Po otrzymaniu wyroku arbitrażowego przedsiębiorcy powinni niezwłocznie się z nim zapoznać, gdyż z tą chwilą rozpoczynają bieg terminy na podjęcie różnych czynności dotyczących wyroku. Data upływu terminu może być odmienna dla obu stron w zależności od daty doręczenia im wyroku.

Terminy na podjęcie poszczególnych czynności zostały określone ?w kodeksie postępowania cywilnego, jednak w przypadku wniosków o sprostowanie, wykładnię lub uzupełnienie wyroku strony mogą uzgodnić je inaczej. Jeżeli strony dokonały wyboru regulaminu arbitrażowego, na podstawie którego prowadzone było postępowanie, to warto sprawdzić, czy przewiduje on szczególną regulację w tym zakresie.

Kiedy są wątpliwości

Jeżeli przedsiębiorcy nie postanowili inaczej, to w ciągu dwóch tygodni od otrzymania wyroku mają czas na podjęcie dwóch czynności przed sądem polubownym, który rozstrzygnął sprawę (art. 1200 k.p.c.).

Pierwszą jest złożenie wniosku ?o sprostowanie wyroku w przypadku, gdy zawiera on niedokładności, błędy pisarskie albo rachunkowe lub inne oczywiste omyłki. Co istotne, sąd polubowny może także sam dokonać sprostowania wyroku.

Drugą czynnością jest złożenie wniosku o dokonanie wykładni wyroku, jeżeli istnieją wątpliwości co do jego treści.

W każdym przypadku o składaniu wniosku należy powiadomić drugą stronę (w praktyce – doręczyć jej odpis wniosku). Wnioski mogą dotyczyć tak sentencji, jak i uzasadnienia wyroku, nie mogą jednak zmieniać jego meritum.

Prośba o uzupełnienie

Jeżeli wyrok nie zawiera rozstrzygnięcia co do wszystkich roszczeń zgłoszonych przez strony, to każda ?z nich może zwrócić się do sądu polubownego z wnioskiem o uzupełnienie wyroku (art. 1202 k.p.c.). Wniosek taki można zgłosić w ciągu miesiąca od otrzymania wyroku, ?a sąd polubowny ma następnie dwa miesiące na wydanie wyroku uzupełniającego.

Pora na wykonanie

Jeżeli  przedsiębiorcy nie uzgodnili odmiennie (np. że postępowanie arbitrażowe będzie dwuinstancyjne), to wyrok sądu polubownego jest ostateczny i wiążący dla stron. Zasadą powinno być dobrowolne zastosowanie się do wydanego orzeczenia.

Jeżeli strona przegrana uchyla się od tego, to konieczne będzie wszczęcie procedury uznania albo stwierdzenia wykonalności wyroku przez sąd państwowy celem doprowadzenia do jego przymusowego wykonania.

Uznaniu podlegają wyroki nienadające się do egzekucji, np. stwierdzające istnienie lub nieważność stosunku prawnego. Wykonalność pozostałych wyroków (w szczególności zasądzających świadczenie) sąd stwierdza poprzez nadanie im klauzuli wykonalności. W każdym ?z powyższych przypadków wyrok sądu polubownego uzyskuje moc prawną na równi z wyrokiem sądu państwowego, a wyrok sądu polubownego opatrzony klauzulą wykonalności jest tytułem wykonawczym i stanowi podstawę egzekucji komorniczej.

Wniosek o uznanie albo stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego należy wnieść do sądu, który byłby właściwy do rozpoznania sprawy (rzeczowo i miejscowo), gdyby strony nie dokonały zapisu na sąd polubowny. Od wniosku takiego pobierana jest opłata stała w wysokości 300 zł.

Co trzeba dołączyć

Do wniosku przedsiębiorca musi dołączyć oryginał lub poświadczony przez sąd polubowny odpis jego wyroku oraz oryginał zapisu na sąd polubowny lub urzędowo poświadczony jego odpis.

Jeżeli wyrok nie był sporządzony w języku polskim, to należy dołączyć także jego tłumaczenie.

Badanie wyroku sądu polubownego przez sąd państwowy jest ograniczone. Sąd z urzędu bada czy rozstrzygnięta sprawa miała zdatność arbitrażową (tj. czy mogła być poddana pod rozstrzygnięcie sądu polubownego) oraz czy uznanie lub wykonanie wyroku sądu polubownego nie byłoby sprzeczne z klauzulą porządku publicznego (tj. z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej).

Na wniosek strony przeciwnej sąd zbada również czy w trakcie postępowania arbitrażowego nie naruszono zasad określonych w art. 1215 § 2 k.p.c. (dotyczących głównie procedury), w tym:

- ?czy był ważny zapis na sąd polubowny;

- ?czy nie pozbawiono strony możliwości obrony swoich praw przed sądem polubownym;

- ?czy wyrok sądu polubownego dotyczy sporu nieobjętego zapisem na sąd polubowny lub wykracza poza zakres takiego zapisu;

- ?czy skład sądu polubownego był prawidłowy;

- ?czy wyrok sądu polubownego nie stał się dla stron wiążący lub czy nie  został uchylony albo jego wykonanie zostało wstrzymane.

Łatwiejsza egzekucja ?za granicą

Niewątpliwą zaletą wyroku arbitrażowego jest możliwość ułatwionego jego wykonania w prawie 150 państwach będących stroną Konwencji nowojorskiej z 1958  r. ?o uznawaniu i wykonywaniu zagranicznych wyroków arbitrażowych. Jeżeli zatem strona przeciwna posiada aktywa poza granicami Polski, to przeprowadzenie egzekucji na podstawie wyroku arbitrażowego będzie znacznie łatwiejsze niż ?w przypadku dysponowania wyrokiem sądu państwowego, szczególnie w państwach nie będących członkami Unii Europejskiej.

Skarga w zanadrzu

Co do zasady, w przeciwieństwie do postępowania przed sądem państwowym, po wydaniu wyroku arbitrażowego nie ma możliwości odwołania się od niego i żądania jego zmiany. Ustawodawca przewidział jednak ograniczony katalog sytuacji, których zaistnienie uprawnia stronę do wniesienia do sądu państwowego skargi o uchylenie wyroku arbitrażowego (art. 1206 k.p.c.).

Część przesłanek uchylenia wyroku jest tożsama z tymi, ze względu na które sąd odmawia uznania lub stwierdzenia wykonalności wyroku (brak zdatności arbitrażowej sporu; sprzeczność z klauzulą porządku publicznego; brak ważnego zapisu na sąd polubowny; pozbawienie strony możliwości obrony swoich praw przed sądem polubownym; wykroczenie poza zakres zapisu na sąd polubowny; nieprawidłowy skład sądu polubownego).

Poza tym wyrok może zostać uchylony, jeżeli uzyskano go za pomocą przestępstwa albo podstawą wydania wyroku był dokument podrobiony lub przerobiony, a także jeżeli w tej samej sprawie między tymi samymi stronami zapadł już prawomocny wyrok sądu.

Skargę o uchylenie wyroku arbitrażowego należy wnieść w terminie trzech miesięcy od chwili jego doręczenia do sądu, który byłby właściwy do rozpoznania sprawy (rzeczowo i miejscowo), gdyby strony nie dokonały zapisu na sąd polubowny. Skarga podlega opłacie stosunkowej, tj. 5 proc.   wartości przedmiotu sporu (nie mniej niż 30 zł i nie więcej niż 100 tys. zł).

Postępowanie ze skargi może być długotrwałe, gdyż stronom przysługują wszelkie środki odwoławcze od uzyskanego w wyniku skargi orzeczenia. Jeżeli jedna ze stron wystąpiła z wnioskiem o uznanie lub stwierdzenie wykonalności wyroku, a druga ze skargą o jego uchylenie, to rozpoznanie wniosku może zostać odroczone do czasu rozstrzygnięcia postępowania ze skargi. Na wniosek strony sąd może w takim przypadku nakazać stronie skarżącej wyrok złożenie stosownego zabezpieczenia.

Możliwe jest uchylenie

W przypadku skutecznego wniesienia skargi, wyrok arbitrażowy zostaje uchylony. Spór będzie musiał być zatem rozstrzygnięty ponownie, przed nowo wybranym sądem polubownym. Uchylenie wyroku arbitrażowego nie powoduje bowiem wygaśnięcia zapisu na sąd polubowny i spory między stronami nadal pozostają w kompetencji sądu polubownego, a nie sądów państwowych.

Autorka ?jest aplikantką adwokacką ?w departamencie postępowań sądowych, arbitrażu i mediacji FKA ?Furtek Komosa Aleksandrowicz.