Dlatego, że ustawodawca zniósł niektóre ograniczenia przy dowodach obowiązujące w postępowaniu cywilnym. Ma to szczególne znaczenie dla tych, którzy kwestionują wysokość ustalonych przez ZUS świadczeń okresowych, emerytury bądź renty.
Bez dokumentów
Zasadą jest, że do postępowania z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych stosuje się przepisy ogólne postępowania cywilnego. Trzeba jednak uwzględnić też te szczególne z działu III kodeksu postępowania cywilnego, precyzujące odrębność tych spraw.
Jednym z wyjątków przy postępowaniu dowodowym jest art. 473 kodeksu postępowania cywilnego. Stanowi on, że do tych postępowań nie odnoszą się przepisy ograniczające dopuszczalność dowodu ze świadków i z przesłuchania stron.
Znaczenie tej regulacji doceni zwłaszcza pracownik lub ubezpieczony, kiedy będzie powoływał się na okoliczności, które powinny zostać odzwierciedlone w dokumentach.
Zgodnie z art. 74 § 1 kodeksu cywilnego zastrzeżenie formy pisemnej bez rygoru nieważności ma ten skutek, że jeśli nie będzie ona zachowana, w sporze nie można dopuścić dowodu ze świadków ani z przesłuchania stron na potwierdzenie dokonania czynności.
Natomiast w sprawach prawa pracy lub ubezpieczeń społecznych – mimo nieprawidłowości formy czynności prawnej – dopuszczalne będą przesłuchania, które być może pozwolą dokonać stosownych ustaleń.
W konsekwencji do tych spraw nie odnosi się art. 246 k.p.c. Na jego mocy, jeżeli ustawa lub umowa wymagają dla czynności prawnej zachowania formy pisemnej, dowód ze świadków lub z przesłuchania stron w sprawie między uczestnikami tej czynności na fakt jej dokonania jest dopuszczalny, gdy dokument obejmujący czynność został zagubiony, zniszczony lub zabrany przez osobę trzecią.
A jeżeli forma pisemna była zastrzeżona tylko dla celów dowodowych, także w wypadkach określonych w kodeksie cywilnym.
Warto tu też przytoczyć ciągle aktualną uchwałę Sądu Najwyższego z 28 września 1976 (I PZP 46/76). Z niej wynika, że fakt i data zawiadomienia na piśmie rady zakładowej o zamiarze wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony, w rozumieniu art. 38 § 1 kodeksu pracy, mogą być dowodzone za pomocą wszelkich dowodów, nie wyłączając zeznań świadków.
Świadkowie i przesłuchania
Na podstawie art. 247 k.p.c. dowód ze świadków lub z przesłuchania stron przeciwko treści lub ponad treść dokumentu obejmującego czynność prawną wolno dopuścić między uczestnikami tej czynności tylko wtedy, gdy nie doprowadzi to do obejścia przepisów o formie zastrzeżonej pod rygorem nieważności i gdy ze względu na szczególne okoliczności sprawy sąd uzna to za konieczne.
Tego przepisu również nie stosuje się przy konflikcie z zakresu prawa pracy czy ubezpieczeń. Zatem sąd powinien uwzględnić wniosek dowodowy z zeznań świadka lub przesłuchania stron w każdym przypadku.
W wyroku z 6 czerwca 2009 SN (II UK 117/08) potwierdził, że w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych wysokość wynagrodzenia osiąganego w trakcie niewątpliwego świadczenia pracy może być wykazana wszelkimi środkami dowodowymi.
Ten wyjątek od ogólnych zasad wynikających z art. 247 k.p.c. sprawia, że każdy fakt może być potwierdzony wszelkimi środkami, które sąd uzna za pożądane i ich dopuszczenie za celowe.
Tylko dla zatrudnionego
Likwidacja ograniczeń dowodowych w sprawach z prawa pracy i ubezpieczeń społecznych dotyczących dopuszczalności dowodów ze świadków i z przesłuchania stron stosuje się nie tylko do pracownika, ale także w takim samym stopniu do drugiej strony. Jednak wyłącznie wtedy, gdy sprawę wytacza podwładny.
Na mocy art. 477
7
k.p.c. w sprawie przeciwko pracownikowi art. 473 k.p.c. się nie stosuje, a więc sąd musi przyjąć wskazane ograniczenia dowodowe. Zatem jeśli to szef pozwie zatrudnionego, nikt nie będzie mógł skorzystać z dodatkowych możliwości udowodnienia podawanych okoliczności.
Na podstawie § 22 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń z 7 lutego 1983 (DzU nr 10, poz. 49) okresy zatrudnienia można udowodnić zeznaniami świadków, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu.
Zeznania świadków przedstawia ubiegający się o przyznanie świadczenia. Ograniczenie to odnosi się wyłącznie do postępowania przed organami emerytalno-rentowymi.
Inicjatywa należy do zainteresowanego
Likwidacja ograniczeń dowodowych nie powoduje obowiązku sądu w przejmowaniu inicjatywy dowodowej zamiast strony.
W wyroku z 8 stycznia 2007 (I UK 228/06) SN wskazał, że szczególny charakter spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych i wynikające z niego zasady procedury, w tym zmniejszony formalizm procesowy, nie oznaczają, że sąd powinien w nich podejmować czynności procesowe z urzędu (dopuszczać dowody) z pominięciem inicjatywy stron.
Autor jest adwokatem w Izbie Adwokackiej w Warszawie
Czytaj również:
Więcej informacji w serwisie:
Pracodawca i pracownik w sądzie
Kodeks pracy - komentarz do działu XII o rozpatrywaniu sporów o roszczenia ze stosunku pracy
