O istnieniu legitymacji procesowej członka organu spółki do wniesienia powództwa o uchylenie uchwały wspólników albo stwierdzenie jej nieważności przesądza chwila wytoczenia powództwa – późniejsza (w toku procesu) utrata funkcji członka organu spółki nie pozbawia powoda prawa popierania wcześniej wytoczonego powództwa.
Prawo do wytoczenia powództwa o uchylenie uchwały wspólników (lub o stwierdzenie nieważności uchwały wspólników sprzecznej z ustawą) przysługuje zarządowi, radzie nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz poszczególnym ich członkom (art. 250 pkt. 1 i 252 § 1 kodeksu spółek handlowych). Poszczególni członkowie tych organów mogą bez uprzedniej uchwały samodzielnie wytoczyć powództwo, którego skuteczność nie zależy od głosowania przeciwko uchwale oraz od zgłoszenia żądania zaprotokołowania sprzeciwu.
Legitymacja procesowa uzależniona jest od przymiotu członkostwa w określonym organie spółki. Dlatego decydujące znaczenie ma okoliczność, czy w chwili wniesienia pozwu powód lub powodowie są członkami tych organów. Regułę tę stosuje się także w przypadku powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały wspólników (art. 252 § 1 ksh). Sąd Najwyższy (wyrok z 13 lutego 2004 r., II CK 438/02) uznaje jednak prawo odwołanego członka organu spółki do zaskarżenia uchwały, jeżeli uchwała ta dotyczy go osobiście.
W praktyce przyjmuje się, że legitymację czynną należy przyznać także byłym członkom zarządu, gdyż odmienne stanowisko prowadziłoby do akceptacji praktyki odwoływania funkcjonariuszy spółki, aby uniemożliwić im zaskarżenie wadliwych uchwał. Jednak istotną rolę odgrywa moment, kiedy członek organu został odwołany. Jeżeli odwołano go, zanim wniósł pozew, nie ma on już prawa do wytoczenia powództwa. Jeżeli jednak członek organu spółki najpierw wniósł pozew, a odwołano go później (w toku sporu), nie traci legitymacji procesowej czynnej, gdyż zgodnie z art. 250 k.s.h. ocena „zaistnienia” tej legitymacji związana jest z momentem wytoczenia powództwa.
W praktyce sądowej przyjęło się, zgodnie z uchwałą SN (7) z 1 marca 2007 r., III CZP 94/06, mającej moc zasady prawnej, że osobie odwołanej ze składu organu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie przysługuje legitymacja do wytoczenia powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały wspólników sprzecznej z ustawą (art. 252 § 1 w zw. z art. 250 pkt. 1 k.s.h.).
Wskazuje się, że do momentu stwierdzenia prawomocnym wyrokiem nieważności uchwały pozbawiającej członkostwa w organie spółki sąd musi przyjąć, że osoba odwołana nie jest członkiem organu, a w konsekwencji nie ma legitymacji czynnej do wytoczenia powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały zgromadzenia wspólników, i to nawet wówczas, gdy przedmiotem żądania pozwu jest uchwała o jego odwołaniu.
Przykład
Na 23 stycznia 2012 r., na podstawie podjętej uprzednio uchwały czteroosobowego zarządu, zostało zwołane zwyczajne zgromadzenie wspólników spółki pod firmą Szkło i Porcelana Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.
Na zgromadzeniu podjęto uchwałę, na mocy której odwołano Zygmunta S. z rady nadzorczej spółki. Zygmunt S. jako odwołany członek organu spółki nie ma legitymacji procesowej do zaskarżenia uchwały.
Z chwilą bowiem wejścia w życie uchwały w przedmiocie odwołania Zygmunta S. członek rady nadzorczej traci swój status, a więc jednocześnie uprawnienie do zaskarżania uchwał. W konsekwencji sąd oddali powództwo Zygmunta S., który jako odwołany członek rady nadzorczej nie ma legitymacji czynnej do zaskarżania uchwał wspólników jako sprzecznych z ustawą.
Pogląd ten prowadzi w konsekwencji do sytuacji, że w praktyce nawet osoba odwołana z funkcji ewidentnie w sposób urągający prawu nie uzyska skutecznej ochrony prawnej w sądzie, gdyż jej powództwo w ogóle nie zostanie merytorycznie rozpoznane. Będzie oddalone ze względu na brak legitymacji procesowej czynnej.
Warto dodać, że we wcześniejszych wyrokach SN wyraźnie podkreślał, że członkom zarządu przysługuje legitymacja czynna do zaskarżenia uchwały wspólników po ich „odwołaniu” w sytuacji, gdy uchwała o takiej treści stoi w sprzeczności z ustawą i jest nieważna od chwili jej podjęcia. Przyjęcie innego poglądu oznaczałoby zniweczenie konstrukcji stwierdzenia nieważności uchwały od momentu jej powzięcia, wywodził wówczas SN (wyrok SN z 31 marca 2006 r., IV CSK 46/2005; zob. też wyrok SN z 15 grudnia 2005 r., II CSK 19/2005; wyrok SA w Warszawie z 2006 r., I ACa 1609/2002).
Natomiast w przypadku późniejszego odwołania członka organu spółki będącego powodem w procesie sąd nie powinien na podstawie art. 316 § 1 k.p.c. przyjmować, że utracił on czynną legitymację procesową. Zatem decydujące znaczenie dla legitymacji czynnej członka organu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością do zaskarżenia uchwały wspólników powództwem o jej uchylenie albo stwierdzenie jej nieważności ma chwila wytoczenia powództwa (SA w Warszawie, I ACa 1609/02, niepubl.).
Czytaj także w serwisie:
»
»
»
