Zdecydowanie najczęstszym sposobem łączenia się spółek jest łączenie przez przejęcie. Polega ono na przeniesieniu całego majątku jednej spółki (przejmowanej) na inną spółkę (przejmującą).
W wyniku połączenia spółka przejmowana traci swój byt prawny, natomiast jej dotychczasowi wspólnicy otrzymują udziały lub akcje spółki przejmującej.
Także odwrotnie
Specyficzna sytuacja powstaje, gdy spółka przejmująca jest jednocześnie spółką córką spółki przejmowanej (tzw. downstream merger albo połączenie odwrotne).
Przykład
W celu uproszczenia struktury grupy postanowiono połączyć spółki A i B. Spółka A jest jedynym akcjonariuszem spółki B. Jednocześnie spółka A jest spółką holdingową, która nie prowadzi działalności operacyjnej, a jej jedynym aktywem są akcje spółki B. Działalność operacyjna grupy jest wykonywana w ramach spółki B, dlatego zdecydowano, że to spółka B będzie spółką przejmującą. W rezultacie połączenia rozwiązania zostanie spółka A.
Przejęcie spółki matki przez spółkę córkę jest dozwolone na gruncie obowiązujących przepisów dotyczących spółek kapitałowych. Jednak z uwagi na brak odrębnych uregulowań prawnych samo przeprowadzenie procesu odwrotnego połączenia może być w niektórych przypadkach problematyczne. Najwięcej wątpliwości budzi sytuacja, gdy spółką przejmującą jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.
Nabycie własnych udziałów
Nieuniknioną konsekwencją połączenia przez przejęcie jest nabycie przez spółkę przejmującą całego majątku spółki przejmowanej w drodze sukcesji uniwersalnej. W razie połączenia odwrotnego na majątek spółki przejmowanej będą składać się m.in. udziały w kapitale zakładowym spółki przejmującej, przy czym często będzie to jedyny składnik tego majątku. Tym samym w rezultacie połączenia spółka przejmująca nabędzie udziały w jej własnym kapitale zakładowym.
Budzi to uzasadnione wątpliwości w świetle treści art. 200 § 1 kodeksu spółek handlowych, który wyraźnie zakazuje nabywania przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością własnych udziałów. Nie można też zapominać, że dopuszczenie do nabycia własnych udziałów może zgodnie z obowiązującymi przepisami skutkować odpowiedzialnością karną członków zarządu spółki przejmującej (art. 588 k.s.h.).
W doktrynie prawa handlowego pojawiają się głosy, że pomimo kategorycznego brzmienia powołanych przepisów przejęcie spółki matki przez jej spółkę córkę będącą spółką z ograniczoną odpowiedzialnością jest dozwolone (jest projekt zmian w kodeksie spółek handlowych uchylający ww. zakazy i sankcje). Pogląd ten jest jak najbardziej zgodny z obecnymi potrzebami rynkowymi. Co więcej, w praktyce znane są przypadki, w których sądy rejestrowe dokonały wpisu uchwały połączeniowej przy połączeniu odwrotnym, gdy spółką przejmującą była spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.
Powyższe stanowisko nie jest jednak na tyle ugruntowane, aby pozwoliło zapomnieć o potencjalnych ryzykach prawnych, jakie wiążą się z zakwestionowaniem połączenia. Należy mieć na uwadze, że samo dokonanie wpisu przekształcenia przez sąd nie gwarantuje, że uchwała połączeniowa nie zostanie uznana za nieważną w późniejszym czasie. To z kolei może doprowadzić do wykreślenia przez sąd z urzędu wpisu o połączeniu jako niedopuszczalnego.
Przez spółkę akcyjną
Opisany powyżej problem nie pojawia się w sytuacji, gdy spółką córką przejmującą swoją spółkę matkę jest spółka akcyjna. Przepisy kodeksu spółek handlowych w zakresie spółki akcyjnej uchylają bowiem zakaz nabywania własnych akcji m.in. w drodze sukcesji uniwersalnej. Dlatego należy przyjąć, że dopuszczalne jest połączenie odwrotne, gdy spółką przejmującą jest spółka akcyjna.
Na gruncie tych regulacji wypracowano rozwiązanie, które pozwala na zmniejszenie ryzyk związanych z połączeniem odwrotnym w przypadku, gdy spółką przejmującą ma być spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. W praktyce tuż przed przeprowadzeniem połączenia spółkę przejmującą przekształca się w spółkę akcyjną. Powyższe rozwiązanie, choć niewątpliwe słuszne, ma zasadniczą wadę – wydłuża proces o dodatkowe trzy do sześciu miesięcy.
—Katarzyna Bednarczyk prawnik w kancelarii PwC Legal