Jak przygotować się do zawarcia umowy z funduszem inwestycyjnym i na co zwrócić szczególną uwagę?

Jest pewna specyfika

W Polsce rynek inwestycji prywatnych funduszy rozwija się bardzo szybko. Jesteśmy w czołówce krajów europejskich, gdzie fundusze private equity/venture capital najchętniej lokują swój kapitał, i nadrabiamy zaległości ?w stosunku do udziału tego typu inwestycji do PKB w porównaniu ?z krajami Europy Zachodniej. Fundusze nastawione są na przedsięwzięcia o wysokiej stopie zwrotu. W sferze ich zainteresowania są zarówno innowacyjne start-upy o globalnym potencjale (fundusze venture capital), jak ?i dojrzałe biznesy z długą historią na rynku, pokaźnym zasięgiem ?i znaczną liczbą klientów (fundusze private equity).

Coraz więcej też firm – tych młodych, potrzebujących finansowania na start i rozwój, i tych dojrzałych, zainteresowanych zwiększeniem kapitału właścicielskiego, ale jeszcze niegotowych na giełdę – zgłasza się do funduszy z propozycjami współpracy. Potencjał zgłaszanych przedsięwzięć podlega wielokryterialnej ocenie.

Fundusze przed nawiązaniem współpracy analizują takie czynniki, jak sektor gospodarki, doświadczenia firmy i osób będących autorami przedsięwzięcia, wielkość inwestycji, a i przede wszystkim jej rentowność. Przed decyzją o dokapitalizowaniu fundusz sprawdza bardzo dokładnie model i plan biznesowy projektu, wypracowując  swoją indywidualną, niezależną od przewidywań zgłaszającego, ocenę w zakresie przyszłego zysku. Pozytywne zaopiniowanie projektu oznacza przystąpienie do ustalenia zasad udziału funduszu ?w dalszym rozwoju firmy. Ponieważ uzgodnione na tym etapie warunki współpracy będą miały kluczowy wpływ na dalszy los firmy, trzeba dokładnie rozpracować wszystkie elementy umowy oraz zastanowić się nad konsekwencjami poszczególnych zapisów.

Pamiętać trzeba, że tylko nieliczne fundusze PE/VC są bardzo aktywne w Polsce. Do wyrastających na liderów w zakresie liczby transakcji należy zaliczyć te, które działają głownie w Polsce, takie jak MCI Capital, Avallon, Resource Partners czy Value4Capital. Pamiętać trzeba także jednak o aktywnych graczach na rynku CEE, takich jak np. Mid Europa, Innova Capital czy Abris Capital.

Wejście ?do przedsięwzięcia

Fundusze PE, inwestując w firmę, dostarczają jej kapitału, ale także są w stanie wesprzeć ją ?w innych obszarach. Ponieważ ?w ich interesie leży powodzenie przedsięwzięcia, oferują osobom zarządzającym własne know-how w zakresie optymalizacji procesów biznesowych czy podniesienia jakości zarządzania. Często udostępniają swoje kontakty biznesowe. Taki współudział w rozwijaniu firmy musi być przedmiotem dość szczegółowych regulacji umownych. Fundusz, udostępniając kapitał i pozostałe narzędzia wsparcia, oczekuje możliwości wpływania na strategiczne decyzje biznesowe dotyczące przedsięwzięcia.

Sprawdź  menedżerów

Umowa inwestycyjna z funduszem PE/VC określa wynegocjowaną kwotę inwestycji oraz jej rozłożenie w czasie, zakres udziału funduszu w spółce, prawa i obowiązki stron oraz sposób wyjścia. Poza tym umowa zawiera szeroki katalog zapewnień właścicieli wobec funduszu dotyczących kondycji spółki oraz ewentualnie katalog zwolnień od odpowiedzialności co do wykrytych rodzajów ryzyka, którego po badaniu due diligence inwestorzy mogą chcieć się domagać.

Podobną ostrożność przed przystąpieniem do współpracy powinna zachować druga strona. Zanim przygotowana zostanie umowa o dokapitalizowaniu przedsięwzięcia przez fundusz PE/VC, warto rozważyć, czy dany fundusz realizował już wcześniej podobne inwestycje w danym sektorze oraz jak aktywni byli menedżerowie zarządzający tym funduszem. Jeżeli fundusz taki nie ma na koncie żadnych sukcesów, to może szkoda poświęcać czas na rozmowy o dofinansowaniu. Warto też sprawdzić, czy fundusz w całości chce i jest ?w stanie wydatkować środki ze swojego budżetu w wysokości odpowiadającej wartości planowanego dokapitalizowania. Jest to o tyle ważne, że czasem inwestycje mogą być finansowane metodą mieszaną, czyli także ?z kapitału pochodzącego spoza funduszu, np. z banku.

Decydowanie o losie spółki

W umowie powinno się zwrócić szczególną uwagę na zapisy wpływające lub ograniczające możliwość podejmowania określonych decyzji przez dotychczasowych właścicieli przedsięwzięcia. Chodzi o tzw. zakres spraw zastrzeżonych, czyli wymagających zgody funduszu w spółce. Ponadto istotne są zapisy określające ład korporacyjny – funkcjonujące organy spółki i rolę funduszu, jaką będzie on w nich odgrywać.

Wyjście funduszu ?– i co dalej

Mówiąc o umowie, trzeba też zwrócić uwagę na tzw. rozwodnienie kapitału. Umowa z funduszem VC powinna precyzyjnie określać, jak ?w przyszłości spółka będzie pozyskiwać środki na dalszą działalność – przez podwyższenie kapitału zakładowego lub w inny sposób – i jakie są w tym zakresie prawa dotychczasowych właścicieli. Chodzi bowiem o zabezpieczenie udziału procentowego wspólników i ich wpływu na działalność spółki w miarę zmian właścicielskich wynikających ?z rund finansowania.

Średni okres pomocy kapitałowej funduszu venture wynosi od dwóch do pięciu lat. Fundusz wychodzi z inwestycji, odbierając włożony wcześniej kapitał oraz zyski. Odbywa się to w drodze wykupu udziałów funduszu przez kadrę zarządzającą spółką, wprowadzenie spółki na giełdę lub odsprzedanie aktywów innemu inwestorowi.

Dla zabezpieczenia interesów obu stron warunki określające sposób i zasady wyjścia funduszu powinny być ustalone szczegółowo na etapie umowy o przystąpieniu funduszu do przedsięwzięcia. Ta grupa zapisów powinna określać prawa funduszu, w szczególności dotyczące obowiązkowego odkupu udziałów od funduszu PE/VC oraz tego, czy właściciele mogą wyjść ze spółki wraz z inwestorem.

Zdaniem autora

Michał Karwacki adwokat, kieruje polską praktyką private equity/venture capital w kancelarii Squire Patton

Boggs Finansowanie przez fundusze private equity stanowi jedną z ciekawszych możliwości pozyskiwania kapitału na rozwój spółek, szczególnie wobec trudności, przez które przechodzi polska giełda, oraz nie zawsze konkurencyjnego finansowania bankowego. Dla powodzenia przedsięwzięcia niezbędne jest jednak dokładne zaplanowanie i opisanie w umowie wszystkich kluczowych obszarów współpracy, warunków, na jakich będzie się odbywać, oraz praw i obowiązków stron. Dobrze przygotowana umowa gwarantuje sukces obu stronom oraz wysoki stopień bezpieczeństwa. Wybór dobrego doradcy prawnego z odpowiednim podejściem biznesowym, który nie będzie się skupiał jedynie na kwestiach prawnych, jest jednym z warunków zapewnienia powodzenia procesu inwestycyjnego.