W razie powstania jednej z przyczyn rozwiązania spółki jawnej aktualizuje się obowiązek przeprowadzenia jej likwidacji, chyba że wspólnicy uzgodnili inny sposób zakończenia jej działalności, na przykład przez sprzedaż przedsiębiorstwa.
Gdy brakuje owego porozumienia, uczestnicy spółki – likwidatorzy bądź likwidatorzy ustanowieni przez sąd rejestrowy albo wskazani przez wspólników – zobligowani są zakończyć bieżące interesy związane ze spółką, ściągnąć wierzytelności, uregulować należności i upłynnić jej majątek.
Minęła data płatności
W pierwszej kolejności z majątku likwidowanej spółki spłaca się jej wymagalne zobowiązania, czyli takie, których data płatności już minęła.
Przykład 1
Spółka jawna K znajduje się w likwidacji. Ma niekwestionowane zadłużenie wobec trzech firm na łączną kwotę 20 tys. zł. Terminy płatności tych należności już minęły. Co do jednej z nich sąd wydał już nawet nakaz zapłaty. Na rachunku bankowym spółki zdeponowana jest suma 300 tys. zł.
Z tych pieniędzy należy zatem wypłacić wierzycielom 20 tys. zł, a dopiero resztę podzielić między wspólników, bo innych długów spółka K nie ma.
Jeżeli nie ma wystarczających środków finansowych na ich pokrycie, należy upłynnić aktywa i pasywa (majątek), wierzytelności nie mogą bowiem być regulowane innymi składnikami niż pieniędzmi.
Przykład 2
M sp.j. jest w likwidacji. Mimo że daty uiszczenia dwóch wierzytelności na łączną sumę 50 tys. zł zostały już przekroczone a spółka nie podważa ich zasadności, należności te nie zostały zapłacone. Na koncie spółki jest 30 tys. zł. Poza tym do spółki należy samochód osobowy marki Audi A8, rok produkcji 2008, nr rej. WP 11111. Wspólnicy M żeby zaspokoić resztę długu w wysokości 20 tys. zł, sprzedali auto za 100 tys. zł.
Ich zachowanie było właściwe. Jeżeli na rachunku spółki brakuje wystarczających środków finansowych na spłatę zobowiązań, należy upłynnić całość lub określony składnik majątku, żeby uzupełnić brakującą wartość zadłużenia
Należności z kolei, których termin uiszczenia jeszcze nie upłynął bądź są sporne, muszą być zabezpieczone poprzez pozostawienie odpowiedniej kwoty na ich spłatę.
Przykład 3
P sp.j. znajduje się w likwidacji. 1 lutego 2011 r. na adres spółki wpłynął odpis pozwu, w którym ABC sp. z o.o. domaga się zasądzenia od P 200 tys. zł wraz z ustawowymi odsetkami od 3 stycznia 2011 r. do dnia zapłaty z tytułu nieuiszczonej ceny sprzedaży dwóch wózków widłowych.
Wspólnicy P w odpowiedzi na powództwo, zakwestionowali jednak istnienie tej wierzytelności, podnosząc, że nie została zawarta z ABC umowa sprzedaży wózków i nie wystawiono faktury dokumentującej tę transakcję.
Z uwagi na to, że roszczenie jest sporne, spółka P powinna zabezpieczyć ewentualną należność ABC przez pozostawienie np. na rachunku bankowym spółki ponad 200 tys. zł (w razie przegranego postępowania sądowego będzie musiała zapłacić, oprócz kwoty głównej i odsetek, także koszty procesu).
W przypadku gdy po wypełnieniu zobowiązań oraz pozostawieniu określonych sum na zapłatę wierzytelności niewymagalnych lub spornych spółka dysponuje jeszcze jakimś majątkiem, dzieli się go między wspólników zgodnie z treścią umowy.
Przykład 4
B sp.j. jest w likwidacji. Wspólnicy spółki spłacili wszystkie wymagalne zobowiązania i pozostawili 6 tys. zł na ewentualne zaspokojenie jednej spornej wierzytelności. Na koncie podmiotu pozostało jeszcze 40 tys. zł. Spółka nie posiada innego majątku. W umowie B sp.j. zapisano, że jego podział między uczestników, w przypadku likwidacji, następuje w częściach równych.
Biorąc pod uwagę, że spółka składa się z czterech osób, każda z nich otrzyma po 10 tys. zł.
Jeżeli spółka nie ma już majątku, jej uczestnikom zwraca się rzeczywiście wniesione wkłady (tj. udziały likwidacyjne; udziały kapitałowe po wszczęciu likwidacji ulegają przekształceniu w likwidacyjne).
Przy czym, jeżeli osoba wchodząca w skład spółki, mimo wezwania, nie wniosła wkładu w całości, może oczekiwać zwrotu tylko w takiej wartości, w jakiej go wniosła.
Przykład 5
D sp.j. jest w likwidacji. Jedna ze wspólniczek Donata – wbrew wezwaniu – nie wniosła tytułem wkładu 10 tys. zł, a jedynie 5 tys. zł.
Dlatego też po zaspokojeniu wszystkich wierzycieli zostanie jej zwrócone 5 tys. zł
Jeżeli po rozliczeniu udziałów pozostanie nadwyżka, dzieli się ją między wspólników w takim stosunku, w jakim uczestniczą oni w zysku.
Przykład 6
Trzyosobowa Y sp.j. znajduje się w likwidacji. Po rozliczeniu udziałów pozostała nadwyżka 12 tys. zł. Umowa spółki Y stanowi , że jej wspólnicy uczestniczą w zysku w następujący sposób: Tamara w 30 proc., Martyna w 20 proc., a Paulina w 50 proc.
Tak więc z tytułu nadwyżki Tamara otrzyma 3,6 tys. zł, Martyna 2,4 tys. zł, a Paulina 6 tys. zł.
Przedmioty wniesione przez wspólnika do spółki tylko do używania zwraca mu się w naturze.
Przykład 7
Wojciech, wspólnik trzyosobowej X sp.j., wniósł do niej, tytułem wkładu, samochód osobowy marki Peugeot 306, rok produkcji 2007, nr rej. WP 00000, o wartości 10 tys. zł. Ponieważ zaistniała – wskazana w umowie – przyczyna rozwiązania spółki, zgłoszono do KRS otwarcie jej likwidacji.
Na etapie podziału pomiędzy uczestników podmiotu pozostałego majątku zwrócono panu Wojciechowi peugeota.
Co jest zobowiązaniem spółki
W świetle wyroku Sądu Najwyższego z 23 października 2008 r. (V CSK 172/08):
„1. Przez zobowiązania spółki w rozumieniu art. 82 k.s.h. – jako przeciwstawione należnościom przysługującym wspólnikom z nadwyżki – należy rozumieć zobowiązania spółki wynikające z jej stosunków zewnętrznych, tj. zarówno wobec jej wierzycieli niebędących wspólnikami, jak i wierzycieli będących wspólnikami, gdy zobowiązania nie wynikają ze stosunku spółki.
W toku postępowania likwidacyjnego zobowiązania spółki wobec tych wierzycieli powinny być zaspokojone przede wszystkim (w pierwszej kolejności).
Oznacza to, że dopiero po ich zaspokojeniu możliwe jest zaspokojenie zobowiązań wynikających ze stosunku spółki. Do takich zobowiązań należą m.in. zobowiązania z tytułu udziału wspólników w zyskach spółki (art. 51 § 1 i art. 52 § 1 k.s.h.) i to niezależnie od tego czy zobowiązania te powstały przed czy po otwarciu likwidacji.
2. Z istoty spółki jawnej wynika, iż roszczenia wynikające ze stosunku spółki, a typowym takim roszczeniem jest roszczenie o wypłatę udziału w zysku (art. 51 § 2 i art. 52 § 1 k.s.h.), wspólnicy mogą kierować tylko wobec spółki.Zasady tej nie zmienia art. 22 § 2 k.s.h. (...)”.
Sąd Najwyższy w tym wyroku podniósł też, że „wspólnik spółki jawnej może dochodzić wypłaty udziału w zysku (art. 52 § 1 k.s.h.) tylko wobec spółki, a po otwarciu jej likwidacji przysługuje mu tylko roszczenie, o którym mowa w art. 82 § 2 zdanie trzecie k.s.h. (czyli o podział nadwyżki w stosunku do udziału w zysku – dop. A.B.), co nie wyklucza roszczenia odszkodowawczego wobec innych wspólników za szkodę poniesioną w związku z niewypłaceniem w terminie udziału w zysku”.
Autorka jest adwokatem, prowadzi własną kancelarię w Płocku
Czytaj więcej w serwisie o likwidacji spółki jawnej
