W świetle art. 56 § 2 kodeksu spółek handlowych wspólnik spółki jawnej nie może, bez wyraźnej lub domniemanej akceptacji pozostałych wspólników, zajmować się interesami konkurencyjnymi, w szczególności uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, jawnej, partner, komplementariusz lub członek organu spółki kapitałowej.

Przykład 1

Pani Martyna jest wspólnikiem spółki jawnej zajmującej się produkcją kosmetyków. Ma ona także objąć funkcję wiceprezesa zarządu sp. z o.o. o tożsamym co sp.j. profilu działalności. Pozostali wspólnicy spółki jawnej nie wyrazili jednak na to zgody, podejmując stosowną uchwałę.

Pani Martyna nie może więc zasiąść w zarządzie sp. z o.o. Inna sytuacja byłaby wówczas, gdyby reszta uczestników sp.j. zaakceptowała dodatkową działalność pani Martyny w sp. z o.o., mimo że byłaby ona konkurencyjna wobec przedmiotu zadaniowego spółki jawnej.

Sformułowanie „w szczególności” sugeruje, że wymieniony katalog jest otwarty. Zajmowanie się działalnością konkurencyjną może dotyczyć zatem każdej formy jej prowadzenia, a nie tylko tej wskazanej w cytowanym przepisie. Dopuszczalne jest także rozszerzenie w umowie spółki jawnej przedmiotowego zakazu np. na prokurentów, pełnomocników czy komandytariuszy, a w spółkach komandytowo-akcyjnych na akcjonariuszy.

Przykład 2

Umowa spółki jawnej stanowi, iż żaden ze wspólników nie może podejmować działalności konkurencyjnej jako komandytariusz w konkurencyjnej spółce komandytowej.

Pani Antonina, wchodząca w skład tejże sp.j., stwierdziła jednak, że skoro z mocy art. 56 § 2 k.s.h. zakaz działalności konkurencyjnej dotyczy wyłącznie m.in. obowiązku powstrzymywania się od udziału w konkurencyjnej spółce komandytowej jako komplementariusz, a nie komandytariusz, to bez zgody pozostałych wspólników sp.j. może ona zostać komandytariuszem w konkurencyjnym podmiocie. Pani Antonina nie ma jednak racji.

Art. 56 § 2 k.s.h. bowiem jedynie przykładowo określa, co ustawodawca rozumie pod pojęciem działalności konkurencyjnej (wobec sp.j.), umowa danego podmiotu może zatem te zachowania dowolnie rozszerzyć. Wykluczone jest więc, aby pani Antonina bez stosownej aprobaty reszty uczestników spółki była komandytariuszem w konkurencyjnej spółce komandytowej.

Obowiązek powstrzymywania się od równoległego bycia członkiem organu konkurencyjnej spółki dotyczy jedynie objęcia przez wspólnika spółki jawnej funkcji członka zarządu i rady nadzorczej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjnej oraz komisji rewizyjnej w sp. z o.o. Nie obejmuje on natomiast udziału w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy bądź zgromadzeniu wspólników.

Przykład 3

Pan Piotr jest wspólnikiem spółki jawnej. Równocześnie chce być on udziałowcem w  konkurencyjnej spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, na co nie zgodzili się pozostali uczestnicy spółki jawnej.

Bez względu jednak na to, czy reszta wspólników sp.j. zaakceptowała decyzję pana Piotra odnośnie do założenia przez niego sp. z o.o., to i tak może być on jej udziałowcem, nawet jeżeli profile działalności tychże podmiotów są tożsame.

Wykluczone jest jednak, aby jednocześnie wchodził on w skład zarządu sp. z o.o., gdyż zakaz podejmowania działalności konkurencyjnej dotyczy m.in. zobowiązania do powstrzymania się od członkostwa w zarządzie konkurencyjnej sp. z o.o.

Uwaga!

Wskazany w art. 56 § 2 k.s.h. zakaz działalności konkurencyjnej dotyczy dokonywania wszelkich czynności godzących w interesy spółki, ale tylko wiążących się z konkurencyjnym współuczestniczeniem na rynku.

Zgoda na podjęcie działalności konkurencyjnej może być udzielona w dowolnej formie. Powinna być ona wyartykułowana przed rozpoczęciem tej działalności. Brak jest przeciwwskazań, aby dla wyrażenia aprobaty w umowie konkretnej spółki jawnej wprowadzić np. wymóg zachowania formy aktu notarialnego albo też zasadę, że akceptacji udziela się w uchwale powziętej większością głosów  patrz wzór uchwały. Domniemana zaś zgoda oznacza, że wspólnik na podstawie zachowania innych osób wchodzących w skład sp.j. może uznać, że jego dodatkowa działalność spotka się z ich pozytywnym nastawieniem.

Przykład 4

Pani Aurelia, wspólnik w spółce jawnej, postanowiła założyć jednoosobową działalność gospodarczą o tożsamym co sp.j. profilu działalności.

W e-mailu wysłanym za potwierdzeniem odbioru a skierowanym do pozostałych dwóch uczestników podmiotu powiadomiła o swoim zamiarze, określając dwudniowy termin, liczony od daty otrzymania e-maila, na wyrażenie ewentualnego sprzeciwu co do tego planu.

Pani Aurelia poinformowała dodatkowo, że brak  stanowiska będzie równoznaczny z akceptacją jej nowej działalności. Żaden wspólnik nie odpowiedział na e-maila. Pani Aurelia może zatem uznać, że ich aprobata została wyrażona w dorozumiany sposób.

Nie istnieje więc, co do zasady, zakaz zawiązywania przez wspólnika spółki jawnej kontraktów innych spółek. Jeżeli zaś przedmiot działalności nie ma konkurencyjnego charakteru wobec profilu zadaniowego spółki jawnej, nie jest on nawet zobligowany do informowania o nowym przedsięwzięciu pozostałych jej uczestników, pod warunkiem że działalność ta nie zagraża interesom spółki jawnej.

Przykład 5

Pan Marcel jest wspólnikiem X spółki jawnej świadczącej usługi transportowe. Jednocześnie wraz z kolegą chce utworzyć drugą spółkę jawną, ale o profilu budowlanym.

Z uwagi zatem na fakt, iż przedmioty działalności tych podmiotów są różne, pan Marcel nie musi nawet informować, a tym bardziej uzyskać zgody pozostałych uczestników spółki X sp.j. na podjęcie zadań w drugiej spółce. Gdyby jednak nawet takiej aprobaty zabrakło, to i tak pan Marcel nie miałby obowiązku zastosować się do negatywnej decyzji reszty wspólników X sp.j.

W myśl jednak łacińskiej paremii „socius mei socii socius mens non est” („wspólnik mojego wspólnika nie jest moim wspólnikiem”) wspólnik uczestnika spółki jawnej nie wchodzi w jej skład. Nie przysługuje mu w konsekwencji m.in. uprawnienie do zasięgania informacji o stanie jej majątku i interesów . Taki przywilej należy się wyłącznie wspólnikom danej spółki jawnej.

Przykład 6

Panie Melania i Aleksandra tworzą spółkę jawną. Ta druga jest równocześnie komplementariuszem w spółce komandytowo-akcyjnej, ale o innym niż sp.j. profilu działalności. Akcjonariusz zażądał od pani Melanii informacji o stanie majątku spółki jawnej, tłumacząc to chęcią zorientowania się w możliwościach płatniczych pani Aleksandry, w razie gdyby egzekucja z majątku spółki komandytowo-akcyjnej okazała się bezskuteczna. Pani Melania odmówiła, argumentując, że z mocy art. 55 k.s.h. uprawnienie do zasięgania informacji o stanie majątku i interesów sp.j. służy wyłącznie jej wspólnikom. Pani Melania miała rację.

Każdy wspólnik ma prawo żądać wydania spółce jawnej korzyści, jakie osiągnął ten jej uczestnik, który naruszył zakaz konkurencji, lub naprawienia wyrządzonej jej szkody. Omawiane roszczenia przedawniają się z upływem sześciu miesięcy od dnia, gdy wszyscy pozostali wspólnicy dowiedzieli się o naruszeniu zakazu, nie później jednak niż z upływem trzech lat.

Każdy ze wspólników może nadto domagać się rozwiązania spółki przez sąd z powodu złamania omawianego zakazu albo też wszyscy pozostali wspólnicy mają prawo żądać wyłączenia z podmiotu tego, który ten zakaz naruszył.

Wzór

uchwały

UCHWAŁA nr 5/2012

z dnia 23.08.2012 r.

Wspólników Iksińska i Igrekowska sp.j. z siedzibą w Płocku w sprawie wyrażenia zgody na podjęcie przez wspólnika spółki jawnej działalności konkurencyjnej

§ 1.

Na podstawie art. 56 § 2 k.s.h. w zw. z § 21 Umowy Spółki Wspólnicy Iksińska i Igrekowska sp.j. z/s w Płocku wyrażają zgodę na podjęcie przez wspólnika Roksanę Wiśniewską działalności konkurencyjnej wobec Iksińska i Igrekowska sp.j. polegającej na utworzeniu ALFA s.c. o tym samym co  Iksińska i Igrekowska sp.j. zakresie działalności.

§ 2.

Uchwała została podjęta większością 3 głosów „za” przy 1 głosie „przeciw” i 0 głosów „wstrzymujących się” w głosowaniu jawnym.

§ 3.

Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia.

Podpisy Wspólników:

1. Oliwia Iksińska …...................................................., (głos „za”)

2. Martyna Igrekowska …..........................................., (głos „za”)

3. Wiktoria Nowak …..................................................., (głos „przeciw”)

4. Karina Kowalska ….................................................., (głos „za”)

5. Roksana Wiśniewska -

 

Autorka jest adwokatem prowadzącym własną kancelarię w Płocku