Obowiązkiem właścicieli i zarządców budynków jest ich prawidłowe utrzymanie. Ich stan techniczny nie może zagrażać życiu i zdrowiu osób, które z nich korzystają. Budynki powinny być poddawane bieżącej konserwacji. Po to, by zapewnić właściwe utrzymanie obiektu, jego właściciel lub zarządca ma obowiązek zorganizować ich okresowe kontrole przez osoby uprawnione. Ich koszty ponosi zarządca lub właściciel. Z kolei obowiązkiem nadzoru budowlanego jest sprawdzenie wykonania tego obowiązku.
Termin na przeprowadzenie jednej z takich kontroli upływa 30 listopada. Najpóźniej do tego dnia skontrolowane powinny być wszystkie budynki, których powierzchnia zabudowy przekracza 2 tys. mkw., oraz inne obiekty o powierzchni dachów co najmniej 1 tys. mkw. W praktyce kontroli powinny być poddane głównie budynki wykorzystywane przez małe, średnie oraz duże firmy, czyli magazyny, biurowce, hale przemysłowe, siedziby firm czy też sklepy wielkopowierzchniowe. Zgodnie z prawem budowlanym tego typu obiekty powinny być kontrolowane dwa razy do roku – najpóźniej do 30 listopada oraz do 31 maja każdego roku.
Kontrola musi być przeprowadzona przez osobę mającą odpowiednie uprawnienia, a więc np. przez osobę, która dysponuje uprawnieniami do projektowania lub kierowania robotami budowlanymi w specjalności konstrukcyjno-budowlanej. Po kontroli zarządca lub właściciel powinien zgłosić jej przeprowadzenie do powiatowego inspektora nadzoru budowlanego. Jeżeli stwierdzono, że obiekt może zagrażać lub jest użytkowany w sposób zagrażający życiu lub zdrowiu ludzi, bezpieczeństwu mienia bądź środowiska, inspektor w drodze decyzji nakazuje usunięcie nieprawidłowości. Inspektor powinien określić termin wykonania tego obowiązku. Decyzja taka może być wydana, gdy obiekt jest w nieodpowiednim stanie technicznym albo powoduje swoim wyglądem oszpecenie otoczenia. Jednocześnie w decyzji nakazującej usunięcie nieprawidłowości inspektor może zakazać użytkowania budynku lub jego części.
Właściciel lub zarządca nieruchomości ma obowiązek usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości oraz uzupełnić braki wskazane przez nadzór budowlany, które mogłyby spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, bezpieczeństwa mienia bądź środowiska, a w szczególności katastrofę budowlaną. Obowiązek ten powinien znajdować potwierdzenie w protokole z kontroli obiektu, a osoba dokonująca kontroli obowiązana jest przesłać kopię tego protokołu bezzwłocznie do inspektora nadzoru budowlanego.
Właściciele i zarządcy obiektów, którzy nie wykonują obowiązków w zakresie obowiązkowych kontroli, dopuszczają się przestępstwa budowlanego. Zgodnie z art. 91a ustawy – Prawo budowlane, kto nie spełnia obowiązku utrzymania obiektu budowlanego w należytym stanie technicznym, użytkuje obiekt w sposób niezgodny z przepisami lub nie zapewnia bezpieczeństwa użytkowania obiektu, podlega grzywnie nie mniejszej niż 100 stawek dziennych (jedna stawka może wynieść od 10 zł do 2 tys. zł), karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Natomiast karze grzywny podlega ten, kto nie spełnia obowiązku przeprowadzania okresowych kontroli lub nie prześle protokołu w przypadku kontroli przeprowadzanej dwa razy w roku.
podstawa prawna:: ustawa z 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (tekst jedn. DzU z 2010 r. nr 243, poz. 1623 ze zm.
podstawa prawna: rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z 16 sierpnia 1999 r. w sprawie warunków technicznych użytkowania budynków mieszkalnych (DzU nr 74, poz. 836 ze zm.)