Od ponad miesiąca nie obowiązuje już pakiet antykryzysowy. Pracodawcy nie mogą już korzystać z dofinansowania wynagrodzeń załogi i bardziej elastycznie planować im zadań

Ustawa z 1 lipca 2009 r. o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców (DzU nr 125, poz. 1035, dalej ustawa antykryzysowa) wprowadziła wiele udogodnień dla przedsiębiorców.

Obowiązywała do końca ubiegłego roku i 1 stycznia 2012 r. ten, kto był beneficjentem tych rozwiązań, stracił możliwość m.in. elastycznego podejścia do norm prawa pracy. Czego jeszcze firmom żal?

Lepiej już było

Przedsiębiorcy w przejściowych trudnościach finansowych, dla których ustawa przewidywała najdalej idącą pomoc, utracili możliwość uproszczonego obniżania czasu pracy i dofinansowania wynagrodzeń pracowników z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP).

Nie mogą też korzystać ze stypendiów z Funduszu Pracy (FP) dla osób wysyłanych na szkolenia czy studia podyplomowe. Ta kategoria pożegnała się także ze stosowaniem przestoju ekonomicznego. Ponadto z ustaniem obowiązywania pakietu antykryzysowego nie ma już szans na dopłaty do składek na ubezpieczenia społeczne finansowane przed pracodawcę.

Przestój według kodeksu

Przez ponad dwa lata przedsiębiorca w przejściowych trudnościach finansowych mógł czerpać ze środków FGŚP, aby pokryć częściowo koszty związane z wynagrodzeniem pracownika w czasie przestoju ekonomicznego lub obniżenia mu wymiaru czasu pracy. Możliwe były także dopłaty z FP do szkoleń i studiów podyplomowych dla tych, których szef skierował na taką naukę, zamiast wprowadzać przestój ekonomiczny czy obniżać czas pracy.

Oprócz utraty wsparcia dla przedsiębiorców szczególnie dotkliwe jest zniesienie przestoju ekonomicznego. Co prawda kodeks pracy przewiduje taką instytucję, ale dotyczy ona sytuacji uniemożliwiających świadczenie pracy przez załogę, nie zaś takich, które utrudniają wykonanie pracy czy zamierzonych celów. To nieplanowana i przejściowa przerwa w świadczeniu pracy z powodu okoliczności, które nie dały się wcześniej przewidzieć.

Art. 81 § 2 k.p. nie dopuszcza zatem przestoju jako przerwy spowodowanej sytuacją rynkową czy trudnościami finansowymi pracodawcy. Potwierdza to Sąd Najwyższy, który nie uznaje zmniejszenia popytu na wyroby przedsiębiorcy jako uzasadniającego stosowanie przestoju w pracy (wyrok z 16 października 1992 r. I PZP 58/92).

Warto zwrócić uwagę na to, że przestój nie jest ograniczony czasowo, a w tym okresie pracodawca może powierzyć podwładnemu wykonywanie innej pracy zgodnej lub zbliżonej do jego kwalifikacji (wyrok SN z 11 marca 1980 r., I PR 7/80). Jest to wyjątek od zasady wyrażonej w art. 42 k.p., zgodnie z którą można pracownikowi powierzyć inną pracę wymagającą podobnych kwalifikacji przez najwyżej trzy miesiące w roku kalendarzowym (wyrok SN z 17 stycznia 1978 r., I PRN 178/77).

Kodeks pracy nie dopuszcza niejako zastępczego wykonania pracy, tj. zapłaty podwładnemu wynagrodzenia za niewykonywanie pracy w czasie przestoju o naturze ekonomicznej. W doktrynie podnosi się, że mogłoby to nawet stanowić naruszenie obowiązków pracodawcy wobec pracownika skutkujące rozwiązaniem angażu.

Kodeksowe przepisy o przestoju nie przewidują też specjalnej ochrony pracownika przed wypowiedzeniem, tak jak czynił to pakiet antykryzysowy dla objętych przestojem ekonomicznym.

Warto jednak zwrócić uwagę na pismo Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej z 1 października 2009 r. dotyczące art. 6 ustawy antykryzysowej. W ocenie resortu szczególna ochrona przed wypowiedzeniem z przyczyn niedotyczących pracowników obejmować będzie także tych zatrudnionych, którzy będą pobierać świadczenia finansowane przez FGŚP czy FP, np. w grudniu 2011 r., jeśli wcześniej nie wyczerpali maksymalnego okresu trwania tej ochrony (sześć miesięcy) w związku z korzystaniem z tych świadczeń, np. w 2010 r.

Koniecznie z pismem

Dotkliwe jest także zniesienie możliwości obniżenia wymiaru czasu pracy pracownika bez konieczności składania mu wypowiedzenia zmieniającego czy zawierania z nim porozumienia.

Do 1 stycznia 2012 r. wystarczyło zawrzeć stosowne porozumienie ze związkami zawodowymi czy przedstawicielami załogi. Obecnie wręczenie wypowiedzenia zmieniającego może prowadzić do rozwiązania angażu z zachowaniem okresu wypowiedzenia.

O co chodziło w pakiecie

Rozwiązania ustawy antykryzysowej miały ograniczyć obciążenia finansowe pracodawców związane z zatrudnieniem. Umożliwiały dostosowanie pracy personelu do cyklu zadań firmy.

Przewidywały udogodnienia dla wszystkich, którym ustawa o swobodzie działalności gospodarczej przyznawała status przedsiębiorcy, czyli spółkom akcyjnym, z ograniczoną odpowiedzialnością i wspólnikom spółek cywilnych oraz tych w przejściowych trudnościach finansowych.

Tacy przedsiębiorcy mogli liczyć m.in. na dofinansowanie z Funduszu Pracy przeznaczone na szkolenia załogi, świadczenia na opłacanie składek społecznych pracowników należnych od pracodawcy, dofinansowanie z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Ustawa pozwoliła m.in. wprowadzić indywidualny wymiar czasu pracy w uproszczonej procedurze, przedłużyć okres rozliczeniowy nawet do 12 miesięcy oraz zawiesiła stosowanie art. 251 k.p. automatycznie przekształcającego trzecią umowę na czas określony w bezterminową.

—Joanna Jasiewicz adwokat współpracujący z Peterka & Partners

Czytaj równieź: