Nakazuje mu to art. 33 ust. 7 ustawy o rehabilitacji. Liczy się stan środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (zfron) na dzień utraty statusu.

Dodatkowo na podstawie art. 33 ust. 7a ustawy o rehabilitacji do PFRON trzeba wpłacić kwotę odpowiadającą tej wydatkowanej z pieniędzy funduszu rehabilitacji na nabycie, wytworzenie lub ulepszenie środków trwałych w związku z modernizacją zakładu, utworzeniem lub przystosowaniem stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych.

Dotyczy to także budowy lub rozbudowy bazy rehabilitacyjnej, wypoczynkowej i socjalnej oraz zakupu środków transportu. Obejmuje to tę część, która nie została pokryta odpisami amortyzacyjnymi, ustalonymi przy zastosowaniu stawek amortyzacyjnych wynikających z wykazu rocznych stawek amortyzacyjnych na dzień utraty statusu.

Od tej zasady jest jednak wyjątek i pracodawca po tym, gdy przestanie być zakładem pracy chronionej, może zatrzymać pieniądze zfron.

Zachowam fundusz

W myśl art. 33 ust. 7b ustawy o rehabilitacji w razie utraty statusu zpchr i osiągania stanu załogi ogółem co najmniej 15 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy oraz co najmniej 25-proc. wskaźnika zatrudnienia niepełnosprawnych pracodawca zachowuje fundusz rehabilitacji i niewykorzystane jego środki. Ale na podstawie art. 33a ustawy o rehabilitacji taki przedsiębiorca musi stosować wszystkie przepisy ustawy dotyczące prowadzenia zfron.

Należy jednak pamiętać, że gdyby u pracodawcy wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych spadł poniżej wskazanego limitu, to ma określony w art. 33 ust. 7 i 7a ustawy o rehabilitacji obowiązek wpłat do PFRON. Dokonuje tych wpłat do 20. dnia następnego miesiąca po miesiącu, w którym zaszły okoliczności powodujące powstanie tego wymogu. Zobowiązany do wpłat składa deklarację DEK-II-a, a ponadto do 20 stycznia następnego roku – deklarację DEK-R.

Przykład

Pracodawca postanowił zrezygnować ze statusu pracy chronionej, ale chciałby nadal korzystać z zakładowego funduszu rehabilitacji. Zatrudnia 60 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, z czego 20 z nich to osoby niepełnosprawne.

Oznacza to, że po utracie statusu pracodawca będzie mógł dalej korzystać z zfron, gdyż ma co najmniej 15 pracowników w przeliczeniu na etaty oraz 25-proc. wskaźnik zatrudnienia niepełnosprawnych.

Ile dla skarbówki...

Dla przedsiębiorcy, który utracił status zpchr, ale zachował zfron, duże znaczenie ma art. 38 ust. 2a, 2b i 2c ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. DzU z 2012 r. poz. 361 ze zm., dalej updof).

Zgodnie z jej art. 38 ust. 2a płatnicy (osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej), którzy utracili status zpchr, zatrudniający niepełnosprawnych, kwoty pobranych zaliczek na podatek od przychodów tych osób z tytułów określonych w art. 12 (m.in. ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej, spółdzielczego stosunku pracy) oraz od zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego wypłacanych przez tych płatników tym osobom:

- za miesiące od początku roku  włącznie do miesiąca, w którym dochód osoby niepełnosprawnej uzyskany od początku roku u tego płatnika przekroczył kwotę stanowiącą górną granicę pierwszego przedziału skali, przekazują na zfron:

– 25 proc. u płatników osiągających wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości od 25 do 30 proc.,

– 50 proc. u płatników osiągających wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych od 30 do 35 proc.,

– 75 proc. u tych ze wskaźnikiem zatrudnienia niepełnosprawnych od 35 do 40 proc.,

– 100 proc. u osiągających wskaźnik zatrudnienia niepełnosprawnych co najmniej 40 proc.,

– w pozostałej części na zasadach ogólnych określonych w ust. 1,

- za miesiące następujące po miesiącu, w którym dochód osoby niepełnosprawnej uzyskany od początku roku u tego płatnika przekroczył kwotę stanowiącą górną granicę pierwszego przedziału skali kwoty pobranych zaliczek na podatek płatnicy przekazują na zasadach określonych w ust. 1.

Te zasady rozliczania zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych stosuje pracodawca bez statusu zpchr jedynie wobec niepełnosprawnych pracowników. Wskaźnik zatrudnienia tych osób, o którym mowa w ust. 2a updof, ustala się na podstawie art. 21 ust. 1 i 5 oraz art. 28 ust. 3 ustawy o rehabilitacji (art. 38 ust. 2b updof).

Przykład

Spółka, która utraciła status zpchr, nadal zatrudnia 100 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, z czego 38 osób to niepełnosprawni.

Biorąc pod uwagę updof, spółka będzie mogła zachować zfron z prawem jednoczesnego przekazywania do niego zaliczek z podatku dochodowego od niepełnosprawnych pracowników w wysokości 75 proc.

Pozostała część trafi do właściwego urzędu skarbowego. Natomiast zaliczki na podatek od osób pełnosprawnych trafią w całości na rachunek właściwego urzędu skarbowego.

...i kiedy

Art. 38 ust. 2c updof ogranicza jednak czas, kiedy wolno skorzystać z tego sposobu rozliczenia. Przy zaliczkach na podatek dochodowy od osób fizycznych (niepełnosprawnych) chodzi o pięć lat, licząc od końca roku, w którym płatnik utracił status zpchr, jeżeli spełnia warunki z ustawy o rehabilitacji.

Przykład

Pracodawca utracił status zpchr z 1 stycznia 2011 r. Jednocześnie, zgodnie z art. 33 ust. 7b ustawy o rehabilitacji, miał prawo zachować zfron.

Dlatego zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych (tylko od niepełnosprawnych osób) przekazywał w części na zfron przez pięć lat, licząc od końca roku, w którym przestał być zpchr.

Przy spełnieniu pozostałych warunków pracodawca ma prawo przekazać część pobranych zaliczek na podatek od pracowników na zfron od 1 stycznia 2011 r. do 31 grudnia 2016 r.

Co twierdzi urząd

Zgodnie z wyjaśnieniami BON z 13 grudnia 2011 r. (BON-I-52311-485-2-LK/2011) prawo do nieodprowadzania na zasadach ogólnych zaliczek na podatek dochodowy przewidziane w art. 38 ust. 2a updof jest uprawnieniem pracodawcy. W takim sensie, że uzyskuje on możliwość dysponowania środkami, z których co do zasady korzystałby budżet państwa.

Jednocześnie przepis ten określa sposób postępowania z tymi pieniędzmi, wskazując, że pozostawia się je całkowicie lub częściowo w zakładzie, a częściowo wpłaca do urzędu skarbowego. Tym samym pracodawcy nie dano wyboru, jak ma z nimi postąpić. Inne działanie – według BON – nie tylko narusza ustawę podatkową, ale i warunki gospodarowania środkami zfron.

Dalej Biuro dodaje, że skoro ustawodawca uznał, że pracodawcy korzystającemu z przywileju art. 33 ust. 7b ustawy o rehabilitacji potrzeba dodatkowego wsparcia, to nie po to, aby wynagradzać go za uprzednie prowadzenie zpchr, ale w związku z ochroną pozostałych w zatrudnieniu niepełnosprawnych pracowników i udostępnieniem im pomocy z zfron.

Firma, która nie odprowadza na zfron pieniędzy na podstawie art. 38 ust. 2b updof, jednoznacznie działa na niekorzyść załogi, pozbawiając ją dostępu do świadczeń z zfron. Biuro wskazuje, że jeżeli firma nie chce już być dysponentem zfron, może doprowadzić do sytuacji, w której utraci prawo dysponowania nim. Wówczas jednak wpłaca do PFRON środki, o których mowa w art. 33 ust. 7 i 7a ustawy o rehabilitacji. Jeżeli natomiast na bieżąco omyłkowo nie skorzystała z tego uprawnienia, powinna niezwłocznie odzyskać nadpłatę, wpłacając ją na zfron.

W stanowisku BON wyjaśnił także wątpliwości związane z liczeniem pięcioletniego terminu, przez który pracodawca może uzyskiwać zaliczki na zfron. Art. 38 ust. 2c updof wyznacza końcową datę korzystania z tego uprawnienia. Dlatego gdy np. pracodawca traci status z 1 kwietnia 2012 r., pięć lat liczy się od końca roku, w którym utracił status, czyli od 2013 r.

Jednocześnie zaliczki na podatek przekazuje już od miesiąca, kiedy utracił status, czyli od kwietnia 2012 r.