Edyta Defańska?adwokat ?w kancelarii Czublun Trębicki

Podczas kontroli inspektorzy PIP ustalają, czy w firmie przestrzegane są przepisy prawa pracy i BHP oraz dotyczące legalności zatrudnienia. Wszelkie ustalenia muszą udokumentować. W praktyce kontrole PIP przeprowadzane są z trzech  głównych przyczyn:

- ?skarg obecnych i byłych pracowników, związków zawodowych, społecznych  inspektorów pracy lub organizacji pozarządowych

- ?planów pracy PIP – ustalanych przez PIP na okresy roczny i dłuższe

- ?planów długofalowych działań kontrolno-prewencyjnych, np. plan na lata 2013–2015.

Przykład

Janina Kowalska złożyła skargę na swojego pracodawcę ?w sprawie niewypłacenia jej premii regulaminowej ?za ostatnie osiem miesięcy. ?Nie wyraziła zgody na ujawnianie swoich danych pracodawcy. ?W tym wypadku inspektor poprosi o przekazanie listy aktualnie zatrudnionych pracowników i niedawno zwolnionych, z których ?wybierze nazwiska pracowników (w tym skarżącej), w stosunku ?do których sprawdzi ?prawidłowość wypłaty premii regulaminowej.

Przepisy zabraniają inspektorowi ujawniania nadawcy skargi na przedsiębiorcę. Ujawnienie danych „donosiciela" będzie możliwe, jeżeli skarżący wyrazi zgodę na piśmie na ujawnienie złożenia skargi.

Anonim nie wystarczy

Skargi anonimowe nie spełniają wymogów proceduralnych i z reguły nie są rozpatrywane – zgodnie z art. 63 § 2 kodeksu postępowania administracyjnego. Zgodnie z tym przepisem podanie powinno zawierać co najmniej wskazanie osoby, od której pochodzi, jej adres i żądanie, powinno też czynić zadość innym wymaganiom ustalonym w przepisach szczególnych. Jedynie okręgowy  inspektor pracy, ?w przypadku gdy anonim dotyczy zagrożenia życia lub zdrowia pracowników, może zdecydować o rozpoznaniu anonimu.

Kto może być kontrolowany

PIP kontroluje przede wszystkim pracodawców, tj. jednostki organizacyjne, nawet nieposiadające osobowości prawnej, a także osoby fizyczne, o ile zatrudniają one pracowników (art. 13 ustawy o PIP).

Wystarczy zatem zatrudnienie choć jednej osoby (na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy ?o pracę), aby zostać uznanym za pracodawcę w rozumieniu art. 3 kodeksu pracy.

Kontroli Państwowej Inspekcji Pracy podlegają:

- ?pracodawcy – w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz legalności zatrudnienia, a także niebędący pracodawcami przedsiębiorcy i inne jednostki organizacyjne, na których rzecz jest świadczona praca przez osoby fizyczne, w tym osoby wykonujące na własny rachunek działalność gospodarczą, bez względu na podstawę świadczenia tej pracy,

- ?podmioty świadczące usługi pośrednictwa pracy, doradztwa personalnego, poradnictwa zawodowego oraz pracy tymczasowej – w zakresie  dokonania wpisu do rejestru agencji zatrudnienia działalności, której prowadzenie jest uzależnione od uzyskania wpisu do tego rejestru, oraz prowadzenia agencji zatrudnienia zgodnie z warunkami określonymi ?w przepisach o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,

- ?podmioty kierujące osoby ?w celu nabycia umiejętności podstawowych, w szczególności odbycia praktyki absolwenckiej, praktyki lub stażu zawodowego w zakresie określonym przez ustawę o promocji zatrudnienia ?i instytucjach rynku pracy.

Nie tylko w siedzibie

Kontrola PIP może być przeprowadzana:

- ?w siedzibie kontrolowanego

- ?w innych miejscach wykonywania jego zadań

- ?w miejscu przechowywania dokumentów finansowych ?i kadrowych,

- ?czynności kontrolne mogą także być przeprowadzane w siedzibie jednostki organizacyjnej PIP, np. w okręgowym  inspektoracie pracy.

Zazwyczaj kontrola ma miejsce w siedzibie kontrolowanego przedsiębiorstwa, tj. ?w zakładzie pracy lub też ?w innych miejscach wykonywania jego zadań (art. 26 ust. 1 ustawy o PIP). Poszczególne czynności kontrolne mogą być wykonywane także w siedzibie jednostki organizacyjnej Państwowej Inspekcji Pracy ?(art. 26 ust. 2 ustawy o PIP). Decyzję o prowadzeniu kontroli w inspektoracie podejmuje  inspektor PIP, nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby pracodawca wystąpił do  inspektora z taką propozycją.

PRZYKŁAD

Inspektor pracy udał się ?do fabryki okien, gdzie zamierzał sprawdzić warunki pracy. Przedmiot kontroli wymagał, ?aby czynności prowadzone ?były w dwóch miejscach: ?w hali, w której pracowali robotnicy, oraz oddalonej ?o kilka kilometrów siedzibie przedsiębiorstwa, ?w którym przechowywane były akta osobowe pracowników.

Pracodawcy coraz chętniej korzystają z możliwości outsourcingu obsługi kadrowo-księgowej firmy. W tym wypadku akta pracowników powierzone są podmiotowi zewnętrznemu, a w ramach kontroli inspektor może zażądać akt wymaganych do kontroli ?(art. 26 ust. 1 ustawy o PIP).

Na podstawie upoważnienia

Znajomość uprawnień ?i obowiązków inspektora pracy i pracodawcy są istotne dla oceny legalności działań podejmowanych przez organy PIP. Poznanie zakresu uprawnień i obowiązków pozwoli również przedsiębiorcy świadomie uczestniczyć w kontroli.

Kontroli dokonują inspektorzy pracy działający w ramach właściwości terytorialnej okręgowego inspektoratu pracy. Wspólnie z inspektorami pracy kontrole mogą przeprowadzać także inni pracownicy PIP lub przedstawiciele zagranicznych służb lub instytucji. Jednak ?w takim przypadku kontrola może być przeprowadzona jedynie na podstawie imiennego upoważnienia wydanego przez głównego inspektora pracy lub okręgowego  inspektora pracy.

Uwaga!

W kontroli, na podstawie imiennego upoważnienia wydanego przez głównego inspektora pracy lub okręgowego inspektora pracy, mają także prawo wziąć udział biegli i specjaliści.

Zmiana osób upoważnionych do przeprowadzenia kontroli może nastąpić jedynie na podstawie każdorazowo wydanego odrębnego upoważnienia i nie może powodować wydłużenia przewidywanego pierwotnie terminu zakończenia kontroli.

Sankcje karne

Przedsiębiorcy, który celowo unika kontroli lub uniemożliwia jej przeprowadzenie, grożą sankcje karne:

- ?z art. 225 § 2 Kodeksu karnego

„Kto osobie uprawnionej do kontroli w zakresie inspekcji pracy lub osobie przybranej jej do pomocy udaremnia lub utrudnia wykonanie czynności służbowej, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3"

- ?z art. 218 k.k.

„Kto, wykonując czynności ?w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, złośliwie lub uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2"

- ?z art. 219 k.k.

„Kto narusza przepisy prawa o ubezpieczeniach społecznych, nie zgłaszając, nawet za zgodą zainteresowanego, wymaganych danych albo zgłaszając nieprawdziwe dane mające wpływ na prawo do świadczeń albo ich wysokość, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2".

Przykład

Pracodawca zatrudniający ?18 osób w sześciu różnych punktach, tłumacząc to brakiem czasu, odmówił osobistego uczestniczenia w czynnościach kontrolnych. Kontrola wykazała, że firma nie wykonała ośmiu decyzji inspektora pracy wydanych po poprzedniej wizycie w zakładzie pracy. Inspektor pracy wydał sześć następnych decyzji z rygorem natychmiastowego wykonania. Kiedy podjął kolejne czynności kontrolne w jednym z punktów prowadzonych przez firmę, pracodawca zamknął siedzibę zakładu. Nie odbierał też telefonów od inspektora, a pracownikom swojego biura zakazał przyjmowania dokumentów od przedstawicieli PIP. Nie stawił się też w oddziale okręgowego inspektoratu pracy. Następnego dnia dwóch inspektorów pracy nie wpuszczono na teren zakładu. Dlatego wezwali policję. Pracownicy firmy, na żądanie pracodawcy, nie wpuścili na teren zakładu pracy także funkcjonariusza policji, mimo ?że ten telefonicznie poinformował pracodawcę o możliwości popełnienia przez niego przestępstwa polegającego na utrudnianiu kontroli prowadzonej przez inspektorów pracy. Ostatecznie funkcjonariusze odstąpili od dalszych czynności.  Inspektor pracy złożył zawiadomienie do prokuratury ?o możliwości popełnienia przestępstwa.

Przykład

Sąd rejonowy wydał wyrok, ?w którym uznał oskarżonego ?za winnego popełnienia zarzucanych mu czynów, tj.: występku z art. 225 § 2 k.k., wymierzając karę sześciu miesięcy pozbawienia wolności, oraz występku z art. 218 § 1a k.k. ?i art. 219 k.k. w zw. z art. 11 ?§ 2 k.k., wymierzając również karę sześciu miesięcy pozbawienia wolności. Sąd postanowił o wymierzeniu oskarżonemu kary łącznej 10 miesięcy pozbawienia wolności, warunkowo zawieszając ją na okres próby dwóch lat.

podstawa prawna: Ustawa z 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (tekst jedn.DzU 2012 r. poz. 404)

Czego dotyczą zarzuty

W 2013 roku do inspekcji pracy wpłynęło ogółem ponad 44,1 tys. skarg, czyli tylko o 0,2 tys. mniej niż w 2012 r. Z danych PIP wynika, że struktura oraz zakres problemów poruszanych w takich zgłoszeniach od lat nie ulegają znaczącym zmianom. Nadal ponad połowa przedstawionych w nich zarzutów dotyczyła kwestii związanych z wynagrodzeniem i innymi świadczeniami pieniężnymi oraz nawiązywaniem i rozwiązywaniem stosunku pracy, jak np. zawieranie umów cywilnoprawnych zamiast umów o pracę.

Porozumienie  z prokuraturą

23 maja 2014 r. prokurator generalny Andrzej Seremet i główny inspektor pracy Iwona Hickiewicz podpisali „Porozumienie w sprawie współdziałania prokuratury z Państwową Inspekcją Pracy", którego celem jest skuteczne zwalczanie i zapobieganie przestępczości przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową.