Pracownik, z którym pracodawca rozwiązał umowę o pracę na czas nieokreślony za wypowiedzeniem, może żądać uznania tego za bezskuteczne, przywrócenia do pracy lub zasądzenia odszkodowania. Zasadniczo wybór  roszczenia należy do pracownika. Sąd pracy nie uwzględni jednak jego żądania o przywrócenie, jeśli ustali, że jest to niemożliwe lub niecelowe.

Wówczas orzeka o odszkodowaniu (art. 45 § 2 kodeksu pracy). Nie dotyczy to jednak kobiet w ciąży i w czasie urlopu macierzyńskiego, pracowników w wieku przedemerytalnym oraz chronionych na podstawie przepisów szczególnych, np. działaczy związkowych. Chyba że przywrócenie do firmy nie wchodzi w grę z powodu upadłości lub likwidacji pracodawcy.

Analogiczne regulacje obowiązują w razie rozwiązania angażu bez wypowiedzenia (art. 56 § 2 k.p.).

Dwa stanowiska

W orzecznictwie sądowym zarysowały się dwa stanowiska w sprawie roszczeń odwołanego członka zarządu, którego wadliwie zwolniono. Według pierwszego, ze względu na art. 203 § 1 zdanie drugie k.s.h., takiej osobie nie przysługuje roszczenie o przywrócenie do pracy. Może natomiast żądać odszkodowania, które w takiej sytuacji sięga wysokości równej wynagrodzeniu za czas pozostawania bez pracy w razie przywrócenia, lecz nie niższego niż określone w art. 47

1

k.p.

(wyroki SN z 17 sierpnia 2006, III PK 53/06, i z 6 maja 2009, II PK 285/08).

Według drugiego, które SN wyraził m.in. w uzasadnieniu postanowienia z 12 sierpnia 2009 (II PZP 8/09), językowa wykładnia art. 203 § 1 k.s.h. prowadzi do odmiennych wniosków. SN podkreślił, że swoboda odwołania członka zarządu nie narusza, a więc nie modyfikuje roszczeń, które przysługują odwołanemu ze stosunku pracy lub innego stosunku prawnego dotyczącego pełnienia funkcji w zarządzie.

Jeżeli spółka i członek zarządu wybierają umowę o pracę jako podstawę zatrudnienia, czynią to ze wszystkimi wiążącymi się z tym konsekwencjami, także w postaci mniejszej swobody rozwiązania angażu przez pracodawcę. Podobnie SN wskazał w uzasadnieniu wyroku z 2 grudnia 2010 (II PK 131/10).

W orzecznictwie dominuje pogląd, że członek zarządu może dochodzić roszczeń na zasadach dotyczących pracowników

Odwołany członek zarządu, któremu następnie wypowiedziano angaż z naruszeniem art. 39 k.p., może żądać przywrócenia do pracy. Wynika to z art. 203 § 1 zdanie drugie k.s.h.

Stanowisko SN jest więc w tym zakresie zmienne i niekonsekwentne. Obecnie jednak dominuje pogląd, że członkowi zarządu wolno dochodzić przywrócenia do pracy.

Mógłby zatem skutecznie przed sądem żądać powrotu do firmy, a realizacja jego obowiązków następowałaby w różny sposób. Przykładowo spółka ponownie powołałaby go do zarządu lub strony zmienią umowę w zakresie stanowiska pracy.

W wieku przedemerytalnym

W praktyce dopuszczalność żądania przywrócenia dotyczy zwykle osób z zarządu będących pracownikami w wieku przedemerytalnym. Odnosi się to zarówno do takich członków, którym wypowiedziano angaż, jak i do tych, których zwolniono bez wymówienia.

Gdy wadliwie wymówiono umowę osobie z zarządu w wieku przedemerytalnym, stosuje się art. 45 § 1, § 2 i § 3 k.p. Z nich wynika, że sąd nie może nie uwzględnić roszczenia o przywrócenie do pracy zgłoszonego przez podwładnego w wieku przedemerytalnym (z art. 39 k.p.) tylko z tego względu, że jest to niemożliwe lub niecelowe.

Przywrócenia członka zarządu nie można by kwestionować także z punktu widzenia jego możliwości lub celowości np. w razie skutecznego zaskarżenia uchwały zgromadzenia wspólników o odwołaniu członka zarządu przez podmiot uprawniony w rozumieniu art. 250 k.s.h. Podkreślał to SN w uzasadnieniu wyroku z 2 grudnia 2010 (II PK 131/10).

Podobnie szczególna ochrona na podstawie art. 39 k.p. ma znaczenie przy roszczeniach, które przysługują pracownikowi za niezgodne z prawem rozwiązanie przez szefa umowy bez wypowiedzenia.

W myśl z art. 56 § 2 k.p. w zw. z art. 45 § 3 k.p. u będącego w wieku ochronnym sąd nie może z urzędu zasądzić odszkodowania zamiast dochodzonego przez niego przywrócenia do pracy, z wyjątkiem ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. Jednocześnie, zgodnie z art. 57 § 2 k.p., pracownikowi z art. 39 k.p. w razie przywrócenia przysługuje wynagrodzenie za cały czas pozostawania bez zajęcia.

Przykład

Członka zarządu w wieku przedemerytalnym spółka z o.o. zatrudniała na czas nieokreślony. Zgromadzenie wspólników odwołało go z tego stanowiska. Następnie spółka rozwiązała z nim angaż za wypowiedzeniem. Pracownik odwołał się do sądu.

Wskazał, że wypowiedzenie było sprzeczne z prawem, bo jego stosunek pracy podlega szczególnej ochronie w myśl art. 39 k.p. Żądał przywrócenia do pracy i zasądzenia wynagrodzenia za czas pozostawania bez zajęcia.

Sąd uznał, że wypowiedzenie było sprzeczne z art. 39 k.p. i przywrócił go do pracy oraz zasądził to wynagrodzenie. Pracownik zgłosił się do spółki, która mu je wypłaciła i zaproponowała zatrudnienie na stanowisku zastępcy kierownika działu produkcji. Pracownik zgodził się i w porozumieniu strony zmieniły dotychczasową umowę o pracę.

 

Autor jest sędzią Sądu Okręgowego w Kielcach