Jeszcze niedawno pracodawca, przyjmując kobietę do pracy, bał się, że ta po urodzeniu dziecka zniknie z firmy na wiele miesięcy, a on będzie miał kłopot z tym, kto będzie pracował. Od jakiegoś czasu z uprawnień pozwalających na opiekę nad dzieckiem mogą korzystać również ojcowie. Przepisy prawa pracy pozwalają ojcu na wzięcie urlopu macierzyńskiego – potocznie zwanego „ojcowskim” lub „tacierzyńskim”. Kobieta nie musi bowiem wykorzystać urlopu macierzyńskiego w całości. Ma prawo wcześniej wrócić do pracy. I wtedy to ojciec może skorzystać z pozostałej części urlopu. Jednak do takiej zamiany na urlopie nie może dojść od razu. Jest to dopuszczalne dopiero wtedy, gdy matka wykorzysta 14 tygodni urlopu przypadającego po porodzie.

[ramka][b]Przykład[/b]

Pracownica poszła na urlop macierzyński na dwa tygodnie przed urodzeniem pierwszego dziecka. Zdecydowała, że chce wrócić do pracy po 12 tygodniach od porodu. Razem z mężem uzgodniła, że to on będzie opiekował się dzieckiem, wykorzystując pozostałą część przysługującego urlopu macierzyńskiego. Pracownica nie może zrezygnować z urlopu macierzyńskiego na rzecz ojca, bo nie minęło jeszcze 14 tygodni od dnia porodu. W tym przypadku będzie to możliwe po wykorzystaniu przez kobietę 16 tygodniu urlopu.[/ramka]

[srodtytul]Szef musi wiedzieć[/srodtytul]

Jeśli pracownica chce zrezygnować z części przysługującego urlopu, to musi o tym na piśmie poinformować przełożonego. Taki wniosek szef musi otrzymać najpóźniej na siedem dni przed planowanym powrotem do pracy. Obowiązkowo trzeba do niego dołączyć zaświadczenie pracodawcy zatrudniającego ojca dziecka o wyrażeniu zgody na udzielenie mu urlopu macierzyńskiego. Niezbędne jest, aby dzień rozpoczęcia urlopu przez ojca oraz dzień powrotu matki do pracy pokrywały się. Udzielenie pracownikowi – ojcu urlopu macierzyńskiego następuje na jego wniosek. Okres urlopu musi odpowiadać części urlopu niewykorzystanego przez pracownicę.

[srodtytul]Ile należy się wolnego[/srodtytul]

W praktyce przeciętny wymiar urlopu nie będzie długi. Dlaczego? Rachunek jest prosty. Kodeks pracy przyznaje 18 tygodni urlopu macierzyńskiego pracownicy rodzącej pierwsze dziecko. Przy założeniu, że nie rozpocznie urlopu przed, ale po porodzie i zrzecze się go od razu po 14 tygodniach, ojciec będzie mógł przebywać z maluchem przez cztery tygodnie. Na dłuższy urlop ma natomiast szansę tata bliźniaków. Wymiar urlopu macierzyńskiego wynosi wtedy 28 tygodni, tym samym maksymalnie ojciec będzie mógł skorzystać z urlopu aż przez 14 tygodni.

[ramka][b]Uwaga[/b]

Prawo do urlopu macierzyńskiego ma także ojciec, gdy matka dziecka umiera. Wtedy może on skorzystać z tej części wolnego, której kobieta nie zdążyła wykorzystać.[/ramka]

Ojciec przebywający na urlopie macierzyńskim ma prawo do zasiłku macierzyńskiego. Zasiłek przysługuje też w razie porzucenia dziecka przez matkę, gdy potomkiem musi zająć się ojciec. Warunkiem jest, aby był on ubezpieczony i przerwał zatrudnienie lub inną działalność zarobkową tylko po to, aby sprawować osobistą opiekę nad dzieckiem.

[srodtytul]Urlop, gdy przysposobił[/srodtytul]

Opieki potrzebuje także dziecko adoptowane. Prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego ma mężczyzna, którzy przyjął dziecko na wychowanie. Prawo do urlopu w związku z przysposobieniem przysługuje w przypadku przyjęcia na wychowanie dziecka do siódmego roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie dziesiątego roku życia. Wymiar urlopu na wychowanie wynosi 18 tygodni.

[srodtytul]Urlop wychowawczy[/srodtytul]

Zarówno kobieta, jak i mężczyzna zatrudniony co najmniej sześć miesięcy mają prawo do urlopu wychowawczego. Przypomnijmy, że ten rodzaj urlopu służy sprawowaniu osobistej opieki nad dzieckiem. Wymiar takiego urlopu wynosi maksymalnie trzy lata, ale nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko czwartego roku życia.

Nie ma żadnych przeciwwskazań, aby z urlopu nawet w całości skorzystał ojciec dziecka. W tym celu musi złożyć stosowny wniosek oraz oświadczenie matki dziecka stwierdzające, że nie zamierza korzystać z takiego urlopu albo nie będzie korzystać z urlopu w okresie objętym wnioskiem (gdy ojciec nie wykorzystuje całości urlopu). Kodeks pracy pozwala jednak, aby w tym samym czasie rodzice mogli jednocześnie korzystać z urlopu wychowawczego. Jest to jednak możliwe tylko przez okres nieprzekraczający trzech miesięcy.

[ramka][b]Nie zwolnimy ojca na macierzyńskim[/b]

[b]Rozmawiamy z Tomaszem Kurnickim, asesorem Sądu Rejonowego dla Krakowa-Śródmieścia[/b]

[b]Czy pracownika – ojca korzystającego z urlopu macierzyńskiego można zwolnić z powodu likwidacji jego stanowiska pracy?[/b]

[b]Nie[/b] W świetle art. 177 § 1 kodeksu pracy pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie urlopu macierzyńskiego pracownicy, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy. Rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę za wypowiedzeniem w okresie urlopu macierzyńskiego może nastąpić tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. Regulacją tą nie jest objęta likwidacja stanowiska pracy pracownicy – matki, dlatego z tego powodu nie jest możliwe jej zwolnienie. Przepisy te mają zastosowanie także do ojca korzystającego z takiego urlopu.

[b]Pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy na dwa dni z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Czy jest to tylko prawo matki? [/b]

[b]Nie[/b] Ustawodawca nie wprowadza żadnego ograniczenia co do osoby mogącej korzystać z tego uprawnienia. Według zasad ogólnych, przewidujących zakaz odmiennego traktowania pracowników różnej płci bez wyraźnego upoważnienia ustawowego, z tego uprawnienia będzie mógł skorzystać każdy z rodziców. Zgodnie z art. 189[sup]1[/sup] k.p. jeżeli rodzice lub opiekunowie dziecka są zatrudnieni, z uprawnienia określonego w art. 188 k.p. może korzystać jedno z nich. Pracownik ma obowiązek złożyć pracodawcy oświadczenie o korzystaniu bądź rezygnacji z tego uprawnienia.[/ramka]