Wprowadzanie klientów w błąd i nieuczciwe praktyki rynkowe

Wszystko za sprawą nowej ustawy o prawach konsumenta, która została opublikowana w dzienniku ustaw z 24 czerwca i wejdzie w życie pod koniec tego roku. Oprócz wielu istotnych zmian, jakie wprowadza w relacjach konsument – firma, a odnoszących się generalnie do zawierania umów w tradycyjnych placówkach oraz tych zawieranych na odległość i poza lokalem firmy, nowelizuje także przepisy innych ustaw. W szczególności Kodeksu cywilnego, ale także ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (DzU z 2007r. nr 171, poz. 1206).

Brzmienie dzisiejsze

Zgodnie z tą ostatnią regulacją (art. 3) zakazane jest stosowanie nieuczciwych praktyk rynkowych. Jak wyjaśnia art. 4, taka praktyka stosowana przez przedsiębiorców wobec konsumentów jest nieuczciwa, jeżeli jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu. W myśl ustępu 2 tego artykułu, za nieuczciwą praktykę rynkową uznaje się w szczególności praktykę rynkową wprowadzającą w błąd oraz agresywną praktykę rynkową, a także stosowanie sprzecznego z prawem kodeksu dobrych praktyk, jeżeli działania te spełniają przesłanki określone w ust. 1. Innymi słowy, przepis ten wskazywał na przykłady takich praktyk, ale kazał je oceniać w kontekście naruszenia dobrych obyczajów i ryzyka zniekształcenia, w tym choćby potencjalnego zniekształcenia zachowania przeciętnego konsumenta. Należało zatem badać, czy gdyby przedsiębiorca nie zastosował danej praktyki, konsument mógłby zachować się inaczej, czy w szczególności zgodziłby się na zawarcie umowy z kontrahentem oraz czy zachowanie tego ostatniego nosiło jednocześnie znamiona naruszenia dobrych obyczajów. Dotyczyło to wszystkich przypadków wprowadzania w błąd lub stosowania agresywnej praktyki rynkowej, które nie były wskazane na  tzw. czarnej liście sposobów wprowadzania w błąd (art. 7) oraz agresywnych praktyk (art. 9).

Wyłączone przesłanki

Po wejściu w życie ustawy o prawach konsumenta zmianie ulegnie treść zacytowanego wcześniej art. 4 ust. 2. Otrzyma on bowiem następujące brzmienie: za nieuczciwą praktykę rynkową uznaje się w szczególności praktykę rynkową wprowadzającą w błąd oraz agresywną praktykę rynkową, a także stosowanie sprzecznego z prawem kodeksu dobrych praktyk. Praktyki te nie podlegają ocenie w świetle przesłanek określonych w ust. 1. Zapis ten będzie analogiczny do tego zawartego obecnie w art. 4 ust. 3, który stanowi, że za nieuczciwą praktykę rynkową uznaje się prowadzenie działalności w formie systemu konsorcyjnego lub organizowanie grupy z udziałem konsumentów w celu finansowania zakupu w systemie konsorcyjnym. Praktyki te nie podlegają ocenie w świetle przesłanek określonych w ust. 1.

Bezwzględnie zakazane

Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym wymienia odpowiednio w art. 7 i art. 9 praktyki rynkowe wprowadzające w błąd i agresywne praktyki, które w każdych okolicznościach uważa się za nieuczciwe. Przykładowo do tych pierwszych zalicza się:

- podawanie przez przedsiębiorcę informacji, że zobowiązał się on do przestrzegania kodeksu dobrych praktyk, jeżeli jest to niezgodne z prawdą,

- posługiwanie się certyfikatem, znakiem jakości lub równorzędnym oznaczeniem, nie mając do tego uprawnienia,

- twierdzenie, że produkt będzie dostępny jedynie przez bardzo ograniczony czas lub że będzie on dostępny na określonych warunkach przez bardzo ograniczony czas, jeżeli jest to niezgodne z prawdą, w celu nakłonienia konsumenta do podjęcia natychmiastowej decyzji dotyczącej umowy i pozbawienia go możliwości świadomego wyboru produktu,

- twierdzenie lub wywoływanie wrażenia, że sprzedaż produktu jest zgodna z prawem, jeżeli jest to niezgodne z prawdą,

- prezentowanie uprawnień przysługujących konsumentom z mocy prawa, jako cechy wyróżniającej ofertę przedsiębiorcy,

- twierdzenie, że produkt jest w stanie leczyć choroby, zaburzenia lub wady rozwojowe, jeżeli jest to niezgodne z prawdą,

- przekazywanie nierzetelnych informacji dotyczących warunków rynkowych lub dostępności produktu, z zamiarem nakłonienia konsumenta do zakupu produktu na warunkach mniej korzystnych niż warunki rynkowe,

Z kolei spośród agresywnych praktyk można wskazać na:

- wywoływanie wrażenia, że konsument nie może opuścić pomieszczeń przedsiębiorcy bez zawarcia umowy,

- składanie wizyt w miejscu zamieszkania konsumenta, nawet jeżeli nie przebywa on tam z zamiarem stałego pobytu, ignorując prośbę konsumenta o jego opuszczenie lub zaprzestanie takich wizyt, z wyjątkiem przypadków egzekwowania zobowiązań umownych, w zakresie dozwolonym przez obowiązujące przepisy,

- uciążliwe i niewywołane działaniem albo zaniechaniem konsumenta nakłanianie do nabycia produktów przez telefon, faks, pocztę elektroniczną lub inne środki porozumiewania się na odległość, z wyjątkiem przypadków egzekwowania zobowiązań umownych, w zakresie dozwolonym przez obowiązujące przepisy,

- żądanie od konsumenta zgłaszającego roszczenie, w związku z umową ubezpieczenia, przedstawienia dokumentów, których w sposób racjonalny nie można uznać za istotne dla ustalenia zasadności roszczenia, lub nieudzielanie odpowiedzi na stosowną korespondencję, w celu nakłonienia konsumenta do odstąpienia od zamiaru wykonania jego praw wynikających z umowy ubezpieczenia,

- umieszczanie w reklamie bezpośredniego wezwania dzieci do nabycia reklamowanych produktów lub do nakłonienia rodziców lub innych osób dorosłych do kupienia im reklamowanych produktów.