Konstrukcja określona jako datio in solutum (świadczenie w miejsce wypełnienia) została uregulowana ?w art. 453 kodeksu cywilnego. Jeżeli dłużnik w celu zwolnienia się ?z zobowiązania spełnia za zgodą wierzyciela inne świadczenie, to zobowiązanie wygasa (art. 453 zdanie pierwsze kodeksu cywilnego).
Celem datio in solutum jest zatem wygaśnięcie istniejących pomiędzy stronami zobowiązań poprzez spełnienie przez dłużnika świadczenia innego niż określone w treści pierwotnej umowy. Zobowiązanie wówczas wygasa tak, jakby wygasło przez zwykłe wykonanie (np. przez zapłatę uzgodnionej pierwotnie kwoty), przy czym konieczną przesłanką wygaśnięcia zobowiązania – poza umową stron – jest rzeczywiste wykonanie świadczenia przez dłużnika.
Ustawa z 9 września 2000 r. ?o podatku od czynności cywilnoprawnych (dalej: ustawa o PCC) posługuje się zamkniętym katalogiem czynności cywilnoprawnych objętych tym podatkiem. Zamknięty katalog oznacza, że tylko i wyłącznie czynności wymienione w tym przepisie podlegają PCC (wyrok NSA z 15 lutego 2008 r., II FSK 1737/06) >patrz ramka.
Datio in solutum nie jest wymienione w katalogu czynności cywilnoprawnych z art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy o PCC. Nie podlega zatem opodatkowaniu PCC (interpretacja Izby Skarbowej w Katowicach z 29 lipca 2013 r., IBPBII/1/436-122/13/MZ; interpretacja Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 21 grudnia 2007 r., ITPB1/ 436-33/07/MK).
Przykład
Pan Jacek Kowalski pożyczył w sierpniu 2013 r. panu Marianowi Malinowskiemu 50 000 zł. Umowa pożyczki była opodatkowana PCC. Pożyczka miała być zwrócona do końca marca 2014 r. Niestety, z uwagi na brak środków finansowych pożyczkobiorca nie był ?w stanie zwrócić pożyczki. Strony umowy pożyczki uzgodniły, że w celu zwolnienia się z zobowiązania (zwrotu pożyczki) pożyczkobiorca przeniesie ?na pożyczkodawcę własność nieruchomości (grunt rolny ?o powierzchni 6500 mkw.). Zawarte porozumienie datio in solutum nie podlega PCC, a zatem przeniesienie własności nieruchomości w celu zwolnienia się z zobowiązania zwrotu pożyczki nie jest objęte PCC.
Zamknięty katalog czynności
Stosownie do art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy o PCC, podatkowi podlegają następujące czynności cywilnoprawne:
- ?umowa sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw ?majątkowych,
- ?umowa pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych ?tylko co do gatunku,
- ?umowa darowizny – w części dotyczącej przejęcia ?przez obdarowanego długów i ciężarów ?albo zobowiązań darczyńcy,
- umowa dożywocia,
- ?umowa o dział spadku oraz umowa o zniesienie ?współwłasności – w części dotyczącej spłat ?lub dopłat,
- ?ustanowienie hipoteki,
- ?ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym ?nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności,
- ?umowa depozytu nieprawidłowego,
- umowa spółki.
Podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlegają ?też zmiany tych umów, jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania tym podatkiem oraz ?orzeczenia sądów, w tym również polubownych, ?oraz ugody, jeżeli wywołują one takie same ?skutki prawne (art. 1 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy o PCC).
