Złożyłam do sanepidu wniosek o zatwierdzenie baru gastronomicznego i wpis do rejestru zakładów, które produkują lub wprowadzają do obrotu żywność. Pracownicy tego urzędu przeprowadzili u mnie wizytę, by sprawdzić czy spełniam warunki do dokonania takiego wpisu. Zostałam obciążona kosztami z tytułu przeprowadzonej wizytacji. Czy sanepid mógł naliczyć opłaty skoro jeszcze nie dokonano wpisu, a więc nie była to kontrola prowadzonej działalności? – pyta czytelniczka.

Wizyta sanepidu związana z załatwianiem wniosku o zatwierdzenie zakładu do wprowadzania do obrotu żywności jest kontrolą urzędową. Dlatego mają tu zastosowania zasady ponoszenia opłat za tego rodzaju kontrole, zawarte w art. 75 ustawy z 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (dalej „u.b.ż.ż."). Zgodnie z tym przepisem podmioty działające na rynku spożywczym podlegające urzędowym kontrolom organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej są obowiązane w określonych wypadkach do pokrywania opłat uwzględniających koszty związane z czynnościami wykonywanymi w ramach urzędowych kontroli żywności.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie w wyroku z 28 czerwca 2011 r. (sygn. akt III SA/Lu 155/11) wyjaśnił, że pojęciem „kontroli urzędowej" należy obejmować nie tylko czynności kontrolne dokonywane w odniesieniu do przedsiębiorcy już prowadzącego działalność (kontrola ex post), ale również w odniesieniu do czynności mających na celu zbadanie, czy przedsiębiorca zamierzający podjąć działalność wymagającą zatwierdzenia spełnia określone wymogi szeroko rozumianego prawa żywnościowego (kontrola ex ante).

Podobnie stwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 8 marca 2013 r. (sygn. akt II OSK 2142/11). Zdaniem NSA czynności zmierzające do całościowej oceny kontrolowanej jednostki w celu załatwienia wniosku skarżącej o zatwierdzenie zakładu do wprowadzenia do obrotu żywności stanowią kontrolę urzędową w rozumieniu art. 75 ust. 1 u.b.ż.ż. A tym samym za przeprowadzenie tych czynności nalicza się opłatę. W ocenie NSA przyjęcie poglądu przeciwnego prowadziłoby do pokrywania ze środków publicznych kosztów związanych z uruchomieniem prywatnego przedsięwzięcia związanego z obrotem żywnością.

Wątpliwości w zakresie możliwości stosowania art. 75 ust. 1 u.b.ż.ż. (a tym samym naliczania opłat za czynności kontrolne) wynikają z faktu, że zatwierdzanie odbywa się w trybie i na zasadach określonych w rozporządzeniu 882/2004. Należy jednak zauważyć, że rozporządzenie to w tym przypadku nie posługuje się pojęciem „kontrola", lecz „wizyta". Zgodnie z art. 31 ust. 2 pkt b tego rozporządzenia po otrzymaniu wniosku o zatwierdzenie od podmiotu prowadzącego przedsiębiorstwo paszowe lub żywnościowe właściwy organ składa wizytę na miejscu. W praktyce pojawiły się więc wątpliwości czy można traktować je jako „kontrole urzędowe" i naliczać opłaty.

Podstawa prawna: art. 75 ust. 1 ustawy z  25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (tekst jedn. DzU z 2010 r., nr 136, poz. 914 ze zm.)

Podstawa prawna: art. 31 ust. 2 pkt b rozporządzenie (WE) nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie kontroli urzędowych przeprowadzanych w celu sprawdzenia zgodności z prawem paszowym i żywnościowym oraz regułami dotyczącymi zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt (DzUrz UE L. Nr 165, str. 1 ze zm.).