depozytu sądowego, z uwagi na wątpliwość, kto jest wierzycielem.

Przykład 5

Pani Olga odmówiła przyjęcia od swojej dłużniczki, pani Donaty, kompletu biżuterii (łańcuszka, bransoletki i 6 szt. kolczyków) o łącznej wartości 10 tys. zł. Nie wyraziła również zgody na nadanie ww. przedmiotów przesyłką pocztową albo kurierską. W tej sytuacji pani Donata może złożyć wniosek o zezwolenie na ich zdeponowanie w sądzie.

O złożeniu przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego dłużnik powinien niezwłocznie zawiadomić wierzyciela, chyba że napotyka to trudne do przezwyciężenia przeszkody >patrz przykład nr 6. Zawiadomienie wymaga formy pisemnej >patrz wzór zawiadomienia wierzyciela o złożeniu przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego. W razie niewykonania powyższego obowiązku dłużnik jest odpowiedzialny za wynikłą stąd szkodę – chodzi zarówno o faktyczną stratę, jak i utracone korzyści powstałe od momentu, w którym wierzyciel mógłby dysponować rzeczą, gdyby otrzymał przedmiotowe zawiadomienie >patrz przykład 7.

Przykład 6

Sytuacja jak w przykładzie 2. Z uwagi na brak informacji o aktualnym miejscu zamieszkania pani Bianki pani Kamila nie ma możliwości wystosowania do niej pisemnego zawiadomienia o złożeniu określonej kwoty do depozytu sądowego. Dłużniczka podjęła starania mające na celu „namierzenie" wierzyciela, o czym świadczy pismo z CBA MSWiA. Nie poniesie ona zatem żadnej odpowiedzialności za potencjalną szkodę wyrządzoną złożeniem pieniędzy do depozytu sądowego.

Przykład 7

Pani Melania nie zgodziła się na przyjęcie w gotówce 30 tys. zł od swojego dłużnika, pani Kariny. Odmówiła również założenia rachunku, na który mogłaby przelać wskazaną sumę (wcześniej konta w żadnym banku nie posiadała). Pani Karina zaś z uwagi na zbyt wysokie koszty nie chciała nadać owej sumy przekazem pocztowym. Zdecydowała się zatem na złożenie pieniędzy do depozytu sądowego. Nie poinformowała o swoich planach pani Melanii, mimo że znała jej adres. Ta natomiast, gdyby otrzymała stosowne zawiadomienie, natychmiast odebrałaby z depozytu 30 tys. zł, dzięki czemu uniknęłaby konieczności zaciągnięcia pożyczki w wysokości 4 tys. zł na pokrycie należności względem jej wierzyciela. Jeżeli zatem pani Melania udowodni adekwatny związek przyczynowy pomiędzy wzięciem 4 tys. zł pożyczki a brakiem zawiadomienia o złożeniu 30 tys. zł do depozytu sądowego, pani Karina będzie musiała naprawić powstałą z tego tytułu szkodę.

Dopóki wierzyciel nie zażądał wydania przedmiotu świadczenia z depozytu sądowego, dłużnik może go odebrać. Gdy tak się stanie (tzn., gdy dłużnik dokona odbioru), złożenie do depozytu uważa się za niebyłe >patrz przykład 8.

Przykład 8

Sytuacja jak w przykładzie 7. Pani Karina złożyła wniosek o odebranie depozytu, w tym samym dniu do sądu wpłynęło żądanie pani Melanii wydania jej przedmiotu świadczenia. W takim przypadku zatem wniosek pani Kariny zostanie uwzględniony.

Wyeksponowania wymaga okoliczność, iż ważne złożenie do depozytu sądowego ma takie same skutki jak spełnienie świadczenia i zobowiązuje wierzyciela do zwrotu dłużnikowi kosztów złożenia >patrz przykład 9.

Przykład 9

Sytuacja jak w przykładzie nr 4. Gdyby pan Michał zdecydował się na złożenie kwoty 7 tys. zł do depozytu sądowego, wówczas byłoby ono ważne, ponieważ nie mógł on ustalić, kto jest wierzycielem (a więc z powodu wymienionego w art. 467 pkt 3 k.c. nie mógł wykonać zobowiązania), a przedmiot świadczenia, tj. pieniądze, nadają się do złożenia w depozycie sądowym. Ma on więc prawo domagać się od wierzyciela zwrotu kosztów złożenia. Opisana sytuacja jest równoznaczna w skutkach ze spłatą 7 tys. zł.

W sprawach o złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego właściwy jest sąd miejsca wykonania zobowiązania. Jeżeli miejsca tego nie da się ustalić, właściwy jest sąd miejsca zamieszkania wierzyciela, a gdy wierzyciel jest nieznany lub gdy nie jest znane miejsce jego zamieszkania – sąd miejsca zamieszkania dłużnika. W sytuacji zaś, w której zobowiązanie jest zabezpieczone wpisem w księdze wieczystej, właściwy jest sąd miejsca położenia nieruchomości.

We wniosku o złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego należy:

1. określić zobowiązanie, przy którego wykonaniu składa się przedmiot;

2. przytoczyć okoliczności uzasadniające złożenie;

3. dokładnie oznaczyć przedmiot, który ma być złożony;

4. wskazać osobę, której przedmiot ma być wydany, oraz warunki, pod którymi wydanie ma nastąpić >patrz wzór wniosku o zezwolenie na złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego. Przedmiotowy wniosek podlega opłacie sądowej w kwocie 100 zł.

W postępowaniu o złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego sąd nie bada prawdziwości twierdzeń zawartych we wniosku, ograniczając się do oceny, czy według przytoczonych okoliczności złożenie do depozytu jest prawnie uzasadnione.

Złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego może być dokonane dopiero po uzyskaniu zezwolenia sądu. Jeżeli jednak przedmiotem świadczenia są pieniądze polskie, złożenie do depozytu może być dokonane również przed uzyskaniem zezwolenia sądu. W takim wypadku dłużnik powinien równocześnie ze złożeniem pieniędzy zgłosić wniosek o zezwolenie na złożenie do depozytu. W razie uwzględnienia tego wniosku złożenie do depozytu uważa się za dokonane w chwili, w której rzeczywiście nastąpiło.

Po przyjęciu depozytu sąd wydaje dłużnikowi pokwitowanie.

Autorka jest adwokatem

Podstawa prawna: art. 467–470 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tj. DzU z 2015 r. poz. 4), art. 692–693 [2] oraz 693 [10] ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (tj. DzU z 2014 r., poz. 1296), art. 67 pkt 1 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (DzU z 2015 r., poz. 4).