Operacja przekształcenia w spółkę europejską (SE) i zmiany siedziby nie wymaga nadzwyczajnych nakładów, a może przynieść wiele korzyści. Formę SE wybrały m.in. Allianz, BASF, Elcoteq i Knauf, a rozważają takie przekształcenie Deichmann, Dexia, Hochland, Man i Nordea. Operacja przekształcenia holenderskiej spółki AmRest Holdings N.V. w SE i przeniesienia jej siedziby do Polski była pionierskim projektem na polskim rynku, a dotyczyła spółki giełdowej, która w ramach holdingu posiada ponad 400 restauracji i zatrudnia 16 tysięcy pracowników.
W drugim półroczu 2008 r. powstały w Europie 102 nowe spółki europejskie w przeróżnych sektorach, głównie usług finansowych, ale także sektorze produkcyjnym. Daje to obraz rosnącej popularności tej formy prawnej.
[wyimek]Przepisy obowiązujące w poszczególnych państwach członkowskich Unii mogą wydłużyć proces przeniesienia siedziby[/wyimek]
Wśród państw europejskich najwięcej SE zarejestrowanych jest w Czechach – jednak w większości są to spółki nieaktywne (shelf companies), które mają służyć jako instrument do przyciągnięcia nowych inwestorów i szybkiego rozpoczęcia działalności. Możliwe, że ten trend wkrótce dotrze do Polski.
Proces przeniesienia siedziby SE jest zależny w dużej mierze od ustawodawstwa państwa, w którym znajduje się siedziba spółki, oraz państwa, do którego ma zostać ona przeniesiona. Regulacje dotyczące spółki SE wywodzą się z [b]rozporządzenia Rady (WE) nr 2157/2001[/b]. Ze względu na fakt, że rozporządzenie to nie jest wyczerpujące, w sprawach nim nieuregulowanych mają zastosowanie krajowe przepisy obowiązujące w państwie siedziby SE. Ponadto krajowa praktyka sądów i urzędów może znacznie ułatwić (lub utrudnić) pracę prawników, księgowych i doradców podatkowych.
[srodtytul]Skutki zmiany[/srodtytul]
SE to instrument umożliwiający spółkom z różnych państw członkowskich Unii Europejskiej połączenie swojego potencjału gospodarczego. Ponadnarodowy charakter SE znajduje swoje odzwierciedlenie już w regulacji sposobu powstawania spółki, w którym muszą uczestniczyć co do zasady co najmniej dwie spółki podlegające prawu różnych państw członkowskich lub posiadające w innym państwie spółkę zależną lub oddział. Zbieżność cech SE i spółki akcyjnej powoduje, iż SE uznawana jest za szczególną postać spółki akcyjnej.
Jedną z charakterystycznych cech SE jest to, iż może ona przenieść swoją statutową siedzibę do innego państwa Unii. Planując takie przeniesienie, należy pamiętać o tym, iż wiąże się ono ze zmianą reżimu prawnego, któremu podlegać będzie SE. Oznacza to, że przepisy krajowe obowiązujące w państwie nowej siedziby SE będą regulować takie kwestie jak np. zakres uprawnień akcjonariuszy, zmiana wysokości kapitału spółki lub jej likwidacja, a także opodatkowanie działalności i zasady prowadzenia rachunkowości.
Z drugiej strony samo przeniesienie siedziby nie wiąże się ani z likwidacją SE, ani z utworzeniem nowej osoby prawnej. Spółka zachowuje swoją tożsamość prawną, co wyraża się m.in. w tym, iż pozostaje ona stroną dotychczasowych stosunków prawnych.
Zmiana reżimu prawnego, jako skutek przeniesienia siedziby, może oddziaływać na zakres uprawnień organów spółki, np. zarządu lub rady nadzorczej. Przykładowo, niektóre uprawnienia zarządu, zgodne z prawem holenderskim, nie mogą być bezpośrednio implementowane w Polsce, gdyż takich uprawnień zarząd nie może wykonywać. Przed przeniesieniem siedziby warto także przeanalizować, jaki będzie miało ono wpływ m.in. na posiadane przez spółkę koncesje i pozwolenia publicznoprawne, a także na podjęte uchwały akcjonariuszy.
[srodtytul]Trzy etapy[/srodtytul]
Przeniesienie siedziby odbywa się w trzech etapach, a rozpoczyna je ogłoszenie planu przeniesienia. Ma ono na celu poinformowanie akcjonariuszy, wierzycieli i innych osób o tym, że SE planuje przenieść swoją siedzibę do innego państwa. Plan zawiera m.in. informacje o nowej siedzibie SE oraz harmonogramie jej przeniesienia. Istotnym jego elementem jest statut SE zgodny z prawem obowiązującym w państwie nowej siedziby. Konieczność wprowadzenia zmian do statutu jest konsekwencją zmiany reżimu prawnego, któremu podlegać będzie spółka. Pomimo trwającej od kilkudziesięciu lat harmonizacji przepisów dotyczących spółek różnice między regulacjami poszczególnych państw są nadal istotne.
Na organie zarządzającym lub administracyjnym SE spoczywa ponadto obowiązek opracowania sprawozdania uzasadniającego prawne i ekonomiczne aspekty przeniesienia oraz wyjaśniającego konsekwencje przeniesienia dla akcjonariuszy, wierzycieli i pracowników. Dokument ten przeznaczony jest dla akcjonariuszy i wierzycieli SE, którzy mają prawo przeglądać go w statutowej siedzibie SE i żądać otrzymania jego bezpłatnej kopii.
Po upływie dwóch miesięcy od opublikowania planu przeniesienia akcjonariusze SE mogą podjąć uchwałę o przeniesieniu jej siedziby i odpowiedniej zmianie statutu.
Ostatnim etapem przeniesienia siedziby jest wpisanie SE do rejestru nowej statutowej siedziby.
SE mająca siedzibę w Polsce podlega rejestracji, tak jak pozostałe spółki akcyjne, w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. Do wniosku o wpis spółki do rejestru dołącza się statut SE w formie aktu notarialnego oraz zaświadczenie potwierdzające dopełnienie aktów i czynności prawnych, które należy dopełnić przed przeniesieniem siedziby. Zaświadczenie wydawane jest przez właściwy organ państwa dotychczasowej siedziby spółki.
[srodtytul]Co najmniej kwartał[/srodtytul]
Procedura przeniesienia siedziby SE do Polski trwa minimum trzy miesiące. Zgodnie z rozporządzeniem między opublikowaniem planu przeniesienia a podjęciem uchwały o przeniesieniu siedziby SE muszą upłynąć dwa miesiące. Dodatkowy miesiąc zajmie uzyskanie zaświadczenia potwierdzającego dokonanie aktów wymaganych do przeniesienia siedziby oraz zarejestrowanie SE w rejestrze nowej siedziby. Termin przeniesienia siedziby SE zależy w dużej mierze od sprawności organu rejestrującego SE oraz wydającego zaświadczenie o dopełnieniu odpowiednich aktów i czynności. W Polsce organem właściwym w obu tych sprawach jest sąd rejestrowy, podczas gdy np. w Holandii uprawniony do wydania zaświadczenia jest notariusz, a rejestracji SE dokonuje izba handlowa.
Przepisy obowiązujące w poszczególnych państwach członkowskich Unii mogą wydłużyć proces przeniesienia siedziby. Tak jest np. w Polsce. Przeniesienie siedziby SE z Polski zostało wydłużone o miesiąc, ponieważ zgodnie z polskim prawem spółka może wystąpić o wydanie zaświadczenia potwierdzającego dokonanie aktów wymaganych do przeniesienia siedziby dopiero po upływie miesiąca od ogłoszenia uchwały o przeniesieniu siedziby.
W przypadku AmRestu najbardziej złożone wydawały się kwestie giełdowa oraz pracownicza. Okazało się jednak, że polska Giełda Papierów Wartościowych jest dobrze przygotowana na przyjęcie SE, przy czym pomocne było wcześniejsze poinformowanie Komisji Nadzoru Finansowego oraz zarządu giełdy o planowanym przekształceniu. Konsultacje pracownicze przeprowadzane w kilku państwach Europy Środkowej i Wschodniej były natomiast największym wyzwaniem organizacyjnym, dotyczyły bowiem spółki zatrudniającej kilkanaście tysięcy osób. Sprawne przejście przez ten proces nie byłoby możliwe dla spółki, w której procesy decyzyjne mają charakter długotrwały. Dla sprawnej, dynamicznej organizacji przeprowadzenie międzynarodowego, złożonego procesu konsultacji było prawdziwym sprawdzianem i źródłem satysfakcji. Zagadnienie to jest jednak bardzo szerokie i może stanowić odrębny temat rozważań dotyczących SE.