Wszelkie sprawy sądowe, jakie są prowadzone w praktyce gospodarowania – także MSP – oparte są na wymogach formalnych. Na przykład przekroczenie terminów wiąże się z negatywnymi konsekwencjami (zwykle finansowymi), kwestie dowodowe wymagają pracy, dbałości i staranności.
Pełnomocnicy procesowi są często pod presją czasu i wysokich oczekiwań co do efektu ich działań. Ustawodawca dobrze o tym wie i daleki jest od naiwnej wiary w ludzką nieomylność. Dlatego problem szkód nakazuje rozwiązywać poprzez zawieranie obowiązkowych ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej z tytułu zawinionych błędów w działaniu bądź zaniechaniu.
Ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zawodowej z jednej strony gwarantują poszkodowanym realność naprawienia ich szkody, z drugiej zaś stanowią rodzaj przepustki do wykonywania danej profesji. Oznacza to np., że bez uprzedniego zawarcia ubezpieczenia nie jest możliwe wykonywanie np. działalności adwokata, radcy prawnego, rzecznika patentowego czy doradcy podatkowego.
System ubezpieczeniowy jest również narzędziem selekcji. Osoby, którym błędy trafiają się najczęściej, muszą zapłacić wyższą składkę ubezpieczeniową. Może to wynikać ze specyfiki ich działalności, ale może też być skutkiem lekkomyślnego podejścia do obowiązków.
Obowiązek ustawowy i zakres ubezpieczenia
Każda z prawniczych profesji ma swoje oddzielne ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej regulowane rozporządzeniem minis- tra finansów (radcowie z 11 grud- nia 2003 r., DzU nr 217, poz. 2135 i adwokaci z 11 grudnia 2003 r., DzU z 2003 r. nr 217, poz. 2134). Dotyczą one również prawników działających w naszym kraju na podstawie unijnej zasady swobody wymiany usług oraz prawników spoza Unii Europejskiej działających na zasadzie umów wzajemnych między poszczególnymi krajami.
Rozporządzenia MF dotyczące ubezpieczenia odpowiedzialności zawodowej mają bliźniaczą treść. Określają: terminy powstania obowiązku ubezpieczeniowego (data rozpoczęcia wykonywania czynności lub wpisu do odnośnego rejestru), zakres ubezpieczenia (roszczenia z umów oraz czynów niedozwolonych), w tym zwłaszcza co do ewentualnych wyłączeń, oraz tzw. minimalne sumy gwarancyjne.
Wyłączenia odpowiedzialności ubezpieczyciela mają ogromne znaczenie dla poszkodowanych, gdyż w przypadku ich zastosowania obowiązek odszkodowawczy obciąża z powrotem sprawcę. Ten zaś może się okazać niewypłacalny, nie wspominając o tym, że jako specjalista w dziedzinie prawa będzie potrafił obronić się przed konsekwencjami wyrządzonej szkody.
Przykład
W toku sprawy rozwodowej prowadząca ją ze strony męża adwokat wysłała do sądu wniosek o odroczenie rozprawy z powodu kolizji terminów. Sąd na rozprawie odrzucił wniosek i zakończył postępowanie wyrokiem.
Pełnomocnik nie zasięgnęła informacji w sekretariacie sądu i wyrok się uprawomocnił. W postępowaniu likwidacyjnym ubezpieczyciela pełnomocnik broniła się, twierdząc, że sprawa i tak byłaby przegrana, wobec tego poszkodowany niczego nie stracił.
Wśród stosunkowo nielicznych wyłączeń z odpowiedzialności ubezpieczyciela są szkody wyrządzone szeroko rozumianym bliskim (szkody na mieniu) oraz wspólnikom (partnerom w spółce partnerskiej). Ponadto ubezpieczyciel nie obejmie zaróno szkód wyrządzonych po utracie odpowiednich uprawnień, jak i w stanach nadzwyczajnych (rozruchy, akty terroru).
Dość istotnym wyłączeniem wynikającym z ogólnych przepisów ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych (art. 11 ustawy z 22 maja 2003 r.) jest działanie w warunkach winy umyślnej. Przypadek taki jest jednak trudny do udowodnienia.
Poszkodowany może liczyć na ubezpieczyciela, nawet jeżeli sprawca działał w warunkach niedbalstwa o wielkim rozmiarze, czyli tzw. rażącego, a nawet w stanie po spożyciu alkoholu lub innych podobnie działających środków.
Komentuje Paweł Sikora, prawnik, a specjalista ds. ubezpieczeń
Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej z tytułu wykonywania profesji prawniczych jest standardem rynkowym oraz obowiązkiem ustawowym. Ubezpieczenie zawarte według rozporządzenia MF, tj. przy minimalnych sumach gwarancyjnych, nie zapewni jednak ochrony.
Sprawy gospodarcze cechują się dużą wartością przedmiotu sporu i skomplikowaniem. Konieczne są polisy nadwyżkowe, które mogą charakteryzować się złożoną konstrukcją.
