Za prowadzeniem przedsiębiorstwa w formie jednoosobowej (tj. na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej) przemawia przede wszystkim możliwość samodzielnego podejmowania decyzji biznesowych, niski koszt takiego rozwiązania i jego prostota.

Mimo tych zalet przedsiębiorca może być zainteresowany zmianą formy prowadzonej działalności, czy to z powodu konieczności wzmocnienia finansowego firmy, czy wprowadzenia zmian organizacyjnych warunkujących większe możliwości rozwoju.

Obowiązki związane z prowadzeniem działalności w innej formie są rekompensowane przede wszystkim brakiem osobistej odpowiedzialności za zobowiązania przedsiębiorstwa i większymi możliwościami dokapitalizowania (np. poprzez podwyższenie kapitału zakładowego, wniesienie dopłat, emisje obligacji), jak ma to miejsce w przypadku spółek kapitałowych, bądź możliwością prowadzenia działalności i dzielenia związanego z tym ryzyka z innymi osobami (w przypadku spółek osobowych).

[srodtytul]Trzy możliwości[/srodtytul]

Ustawodawca nie przewidział specjalnej procedury przekształcenia jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę handlową. Choć prawo nie zamyka drogi do takiej zmiany, to jest to jednak dosyć skomplikowane.

Przepisy [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=86F27ADE2102E1D67842E76D535F1BD1?id=70928]kodeksu cywilnego[/link] i [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=0878F97C9B855869DA1A3F9BAD45E3AB?id=133014]kodeksu spółek handlowych[/link] pozwalają na wyróżnienie trzech sposobów zmiany formy jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę handlową:

- likwidację jednoosobowej działalności gospodarczej i wykorzystanie uzyskanych środków w celu utworzenia spółki bądź wstąpienia do spółki już istniejącej;

- dokonanie sprzedaży przedsiębiorstwa na rzecz istniejącej spółki a następnie wstąpienie do tej spółki w charakterze wspólnika;

- wstąpienie do istniejącej spółki handlowej i wniesienie prowadzonego przedsiębiorstwa tytułem aportu w zamian za udziały.

Wszystkie te sposoby wiążą się z koniecznością poniesienia pewnych ciężarów podatkowych wynikających z poszczególnych czynności prawnych będących etapami przekształcenia.

W tym tekście zostanie omówione pokrótce to ostatnie rozwiązanie, jako że daje ono największe możliwości zminimalizowania kosztów podatkowych, gwarantując zarazem ciągłość działalności przedsiębiorstwa.

[srodtytul]Uwaga na nazwę[/srodtytul]

Decydując się na wstąpienie do spółki handlowej, najpierw trzeba ją założyć i zdecydować, czy będzie osobowa czy kapitałowa. Spółkę trzeba więc zawiązać i przeprowadzić procedurę rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym.

Podpisując umowę spółki, należy zwrócić uwagę na kilka kwestii. Szczególnej staranności wymaga oznaczenie nazwy przedsiębiorstwa, aby dotychczasowi kontrahenci i klienci wiedzieli, że mają do czynienia z kontynuatorem wcześniej prowadzonej działalności.

Ponieważ firma jako oznaczenie przedsiębiorcy nie może być zbyta, wniesienie jej jako składnika przedsiębiorstwa do spółki jest niemożliwe. Ustawa dopuszcza jednak wyraźnie, że nabywca przedsiębiorstwa może je nadal prowadzić pod dotychczasową nazwą, powinien jednak uzupełnić nazwę nabytego przedsiębiorstwa o dodatek wskazujący firmę nabywcy, chyba że strony postanowią inaczej.

[ramka][b]Przykład[/b]

Firma spółki, do której wniesiony został aport w postaci przedsiębiorstwa prowadzonego przez Jana Kowalskiego działającego pod firmą Jan Kowalski usługi geodezyjne, brzmieć będzie Jan Kowalski usługi geodezyjne sp. z o.o. [/ramka]

[srodtytul]Jak wnieść aport[/srodtytul]

Umowa spółki powinna szczegółowo określać przedmiot wkładu niepieniężnego (w przypadku przedsiębiorstwa będą to wszelkie jego składniki wymienione w art. 551 k.c.), jego wartość i osobę wspólnika wnoszącego wkład.

Powyższe zasady dotyczą wszystkich spółek prawa handlowego, w przypadku spółki z o.o. umowa spółki musi ponadto określać liczbę i wartość nominalną udziałów objętych w zamian za wnoszony aport (wyceny aportu mogą dokonać sami wspólnicy).

W przypadku spółki akcyjnej wymogi związane z wniesieniem przedsiębiorstwa tytułem aportu są dalej idące. Tu pisemne sprawozdanie założycieli będzie poddane sprawdzeniu przez biegłych rewidentów.

Dokładnej regulacji w umowie spółki wymaga także określenie sposobu wniesienia aportu. Przedsiębiorstwo jako wkład niepieniężny może bowiem zostać wniesione nie tylko na własność, ale i do używania.

[srodtytul]Bez możliwości kontynuacji[/srodtytul]

Podstawowym mankamentem zmiany formy działalności prowadzonej dotychczas jako jednoosobowa działalność gospodarcza w spółkę jest brak kontynuacji w sferze praw i obowiązków cywilno- oraz administracyjnoprawnych.

O ile z problemem tym nie mamy do czynienia przy przekształcaniu spółek handlowych, o tyle w omawianym przypadku trzeba zawczasu przewidzieć konieczność „przeniesienia” wszelkich zezwoleń, uprawnień, zawarcia aneksów do umów na nowo powstałą spółkę. Brak jest również sukcesji w zakresie podatkowym.

Należy także pamiętać, że zmiana formy działalności to zgodnie z przepisami prawa pracy przejście zakładu pracy na innego pracodawcę. Nowa spółka będzie więc z mocy prawa stroną w dotychczasowych stosunkach pracy, nie zwalnia to jednak pracodawcy z dokonania przewidzianych w [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=B5E347C50E4D2860978BAD3D891C7A48?n=1&id=76037&wid=337521]kodeksie pracy[/link] czynności informacyjnych z tym związanych.

Ostatnim etapem będzie zlikwidowanie jednoosobowej działalności gospodarczej. Czynność ta wiąże się nie tylko ze złożeniem wniosku o wykreślenie z ewidencji działalności gospodarczej, ale także z formalnościami przed innymi urzędami państwowymi, m.in. ZUS i urzędem statystycznym.

[ramka][b]Nie trzeba płacić VAT[/b]

Wstąpienie do istniejącej spółki handlowej i wniesienie tytułem aportu prowadzonego przez siebie przedsiębiorstwa to rozwiązanie korzystne pod względem podatkowym.

Zawarcie umowy spółki generuje konieczność zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych, który wynosi 0,5 proc. wartości wkładów do spółki osobowej albo wartości kapitału zakładowego. Transakcja polegająca na wniesieniu przedsiębiorstwa aportem do spółki nie będzie jednak podlegała opodatkowaniu VAT.

Zgodnie bowiem z art. 6 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=17D1F175CBC1000681743E9D550EDE8C?n=1&id=172827&wid=337454]ustawy o VAT[/link] przepisów ustawy nie stosuje się do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części. Dodatkowo osoba fizyczna nie musi obawiać się podatku dochodowego z powodu likwidacji dotychczasowej działalności.

Wynika to z art. 24 ustawy o podatku osobowym od osób fizycznych, który stanowi, że nie ustala się dochodu na dzień likwidacji, jeżeli osoba fizyczna wniosła w formie wkładu lub aportu do spółki składniki majątku objęte remanentem.

Ponadto wolna od podatku dochodowego będzie nominalna wartość udziałów (akcji) w spółce mającej osobowość prawną, objętych w zamian za wkład niepieniężny w postaci przedsiębiorstwa (co wynika z art. 21 ust. 1 pkt 109 ustawy o PIT).

Dla osoby fizycznej nie powstanie bowiem faktyczny przychód, który mógłby zostać opodatkowany. [/ramka]

[i]Autorka jest aplikantką radcowską w Kancelarii Prawnej Pietrzak & Sidor[/i]