Bonus to nie zakazana opłata za przyjęcie towaru do sprzedaży

Tak uznał Sąd Najwyższy w wyroku z 6 czerwca 2014 r., III CSK 228/13.

Powódka sprzedawała pozwanej mąkę do produkcji wyrobów. Łącząca strony umowa przewidywała m.in bonus miesięczny od obrotu dla pozwanej. Powódka zarzuciła pozwanej uzyskanie korzyści w następstwie czynu nieuczciwej konkurencji, polegającego na pobieraniu innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towarów do sprzedaży (art. 15 ust. 1 pkt 4 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji; u.z.n.k.).

Sąd Okręgowy orzekł, że nie doszło do naruszenia ww. przepisu, ponieważ powódka nie sprzedawała towaru do odsprzedaży (dystrybucji) konsumentom.

Sąd Apelacyjny stwierdził jednak, że art. 15 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k. ma zastosowanie także w sytuacji, gdy przedsiębiorca nabywa towar w celu jego przetworzenia i wprowadzenia do sprzedaży powstałego w ten sposób produktu. Skoro pozwana nabywała od powódki mąkę, przeznaczoną do produkcji pieczywa sprzedawanego w sklepach, brak było podstaw do przyjęcia, że przepis ten nie ma zastosowania, jeśli spełnione zostaną pozostałe jego przesłanki. W ocenie sądu opłaty z tytułu bonusu od obrotu zostały zastrzeżone na rzecz pozwanej bez ich powiązania z ekwiwalentnymi świadczeniami na rzecz powódki, dlatego powództwo zasługuje na uwzględnienie.

Pozwana wniosła skargę kasacyjną, którą Sąd Najwyższy uwzględnił. Zdaniem SN, czyn nieuczciwej konkurencji z art. 15 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k. polega tylko na pobieraniu od dostawcy innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie przez przedsiębiorcę towarów do jego sklepów celem ich sprzedaży. Sformułowanie  „przyjęty do sprzedaży" oznacza, że zakresem normowania tego przepisu nie będą objęte sytuacje, w których przedsiębiorca nabywa od dostawcy towary w celu przeznaczenia ich jako komponentów do własnej produkcji, tak jak w rozpoznawanej sprawie - nabycie mąki, która jest wykorzystywana do produkcji pieczywa sprzedawanego w sklepach. Ponadto SN uznał, że w pojęciu marży handlowej mieszczą się wszelkie, choćby minimalne nadwyżki ceny kupna nad kosztami i zyskiem przedsiębiorcy. Z definicji  tej nie wynika, aby marża musiała stanowić wartość stałą. Należności z tytułu bonusu od obrotów nie są inną niż marża handlowa opłatą w rozumieniu art. 15 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k., której pobranie stanowi utrudnienie dostępu do rynku.

Anna Główka, radca prawny w warszawskim biurze Rödl & Partner

Zgodnie z art. 15 ust. 1 u.z.n.k. czynem nieuczciwej konkurencji jest utrudnianie innym przedsiębiorcom dostępu do rynku. Jednym z takich przykładowo wskazanych w art. 15 ust. pkt 4 u.z.n.k. zachowań jest pobieranie innych niż marża  handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży. W przepisie tym użyto określeń „przyjęcie towaru do sprzedaży" oraz „marża handlowa", wskazujących na objęcie jego zakresem przypadków przyjęcia towarów przez przedsiębiorców prowadzących wielkopowierzchniową sprzedaż w celu ich dalszej sprzedaży konsumentom – odbiorcom końcowym - albo w imieniu właściciela tych towarów albo na jego rachunek (np. umowa agencyjna, komis). W doktrynie podnosi się, że obejmuje on także przypadki nabycia prawa własności towarów i ich sprzedaż przez prowadzących hipermarket jako ich właścicieli. Istotne jest w każdym przypadku zachowanie tożsamości towaru przyjmowanego przez przedsiębiorców prowadzących hipermarket z towarem sprzedawanym w tym hipermarkecie. Wykładnia językowa prowadzi zatem do wniosku, że chodzi wyłącznie o sytuacje, w których ma miejsce zastrzeganie przez przedsiębiorcę dodatkowych opłat za samo to, że przyjmowane od dostawcy towary, zachowując swą integralność, znajdują się w sprzedaży w sklepach tego przedsiębiorcy. Ten kierunek wykładni znajduje potwierdzenie w dotychczasowym orzecznictwie (wyrok SN z 26 stycznia 2006 r. II CK 378/05; wyrok SN z 12 czerwca 2008 r., III CSK 23/08; wyrok SN z 9 stycznia 2008 r. I CK 4/07; wyrok SA w Gdańsku z 19 kwietnia 2013 r., V ACa 177/13; wyrok SA w Warszawie z 17 stycznia 2014 r. I ACa 946/13), w którym podnosi się, że zastosowanie art. 15 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k. obejmuje tylko przypadki pobrania od dostawców innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży. Potwierdza go również użycie w tym samym przepisie określenia „marża handlowa", która według art. 3 ust. 1 pkt 6 ustawy o cenach oznacza różnicę między ceną płaconą przez kupującego a ceną uprzednio zapłaconą przez przedsiębiorcę wynikającą z kosztów i zysku przedsiębiorcy; marża handlowa może być wyrażona kwotowo lub w procentach. Chodzi zatem zawsze o różnicę ceny za ten sam towar.

Jak zauważył SA w Poznaniu w wyroku z 11 września 2014 r., I ACa 589/14, dla oceny, czy świadczenia pieniężne uiszczane przez dostawcę mają charakter niedozwolonych opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży w rozumieniu art. 15 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k., nie mają decydującego znaczenia zarówno forma zastrzeżenia tego rodzaju świadczeń, jak i użyte dla ich określenia nazewnictwo. W uchwale NSA z 25 czerwca 2012 r., I FPS 2/12, przyjęto, że wypłata kontrahentowi bonusu warunkowego (premii pieniężnej) z tytułu osiągnięcia określonej wielkości sprzedaży stanowi rabat w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług, zmniejszający podstawę opodatkowania. Premia pieniężna za dany okres sprowadza się, w ujęciu ekonomicznym, do zwrotu nabywcy przez sprzedawcę części uiszczonego wcześniej wynagrodzenia z tytułu dokonanych z nabywcą transakcji, w następstwie czego zmniejszeniu ulega wcześniej określona globalna wartość tej transakcji. Ma ona cechy rabatu obniżającego cenę pierwotnej transakcji i jednocześnie rzutującego na wielkość marży handlowej (podobnie np. wyrok SN z 20 lutego 2014 r., I CSK 236/13; wyrok SA w Warszawie z 25 czerwca 2014 r., I ACa 1712/13).

W świetle powyższego, bonus od obrotu miesięcznego stanowił w istocie rabat udzielony przez powódkę pozwanej z tytułu osiągnięcia określonego pułapu obrotów. Jego skutkiem jest obniżenie przez powódkę ceny dostarczanych towarów. Celem art. 15 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k. nie jest natomiast, jak zauważono w komentowanym wyroku, regulowanie cen i wpływanie na rozkład zysków stron umowy.